ไพ่นกกระจอกกับฉันผูกพันกันมาก เพราะได้เล่นตั้งแต่ที่ฝ่ามือยังกำไพ่ได้ไม่มิดก้อน ไพ่นกกระจอกเป็นเกมส์เล่นสนุกที่เล่นกันในยามว่าง ที่เล่นกันได้ในสังคมทุกระดับ ทุกวัย ทุกที่ ทุกเวลา (จริง ๆ นะ) ทำให้ผู้เล่นไม่เพียงแต่ได้ฝึกทักษะการแข่งขันโดยมีความเข้าใจในกฏกติกาเป็นพื้นฐาน ยังต้องใช้ศาสตร์และศิลป์แห่งการเดาใจคู่ต่อสู้ วัดใจกัน ฝึกความกล้าได้กล้าเสีย เพราะแต่ละเกมส์ต้องวัดดวงและน้ำใจ เหนืออื่นใดก็คงเป็นประโยชน์ที่แฝงอยู่ ที่ไพ่นกกระจอกถือเป็นสื่อในการสร้างสัมพันธ์กันในหมู่สังคม โดยเฉพาะสังคมชาวจีน ซึ่งหมายถึงทุกจีนเลย ที่เรียกว่าชาว หัวเหริน-华人 อันหมายถึงคนสายเลือดจีนไม่ว่าจะอาศัยอยู่ที่ไหน ซึ่งรวมพวกไทยลูกจีนอย่างเราอยู่ด้วย ตั้งแต่จีนแผ่นดินใหญ่ จีนโพ้นทะเล (Overseas Chineses) หรือจีนตามเกาะ (ฮ่องกง ไต้หวัน) ถ้าจะบอกว่า ไพ่นกกระจอกเป็นภาษาสากลในวงสังคมคนจีนก็ไม่น่าจะผิดนัก เพราะไม่จำเป็นต้องพูดภาษาเดียวกัน ก็สื่อกันได้แล้ว
และที่น่าสนใจก็คือ เราอาจจะได้เพื่อนแท้หรือเห็นศัตรูก็ได้ เพราะในขณะเล่นไพ่นกกระจอก เราจะเรียนรู้อุปนิสัยของกันและกัน ก็บอกแล้วไงว่า งานนี้ได้เห็นกึ๋นเห็นไส้ ได้วัดชื่อวัดใจกันจะจะเลย ท้าให้ลองเล่นดูเลย
Chengdu, Photo from Absolute China Tour Blog เริ่มจะสนใจการเล่นไพ่นกกระจอกหรือยังเอ่ย
แต่บล็อกนี้ไม่ได้จุดประสงค์มาสอนวิธีการเล่นนะ (แม้ใจอยากจะให้ลองเล่นในฐานะเกมส์การเล่น ซึ่งไม่ใช่เป็นการพนัน) วันนี้ ขอนำประสบการณ์และความรู้เรื่องไพ่นกกระจอกมาเสนอในแง่การเรียนรู้วัฒนธรรมจีน ก็ชื่อบล็อกบอกแล้วว่า เรียนรู้วัฒนธรรมจีน ๆ จากประสบการณ์ ดังนั้น ขออนุญาตไม่สอนวิธีเล่นนะ ถ้าใครสนใจอยากรู้วิธีเล่น ลองไปค้นอินเตอร์เน็ตดู เขามีสอนอยู่หลายเว็บไซต์
แม้ว่าจะไม่พูดถึงวิธีเล่น แต่ก็ขอเล่าให้ฟังสักนิดว่าตัวไพ่มีอะไรบ้าง ไม่งั้น พออ่านบล็อกนี้จบ ไม่รู้จักไพ่นกกระจอก เดี๋ยวจะมาต่อว่ากัน
จำง่าย ๆ ว่าไพ่นกกระจอกมีไพ่อยู่ 3 แบบ คือ ไพ่จำนวนนับ ไพ่ตัวอักษร และไพ่ดอกไม้กับฤดูกาล
