Bloggang.com : หนอนเมืองกรุงฯ : วันอัศจรรย์ของพุทธศาสนา...วันมาฆบูชา

วันอัศจรรย์ของพุทธศาสนา...วันมาฆบูชา

ในช่วงต้นปีของทุกปี จะมีวันสำคัญทางพุทธศาสนาอยู่ 1 วัน คือวันมาฆบูชา แต่บางครั้งเราก็เลือน ๆ กันไปว่าวันดังกล่าวมีความสำคัญอย่างไร เราอาจรู้และจำต่อ ๆ กันมาตามที่เคยได้เรียนรู้กันมาแต่เด็กว่าทำไมจึงเรียกว่าวันมาฆบูชา ผู้เขียนก็เช่นกันลืมเลือนรายละเอียดต่าง ๆ ไปมาก แต่เมื่อได้มีโอกาสมาทบทวนเรื่องราวของวันมาฆบูชา ก็เห็นว่ามีรายละเอียดที่เป็นประโยชน์อย่างยิ่ง

คำว่า มาฆบูชา เป็นคำสมาส เวลาเขียนไม่มีรูปสระอะ แต่ออกเสียงสระอะเต็มเสียงว่า มา-คะ-บู-ชา แปลตามคำศัพท์ได้ว่า การบูชาในวันที่พระจันทร์เคลื่อนผ่านดาวฤกษ์ชื่อ มฆะ เรียกกันว่า พระจันทร์เสวยมาฆฤกษ์ ซึ่งตรงกับวันขึ้น 15 ค่ำเดือน 3 ถ้าปีใดมีเดือนอธิกมาสคือมีเดือน 8 สองหน วันมาฆบูชาก็จะเลื่อนไปเป็นวันขึ้น 15 ค่ำเดือน 4 สำหรับในปีนี้วันมาฆบูชาจะตรงกับวันจันทร์ที่ 13 กุมภาพันธ์ 2549

ในปีหนึ่ง ๆ นั้น จะมีวันพระที่จัดเป็นวันสำคัญพิเศษอยู่ 3 วัน คือวันมาฆบูชา วันวิสาขบูชา และวันอาสาฬหบูชา โดยมีผู้เปรียบว่า วันวิสาขบูชาถือเป็นวันพระพุทธเพราะเป็นวันที่พระพุทธเจ้าประสูติ ส่วนวันอาสาฬหบูชาถือเป็นวันพระธรรมเพราะเป็นวันที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงปฐมเทศนาเป็นครั้งแรก และวันมาฆบูชาถือเป็นวันพระสงฆ์เพราะเป็นวันที่พระสงฆ์มาประชุมพร้อมกันโดยมิได้นัดหมายเพื่อรับฟังพระธรรมที่มีชื่อว่าโอวาทปาติโมกข์ที่พระพุทธเจ้าทรงแสดง

ความเป็นมาของวันมาฆบูชามีอยู่ว่า เมื่อพระพุทธเจ้าตรัสรู้เป็นเวลา 9 เดือนแล้ว คือตั้งแต่วันเพ็ญเดือน 6 ถึงวันเพ็ญเดือน 3 ของอีกปีหนึ่ง พระองค์ได้เริ่มออกสั่งสอนเป็นเวลา 7 เดือน โดยครั้งแรกได้แสดงธรรมโปรดปัญจวัคคีย์เมื่อวันเพ็ญเดือน 8 ในปีเดียวกับที่ทรงตรัสรู้ซึ่งต่อมาคือวันอาสาฬหบูชา

พระองค์ทรงได้ลูกศิษย์คือพระภิกษุที่เป็นพระสาวกขณะนั้นจำนวนกว่า 1,300 รูป และได้ทรงส่งพระภิกษุสาวกเหล่านี้ไปเผยแผ่พระพุทธศาสนาที่ทรงค้นพบใหม่ยังเมืองต่าง ๆ ส่วนพระองค์ประทับอยู่ ณ วัดเวฬุวันมหาวิหาร กรุงราชคฤห์ แคว้นมคธ ซึ่งพระเจ้าพิมพิสารทรงพระราชทานอุทยานให้เป็นสังฆารามถวายและนับเป็นวัดแห่งแรกในพุทธศาสนา

