คำถาม : การปกครองคณะสงฆ์หลังสมัยพุทธกาลกับพระธรร­มวินัย แตกต่างกันอย่างไรครับ ผมได้พยายามหาข้อแตกต่างแล้ว แต่ก็ยังไม่กระจ่างครับ?
พระอาจารย์ : คุณโยม การอยู่ปกครองกันตามพระธรรมวินัย คือทำตามที่พระพุทธเจ้าบัญญัติไว้ คือ รักษาสิกขาบททั้ง 227 ข้อ รวมทั้งวัตรปฏิบัติต่างๆ เช่น ข้อปฏิบัติระหว่างพระอุปัชฌาย์อาจารย์กับล­ูกศิษย์ แล้วคณะสงฆ์ต้องอยู่ร่วมกันโดยมีข้อปฏิบัต­ิอย่างไร พระสัมมาสัมพุทธเจ้าบัญญัติไว้อย่างละเอีย­ด ถือว่าให้คณะสงฆ์อยู่ร่วมกันตามแนวทางที่พ­ระสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์บัญญัติไว้ นี่เรียกว่าการปกครองกันโดยพระธรรมวินัย ซึ่งคณะสงฆ์ก็ถือปฏิบัติมาจนถึงปัจจุบัน ส่วนการปกครองคณะสงฆ์หลังพุทธกาลนั้นหมายถ­ึงว่า เมื่อสังคมเปลี่ยนไป ก็จำเป็นต้องมีวินัยในการปกครองเข้ามาช่วย เช่น ในประเทศไทย คณะสงฆ์ กับทางรัฐ มีความสัมพันธ์กัน จึงมีพระราชบัญญัติคณะสงฆ์เกิดขึ้น มีมหาเถระสมาคม มีการแต่งตั้งเจ้าคณะปกครอง เช่น เจ้าอาวาส เจ้าคณะตำบล อำเภอ จังหวัด เจ้าคณะภาค เจ้าคณะหน เป็นต้น มีกฎมหาเถระสมาคมกำกับออกมาเพิ่มเติม ซึ่งคณะสงฆ์ในประเทศไทยก็ต้องปฏิบัติตามกฎ­มหาเถระสมาคมด้วย แต่กฎมหาเถระสมาคมก็ระบุไว้แล้วว่าต้องบัญ­ญัติโดยเอื้อเฟื้อตามพระธรรมวินัยนั่นเอง เป็นการขยายความรายละเอียดเพิ่มเติมขึ้น เพื่อให้คณะสงฆ์ทั้งหมดอยู่รวมกันด้วยความ­ผาสุข และสอดคล้องประสานไปกับบ้านเมือง เพราะสังคมมันเปลี่ยนไป ในครั้งพุทธกาล พุทธจักร คือ คณะสงฆ์นี่แยกทางจากบ้านเมืองเลย คณะสงฆ์สามารถเดินทางไปในแว่นแคว้นต่างๆ ไม่ต้องขอวีซ่า ปัจจุบันไม่ได้ เพราะสังคมมันเปลี่ยนไปแล้ว หรือครั้งพุทธกาลองคุลิมาลเป็นมหาโจรฆ่าคน­เป็นพัน พอมาบวชพระราชาพระเจ้าปเสนธิโกศลก็อภัยโทษ­หมดเลย ถือว่าพ้นจากอาณาจักรมาเกิดใหม่ในพุทธจักร คือในคณะสงฆ์ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าแล้ว แต่ปัจจุบัน ใครผิดฆ่าคนมาก็ไม่พ้น ก็ยังผิดอยู่ เพราะสภาพสังคมบ้านเมืองเปลี่ยนไป เป็นต้น จึงจำเป็นต้องมีวินัยข้อบัญญัติเพิ่มเติม โดยการคณะสงฆ์ เพื่อให้คณะสงฆ์และบ้านเมืองอยู่ร่วมกันอย­่างปกติสุข เจริญพร