1. ไพ่จำนวนนับมีอยู่ 3 ชุด คือ
ไพ่ถง (筒 แปลว่า ขด) มีตั้งแต่ 1-9 ถง
ไพ่สั่ว (索 แปลว่า เชือก) ก็เหมือนกัน มีตั้งแต่ 1-9 สั่ว
ไพ่ว่าน (萬 แปลว่า หมื่น) ก็แน่นอน มีตั้งแต่ 1-9 ว่าน
2. ไพ่ตัวอักษร (字牌) มี 7 ชุด คือ
ชุดสามมุขมังกร (三元牌) 3 ชุด คือ หงจง (红中), ฟาไฉ (發财) และ ไป๋ปั่น (白板)
ชุดสี่ทิศ(风牌)4 ชุดตามทิศ คือ ออก-ตก-ใต้-เหนือ (东,西,南,北)
3. ไพ่ดอกไม้และฤดูกาล (อันนี้ผู้เขียนไม่เคยเล่น)
ดอกไม้ 4 ชุด คือ ดอกเหมย กล้วยไม้ เก๊กฮวย และไม้ไผ่ (梅,兰,菊,竹)
ฤดูกาล 4 ฤดู คือ ผลิ-ร้อน-ร่วง-หนาว (春,夏,秋,冬)
และไพ่แต่ชุดก็จะมี 4 ตัว ยกเว้นชุดดอกไม้กับฤดู จะมีอย่างจะตัวเท่านั้น
เอาเค่นี้พอ ไม่อย่างนั้น บล็อกนี้จะกลายเป็นคู่มือการเล่นไพ่นกกระจอกไป
สงสัยกันไหมว่า ทำไมไพ่นี้ถึงชื่อว่าไพ่นกกระจอก ตอนเด็ก ๆ เคยถามอาม่าเหมือนกัน เพราะดูอย่างไรก็ไม่เห็นจะเกี่ยวกับนกกระจอกตรงไหน อาม่าไม่รู้รู้จริงหรือเปล่า บอกว่ามีนกกระจอกอยู่ในไพ่ แล้วอาม่าก็ชี้ให้ดูที่ไพ่ชุดเชือก ไพ่สั่วตัวแรกเป็นรูปนกกระจอกจริง ๆ แต่ก็ยังไม่เข้าใจอยู่ดีว่าทำไมต้องเอาตัวนี้มาตั้งชื่อ ถ้างั้น ทำไมไม่ชื่อไพ่ดอกเหมย หรือชื่อไพ่ทิศทั้งสี่ ก็ยังดูมีเหตุผล
ไพ่สั่วตัวแรก เป็นรูปนกกระจอก
ยิ่งตอนกงลี่เฟินถามว่า เคยเล่นไพ่ม้าแขวนหรือเปล่า (ไพ่หม่าเตี้ยว) ก็ยิ่งให้เกิดความสงสัย จึงท่องเน็ตไปเสาะหาให้รู้สักที
จริง ๆ แล้ว ไพ่นกกระจอกนี้มีความเป็นมาฯมานานแล้ว นานแค่ไหนก็ยังเป็นสมมติฐานอยู่ บางตำราก็ว่าเป็นตำนานเลย บอกไว้ว่าไพ่นกกระจอกกำเนิดมาตั้งแต่สมัยราชวงศ์โจวตะวันตก ซึ่งขงจื๊อก็เกิดอยู่ในแผ่นดินนี้แหละ ว่ากันว่าไพ่นกกระจอกเป็นสิ่งประดิษฐ์ที่สร้างจากในวังของพระเจ้าโจวอู่หวังปฐมกษัตริย์ของราชวงศ์ โดยนางในผู้หนึ่งซึ่งรู้สึกเบื่อหน่ายต่อชีวิตประจำวันในพระราชวัง จึงประดิษฐ์ของเล่นขึ้นไว้เล่นกับบรรดาสาวใช้ ซึ่งทำจากไม้ไผ่เป็นรูปแท่ง ๆ เหมือนไพ่โดมิโน นอกจากจะทำด้วยไผ่แล้ว