ตอนเย็นของวันเพ็ญเดือน 3 นี้ เมื่อพระพุทธเจ้าเสร็จพุทธกิจแสดงธรรมที่ถ้ำสุกรขาตาแล้ว พระองค์ได้เสด็จลงจากยอดเขาคิชฌกูฎมายังวัดเวฬุวันมหาวิหารซึ่งเป็นที่ประทับ ปรากฏว่าในบ่ายวันนั้นเองมีพระภิกษุสาวกที่เดินทางไปเผยแผ่พระพุทธศาสนาได้เดินทางมาประชุมพร้อมกันโดยมิได้นัดหมาย ณ ที่ประทับของพระองค์ จำนวนถึง 1,250 รูปซึ่งนับเป็นสิ่งอัศจรรย์อย่างยิ่ง เพราะถือว่าตลอดยุคสมัยของพระองค์มีปรากฏการณ์เช่นนี้เพียงครั้งเดียวเท่านั้น

พระภิกษุสาวกที่มาประชุมกันนั้นเป็นพระอรหันต์ซึ่งอยู่ในคณะของพระอุรุเวลกัสสปเถระ พระนทีกัสสปเถระ และพระคยากัสสปเถระ รวม 1,000 รูป กับพระอรหันต์ซึ่งอยู่ในคณะของพระสารีบุตรเถระและพระโมคคัลลานะเถระ รวม 250 รูป

พระองค์ทรงเห็นว่าเป็นนิมิตหมายที่ดีในการที่จะทรงแสดงคำสอนที่เป็นหลัก หรือที่เรียกว่า “โอวาทปาติโมกข์” (โอวาทคือคำสอน ปกติ, ปาติโมกข์หรือปาฏิโมกข์คือหลัก ประธาน, อ่านออกเสียงถูกต้องว่า โอ-วา-ทะ-ปา-ติ-โมก) ซึ่งนับเป็นหลักคำสอนที่สำคัญของพระพุทธศาสนา นับเป็นคำสอนอันเป็นหัวใจของพระพุทธศาสนาทีเดียว

การที่พระองค์ทรงแสดงธรรมครั้งนี้ก็เพื่อให้พระภิกษุสาวกได้ยึดเป็นหลักแห่งพระพุทธศาสนา เพราะขณะนั้นถือว่าเป็นช่วงแรก ๆ ในการเผยแผ่พระพุทธศาสนา โดยเฉพาะอย่างยิ่งการประกาศพระพุทธศาสนาในกรุงราชคฤห์ แคว้นมคธนี้ นับว่าเป็นดินแดนที่มีความพร้อมหลายประการ คือเป็นเมืองใหญ่ มีประชากรมาก มีเจ้าลัทธิอื่น ๆ มาก จึงจำเป็นต้องมีหลักการที่มั่นคงไว้

ด้วยปัจจัยต่าง ๆ ที่เกิดขึ้น จึงได้มีการกำหนดเรียกวันนี้ว่า วันจาตุรงคสันนิบาต คือวันประชุมใหญ่ครั้งแรกและเป็นครั้งพิเศษที่ประกอบด้วยองค์ประกอบ 4 ประการ ได้แก่ หนึ่ง-เป็นวันมาฆปูรณมีคือเป็นวันที่พระจันทร์เสวยมาฆฤกษ์ ตรงกับวันขึ้น 15 ค่ำเดือนมฆะ จึงเรียก มาฆบูชา สอง-มีพระภิกษุ 1,250 รูปมาประชุมพร้อมกันโดยมิได้นัดหมาย สาม-พระภิกษุทั้งหมดล้วนเป็นพระอรหันต์ผู้ได้อภิญญา 6 คือหูทิพย์ ตาทิพย์ ระลึกชาติได้ แสดงฤทธิ์ได้ รู้จักกำหนดใจผู้อื่น และทำอาสวะกิเลสให้สิ้นไป สี่-พระภิกษุเหล่านั้นทั้งหมดเป็นเอหิภิกขุอุปสัมปทา คือได้รับการอุปสมบทจากพระพุทธเจ้า

สาเหตุส่วนหนึ่งของการมาชุมนุมของเหล่าภิกษุสงฆ์นั้นเนื่องมาจากภิกษุเหล่านี้เคยนับถือศาสนาพราหมณ์มาก่อน ในวันเพ็ญเดือนมาฆะโดยปกติแล้วจะเป็นวันที่ศาสนาพราหมณ์ประกอบพิธีศิวาราตรี คือการลอยบาปในแม่น้ำคงคาและประกอบพิธีสักการะบูชาพระเป็นเจ้า มีพิธีการใหญ่ ๆ ในเทวสถานต่าง ๆ

เมื่อพุทธศาสนากำเนิดขึ้น พระภิกษุสาวกของพระพุทธเจ้าซึ่งเคยเป็นพราหมณ์และประกอบพิธีดังกล่าวได้เห็นพวกพราหมณ์ทำพิธีใหญ่ซึ่งตนเคยทำมาก่อน คงคิดว่าน่าจะทำอะไรทำนองนั้นบ้าง จึงได้พากันไปเฝ้าพระพุทธเจ้าพร้อมกันโดยมิได้นัดหมาย เป็นเหตุให้เกิดสิ่งอัศจรรย์ขึ้นในเวลาต่อมา

ส่วน “โอวาทปาติโมกข์” ที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงในวันนั้น ซึ่งถือเป็นหลักคำสอนสำคัญของพระพุทธศาสนา และเป็นหัวใจของพระพุทธศาสนานั้น ท่านผู้อ่านบางท่านอาจจะยังนึกไม่ออกว่าที่ว่าสำคัญนั้นสำคัญอย่างไร...สำคัญเพราะว่าเป็นหลักธรรมที่กล่าวถึง “จุดหมาย หลักการ และวิธีการ” ของพระพุทธศาสนาอย่างครบถ้วน

จุดหมายของพระพุทธศาสนาคือพระนิพพาน หลักการของพระพุทธศาสนาคือความอดทนในการฝึกตนเองเพื่อบรรลุจุดหมาย ซึ่งต้องใช้ความอดทนอย่างยิ่งคือความมีขันติ และวิธีการที่จะบรรลุจุดหมายก็คือการเพียรฝึกอบรมตนเองอย่างต่อเนื่องให้เกิดมรรคสามัคคีที่เรียกว่าอริยมรรคมีองค์ 8 รวมพลังกันเหมือนเชือก 8 เกลียว หรือให้มีศีล สมาธิ ปัญญา รวมพลังกันเหมือนเชือก 3 เกลียว พัฒนากาย วาจา ใจ ให้พูดดี คิดดี ทำดี ไม่ตกอยู่ในอำนาจแห่งกิเลส หรือถ้าเราจะจำสั้น ๆ ง่าย ๆ ก็ให้จำว่า
”หลักธรรมนั้นประกอบด้วย หลักการ 3 อุดมการณ์ 4 วิธีการ 6”