ยังเอางาช้างมาทำอีกด้วยให้สมกับเป็นของเล่นในวัง ด้วยเหตุนี้ ไพ่นกกระจอกในสมัยจีนโบราณจึงเป็นของเล่นชั้นสูง สงวนสิทธิเฉพาะชาววังเท่านั้น ถ้าสามัญชนฝ่าฝืนเล่นก็จะเจอบทลงโทษ แต่อย่างไรก็ตาม การจำกัดสิทธิก็ถูกยกเลิกต่อมาใน 500 ปีก่อนคริสตศักราช ถ้าไพ่นกกระจอกเกิดในสมัยพระเจ้าโจวอู่หวังซึ่งครองราชย์ได้เพียง 3 ปีหลังก่อตั้งราชวงศ์ (1046 BC) นั่นก็หมายถึงการจำกัดสิทธิการเล่นไพ่นกกระจอก กินเวลากว่า 500 ปีเชียวนะนี่ ถ้าอย่างนั้นก็เป็นของเล่นชั้นสูงเต็มตัวทีเดียว 
บางตำนาน ก็เอาท่านขงจื๊อมาเกี่ยวด้วย ว่าเป็นผู้พัฒนาไพ่นกกระจอกโดยใส่ความหมายทางปรัชญาของท่านเข้าไปในไพ่ เช่น ไพ่สามมุขมังกร 红中, 發财 ,白板 หมายถึง 仁 เมตตาธรรม 诚 ความจริงใจ และ 孝 ความกตัญญู ฟังดูขลังขึ้นเยอะ บางตำราก็บอกว่า ขงจื๊อชอบนก ก็เลยตั้งชื่อว่า ไพ่นกกระจอก เอาทื่อ ๆ เลย
เรื่องชื่อนี้ ก็มีอีกตำนานหนึ่ง เล่าว่าจริง ๆ ไพ่นกกระจอกพัฒนามาจากไพ่หม่าเตี้ยวในสมัยราชวงศ์หมิง แล้วชื่อก็ค่อย ๆ เพี้ยนไป เป็น จากหม่าเตี้ยว (马吊) เป็น หมาเชวี่ย (麻雀) ซึ่งแปลว่า นกกระจอก แล้วค่อย ๆ กลายมาเป็นหม่าเจี้ยง(麻将) ในสมัยนี้ แต่ก็มีอีกตำราหนึ่ง บอกว่าอันที่จริงเสียงเวลาล้างไพ่ เมื่อไพ่กระทบกันเองจะเกิดเสียงจ็วบจาบจ็วบจาบเหมือนเสียงนกกระจอก จะเชื่อตำราไหนดี
แล้วไพ่นกกระจอกก็โกอินเตอร์ในปีค.ศ. 1920 Joseph Park Babcock ชาวอเมริกันที่อาศัยอยู่ในเซี่ยงไฮ้ เป็นผู้นำเข้าประเทศอเมริกา แล้วตั้งชื่อให้ฝรั่งเรียกง่ายขึ้นว่า Mahjong ในสมัยนั้น ไพ่นกกระจอกฮิตมากในอเมริกา แล้วอีก 10 ปีต่อมาความนิยมก็ไหลเข้ามาสู่ประเทศญี่ปุ่น ดังนั้นก็ไม่ต้องสงสัยว่าทำไมมีเกมส์ไพ่นกกระจอกแบบญี่ปุ่นออนไลน์มากมาย