หลักการ 3 เป็นหัวใจหลักของพระพุทธศาสนาทีเดียว เพราะเป็นคำสอนหลักการดำเนินชีวิตที่ถูกต้องแก่พุทธศาสนิกชน ได้แก่ หนึ่ง-การไม่ทำบาปทั้งปวงไม่ว่าจะด้วยกาย วาจา ใจ สอง-การทำกุศลให้ถึงพร้อม ก็คือการทำความดีทุกอย่างนั่นเอง สาม-การทำจิตใจให้ผ่องใส ด้วยการละบาปทั้งปวง ถือศีล บำเพ็ญกุศล ให้ถึงพร้อมด้วยการปฏิบัติสมถะและวิปัสสนา จนบรรลุอรหัตผลซึ่งถือเป็นความผ่องใสอย่างแท้จริง หลักการนี้คือนอกจากจะไม่ทำความชั่วแล้ว ยังต้องกระทำความดี ทำประโยชน์แก่สังคมโลกด้วย และการทำจิตใจตนเองให้บริสุทธิ์สะอาดได้ก็นับเป็นการทำความดีที่สำคัญยิ่ง

ส่วนอุดมการณ์ 4 และวิธีการ 6 ถือได้ว่าเป็นหลักครูหรือหลักของผู้สอน เป็นวิธีการนำไปปรับปรุงตนทั้งคุณสมบัติภายในและคุณสมบัติภายนอกเพื่อเป็นแบบอย่างที่ดีและเพื่อช่วยเผยแผ่พระพุทธศาสนาได้อย่างมีประสิทธิภาพด้วย

อุดมการณ์ 4 ได้แก่ หนึ่ง-ความอดทน คืออดกลั้นในการไม่ทำบาปทั้งกาย วาจา ใจ สอง-ความไม่เบียดเบียน คืองดเว้นทำร้าย รบกวน เบียดเบียนผู้อื่น สาม-ความสงบ คือการปฏิบัติตนให้สงบทั้งกาย วาจา ใจ สี่-นิพพาน คือการดับทุกข์ซึ่งเป็นเป้าหมายสูงสุดในพุทธศาสนา ด้วยการดำเนินชีวิตตามมรรคมีองค์ 8 คือ ความเห็นชอบ ความดำริชอบ การพูดจาชอบ การทำงานชอบ การเลี้ยงชีวิตชอบ ความพากเพียรชอบ ความระลึกชอบ ความตั้งมั่นชอบ

ส่วนวิธีการ 6 ได้แก่ หนึ่ง-ไม่ว่าร้ายคือไม่กล่าวให้ร้ายใคร สอง-ไม่ทำร้ายคือไม่เบียดเบียนผู้อื่น สาม-สำรวมในปาติโมกข์คือเคารพระเบียบวินัย กติกา กฎหมาย ขนบธรรมเนียมประเพณีที่ดีงามของสังคม สี่-รู้จักประมาณ คือรู้จักพอดี พออยู่พอกิน ห้า-อยู่ในสถานที่ที่สงัด คืออยู่ในสถานที่ที่สงบและมีสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสม หก- ฝึกหัดจิตใจให้สงบคือการฝึกจิต หมั่นทำสมาธิภาวนา

เมื่อศึกษารายละเอียดแล้วก็จะเห็นว่าวันมาฆบูชานับเป็นวันสำคัญทางพุทธศาสนาอย่างยิ่ง เพราะเป็นวันที่พระพุทธเจ้าทรงประกาศจุดมุ่งหมายและหลักการทางพระพุทธศาสนาแก่พระสาวกของพระองค์ ซึ่งเสมือนหนึ่งธรรมนูญแห่งพุทธศาสนาให้พุทธศาสนิกชนได้ยึดถือเป็นหลักสำหรับประพฤติปฏิบัติเพื่อให้พ้นทุกข์และยังเป็นพุทธทายาทในการช่วยเผยแผ่พระพุทธศาสนาให้ยั่งยืนสถาวรต่อไป

สำหรับการถือปฏิบัติ วันมาฆบูชาในประเทศไทยนั้น เกิดขึ้นในสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 เมื่อทรงเป็นเจ้าฟ้ามงกุฎผนวชได้ 27 พรรษาแล้ว ได้ลาสิกขาบทขึ้นครองราชย์เมื่อพระชนมายุ 57 พรรษา ใน พ.ศ. 2394 ทรงพระราชศรัทธาสร้างวัดใหม่ขึ้นหลายวัด เช่น วัดปทุมวนาราม วัดโสมนัสวิหาร วัดมกุฎกษัตริยาราม วัดราชประดิษฐสถิตมหาสีมาราม ฯลฯ ตลอดจนทรงบูรณะวัดต่าง ๆ อีกมากมาย และโปรดให้มีพระราชพิธีมาฆบูชาขึ้นเป็นครั้งแรกใน พ.ศ. 2394 ณ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม และได้ถือปฏิบัติสืบมาจนถึงทุกวันนี้

ปัจจุบันคงมีคนไทยหลายคนที่ยังไม่ทราบถึงความสำคัญทางพุทธศาสนาของวันมาฆบูชา นอกจากเพียงรับรู้ผ่านหน้าปฏิทินตามตัวหนังสือว่าเป็นวันมาฆบูชาและเป็นวันหยุดราชการเท่านั้น หากเราสามารถให้ความรู้ในเรื่องนี้และสามารถจัดกิจกรรมในวันมาฆบูชาให้เป็นที่น่าสนใจแก่คนไทยโดยเฉพาะเยาวชนไทยได้แล้ว ก็น่าจะเป็นผลดีต่อพุทธศาสนาของเราสืบไป

และเมื่อผู้เขียนได้ทบทวนเรื่องหลักธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้าในครั้งนี้แล้ว ทำให้นึกถึงประโยคที่เคยอ่านพบและอดที่จะยกมากล่าวไว้ในที่นี่ไม่ได้ นั่นคือประโยคที่ว่า “ความอดทนสร้างคนให้ก้าวหน้า ศีล สมาธิ ปัญญา สร้างคนให้เป็นคนดี”

Create Date : 11 กุมภาพันธ์ 2549

Last Update : 11 กุมภาพันธ์ 2549 9:07:31 น.

11 comments

Counter : 925 Pageviews.

เพิ่งมีเวลามาอัพบล็อก

ผ่านพ้นเวลาแห่งความยุ่งเหยิงของการงานไปอีกระลอกหนึ่งค่ะ

ถึงเหนื่อยแต่ก็สนุกดี

วันมาฆบูชา - วันแห่งความรักของไทยค่ะ (เขาว่างั้น) อยากให้มีความหมายมากกว่าวันวาเลนไทน์ - วันแห่งความรักของสากลค่ะ

คุณ AY

ขอบคุณที่ยังติดตามอ่านบล็อก (ทิ้งร้าง) กันอยู่ และส่งเสียงหวานมาทักทายค่ะ หวังว่า...ข้อมูลการหาซื้อหนังสือที่ต้องการคงได้รับเรียบร้อยแล้วนะคะ

ขอให้ทุกท่านมีความสุขในวันหยุด-มาฆบูชานี้ค่ะ

โดย: หนอนเมืองกรุงฯ

วันที่: 11 กุมภาพันธ์ 2549 เวลา:9:17:44 น.

โดย: Zantha

วันที่: 11 กุมภาพันธ์ 2549 เวลา:9:22:27 น.

แวะมาอนุโมทนาสาธุ
ในเรื่องที่มาอัพบล็อกน่ะจ้ะ

โดย: พ่อพเยีย

วันที่: 11 กุมภาพันธ์ 2549 เวลา:10:01:52 น.

ได้ความรู้ขึ้นเยอะ ขอบคุณครับ

โดย: แวะมาเยี่ยม (dharma

) วันที่: 11 กุมภาพันธ์ 2549 เวลา:10:45:13 น.

อนุโมทนาบุญค่ะ

"เมตตา" คือความรักปราถนาดี ชาวพุทธคือผู้ที่มีความรักอยู่ในจิตใจเป็นปกติค่ะ

โดย: ป่ามืด

วันที่: 11 กุมภาพันธ์ 2549 เวลา:11:39:21 น.