สงสัยต้องจบบล็อกไพ่นกกระจอกแต่เพียงเท่านั้น เพราะหลาย ๆ คน อาจจะเริ่มอยากลองเล่นไพ่นกกระจอกดูบ้างแล้ว อยากฝากไว้แค่ว่า เกมส์การเล่นเป็นสิ่งที่ดีถ้ารู้จักใช้ประโยชน์ ไพ่นกกระจอกนั้น มีประโยชน์ที่ช่วยฝึกฝนพัฒนาตน นอกเหนือจากความสนุกเพลิดเพลินจากการเล่นแล้ว อีกทั้งฝึกให้มีน้ำใจนักกีฬา เห็นอกเห็นใจเพื่อนเวลาเล่น แล้วถ้าจะเล่นเอาเงิน ก็แค่ให้เพิ่มความเข้มข้นจากการเดิมพันในการแข่งขันสนุก ๆ เท่านั้น ไม่ควรเล่นเอาเงินกันเป็นจริงเป็นจัง เพราะจะเข้าข่ายการพนัน แล้วพอติดก็จะถอนตัวยาก กลายเป็นโทษไปเสียอีก จริง ๆ ก็ยังย้ำชวนย้ำเชียร์ให้เล่นไพ่นกกระจอก เพราะถ้าเล่นกระชับความสัมพันธ์ในครอบครัวอย่างครอบครัวเราแล้ว ช่างมีความหมายมากมายเหลือเกิน ความทรงจำถึงอาม่ากับการเล่นไพ่นกกระจอกในครอบครัวยังทำให้ฉันระลึกถึงวันแห่งความอบอุ่นจากวันนั้นตราบจนถึงวันนี้
-----------------------------------------
ตั้งแต่ที่อาม่าจากไปหลายสิบปีก่อน โต๊ะเล่นไพ่นกกระจอกของเราก็ถูกเก็บตาย แปลกที่ไม่มีใครคิดจะกางมันออกมาเล่นอีก เคยอยู่ครั้งหนึ่ง ฉันลองเอาออกกางดู แล้วนั่งลงเอามือวางไว้ที่ช่องใส่เหรียญ น้ำตาไม่รู้มันไหลมาจากไหน ภาพที่อาม่านั่งจั่วไพ่ปรากฏชัดออกมา แล้วเสียงจ็วบจาบจ็วบจาบของนกกระจอกแตกรัง ก็พรูพรั่งเสนาะหูเข้ามา พวกเพื่อนขาไพ่ของอาม่าแต่ละคน ทุกวันนี้ต่างก็จากไปจากโลกนี้แล้วทั้งนั้น ฉันเดาว่า ป่านนี้คงกำลังตั้งวงกันในปรโลก ยังจำได้ ทุกครั้งที่ถูกไล่ให้ไปเข้านอนก่อน ฉันไม่เคยหลับเลย จนเมื่อวงไพ่เลิก อาม่าเข้ามานอนที่เตียงข้าง ๆ ฉันจะถามอาม่าว่า
อาม่า วันนี้จับนกได้ไหม
อาม่าจับได้หลายตัว ให้ส่วงเอ็งตัวหนึ่ง รีบหลับเร็ว ๆ นะ เดี๋ยวพรุ่งนี้ตื่นสายไปโรงเรียนไม่ทัน แล้วอาม่าก็นอนลง แป๊บเดียว อาม่าก็กรน。。หลับสนิททันที
คิดถึงอาม่าจัง.......
อาม่าที่รัก
Sources of knowledge and pictures : Wikipedia, History of Mahjong (Wai Ling Cheng), Absolute China Tour Blog, China Daily
อาส่วงเอ็ง เล่าเรื่อง
Pang-Pouille/Nov 23, 2011
| Create Date : 23 พฤศจิกายน 2554 |
| Last Update : 15 ธันวาคม 2554 19:30:24 น. |
|
6 comments
|
| Counter : 17362 Pageviews. |
 |
คิดถึงอาม่าจัง.......
ฝากข้อความหลังไมค์
Rss Feed
ผู้ติดตามบล็อก : 38 คน [