โดย: ่่่j IP: 203.113.34.61 วันที่: 11 กุมภาพันธ์ 2549 เวลา:17:08:52 น.

สวัสดีค่ะ วันแห่งความรัก(สากล)

จงรู้จักรัก และ รักให้เป็น

ส่งข่าวค่ะ...ขอขอบคุณเพื่อน(เก่า)ที่ขาดการติดต่อกันเป็นเวลายาวนาน ได้อาสาทำธุระเรื่องซื้อหนังสือ "กล่องบุญ" ให้ คงจะได้รับเร็ววันนี้

ทำชีวิตให้มีสุขนะคะ

โดย: AY IP: 58.147.124.30 วันที่: 14 กุมภาพันธ์ 2549 เวลา:20:38:47 น.

ไปเวียนเทียนที่วัดทรงธรรมวรวิหาร เป็นวัดชุมชนมอญ พระประแดง มีเจดีย์ทรงมอญและเสาหงส์แบบมอญ

พระสวดเป็นภาษามอญด้วยครับ ไม่เคยฟัง ย่ายายชาวมอญนุ่งห่มผ้าถุง สะไบเฉียงแบบมอญมาวัด นั่งสามล้อถีบเข้าเขตวัด ย่ายายชาวมอญยกมือไหว้พระท่วมหัว
ทางวัดปูเสื่อรอบนอกโบสถ์ให้คนมาสวดมนต์และฟังพระเทศน์ ตั้งเก้าอี้ให้คนแก่ที่ก้มลงนั่งกับพื้นไม่ไหว ที่แปลกใจสุดๆคือวัยรุ่นเยอะมาก แต่งตัว ทรงผมออกแนวเด็กสยามทั้งนั้น แต่งตัวออกแนวกวนๆแบบจิ๊กโก๋ก็มี แม้จะไม่ยอมเข้าไปนั่งฟังพระสวดพระเทศน์ ยืนรอรอบนอกโบสถ์ แต่ยังมีแก่ใจถือดอกไม้ธูปเทียนมายืนรอ เวียนเทียน ตำรวจแต่งชุดเต็มยศ แต่ไม่พกปืนก็เข้ามาเวียนเทียน เวียนเทียนเสร็จ มีอาหารเจเลี้ยงคนมาเวียนเทียนอีกต่างหาก
เป็นบรรยากาศที่แปลกแตกต่างไปจากทุกๆปี อยู่ไม่ไกลกรุงเทพเลย แต่ชุมชนมอญพระประแดงมีอะไรที่แตกต่าง

โดย: ่j IP: 203.151.140.118 วันที่: 14 กุมภาพันธ์ 2549 เวลา:23:27:10 น.

อ่านของคุณเจข้างบนนี้แล้วชื่นใจในความเป็นไทยของเราจัง... ขอบคุณที่เล่าให้ฟัง

เพิ่งฟังข่าว "ยุบสภา" จบ...ด้วยความกลัว...กลัวว่าวันที่ 2 เมษาจะได้ดูหนังเรื่อง Badman Return....เฮ้อ...

โดย: ตะเบบูญ่า.. IP: 58.136.64.214 วันที่: 24 กุมภาพันธ์ 2549 เวลา:21:07:27 น.

แวะมาทักทาย

ถึงแม้จะยังคงเป็นเรื่องเดิม
ก็ยินดีที่จะอ่านซ้ำค่ะ
ความรู้เนื้อๆทั้งนั้น

คิดถึงอยู่เสมอค่ะ

โดย: AY IP: 61.19.192.99 วันที่: 16 มีนาคม 2549 เวลา:13:37:18 น.

โดย: ........ IP: 58.8.138.92 วันที่: 19 พฤษภาคม 2551 เวลา:10:29:06 น.