BlogGang.com : : sirivinit : พืชสกุล “โอฟิโอไรซ่า” ของไทยมีสารต้านมะเร็ง

พืชสกุล “โอฟิโอไรซ่า” ของไทยมีสารต้านมะเร็ง

“โอฟิโอไรซ่า”

นางสาววราลี วิราพร นิสิตปริญญาโท คณะเภสัชศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เปิดเผยว่า สารแคมป์โทเธซิน (Camptothecin) หรือ ซีพีที (CPT) เป็นหนึ่งในสารที่มีฤทธิ์ต้านมะเร็ง ซึ่งถูกนำมาใช้เป็นสารตั้งต้นในการผลิตยาเคมีบำบัด ที่ใช้กันอย่างแพร่หลายทั่วโลก

โดยเป็นที่รู้จักในชื่อยา โทโปทีแคน (Topotecan) และ อิริโนทีแคน (Irinotecan) สำหรับรักษาโรคมะเร็งรังไข่ มะเร็งปอด และมะเร็งลำไส้ใหญ่ เป็นต้น

“สาร CPT มีรายงานการพบในพืช แคมป์โทธิกา อะคูมินาตา (Camptotheca acuminate), โนทาโพไดทิส โฟอิทิดา (Nothapodytes foetida) , เออวาทาเมีย เฮเนียนา (Ervatamia heyneana) รวมถึงพืชในสกุลโอฟิโอไรซ่า (Ophiorrhiza) บางชนิด

ซึ่งพืชเหล่านี้พบมากในประเทศจีน และฐานการผลิตสารซีพีทีก็อยู่ในประเทศจีนด้วย ขณะที่ประเทศไทยพบว่ามีพืชสกุลโอฟิโอไรซ่าประมาณ 30-44 ชนิด

ถือว่ามากเป็นอันดับสองรองจากประเทศจีน แต่กลับยังไม่พบรายงานการศึกษาวิจัยด้านการนำมาใช้ประโยชน์ ในทางการแพทย์มากนัก

ที่สำคัญขณะนี้ยังมีรายงานการวิจัยพบว่า พืชหลายชนิดที่สร้าง CPT จะมีเอนไซม์โทโพไอโซเมอเรส วัน (Topoisomerase I) หรือ ทอปวัน (Top I) ที่เกิดการกลายพันธุ์ ซึ่งเอนไซม์นี้เป็นเป้าหมายของยาต้านมะเร็ง CPT

ดังนั้นเมื่อ Top I กลายพันธุ์ไปจากเดิม สาร CPT จึงไม่สามารถเข้าจับกับเอนไซม์ Top I ของพืชได้ ส่งผลให้พืชเหล่านั้นทนทานต่อพิษของ CPT ที่พืชสร้างขึ้นมาได้ ซึ่งกลไกการป้องกันตัวของพืชที่เกิดขึ้นนี้ มีลักษณะเดียวกับกลไกการดื้อยาเคมีบำบัดจากสาร CPT ในผู้ป่วยโรคมะเร็ง

ด้วยเหตุนี้จึงทำให้สนใจศึกษา “วิวัฒนาการร่วมของยีนโทโพไอโซเมอเรส I กับการสร้างแคมป์โท เธซินในพืชสกุล Ophiorrhiza ในประเทศไทย” โดยมี ผศ. ดร.สุชาดา สุขหร่อง คณะเภสัชศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เป็นอาจารย์ที่ปรึกษา

และได้รับการสนับสนุนจากโครงการพัฒนาองค์ความรู้ และศึกษานโยบายการจัดการทรัพยากรชีวภาพในประเทศไทย หรือ โครงการBRT ภายใต้การสนับสนุนของศูนย์พันธุวิศวกรรม และเทคโนโลยีชีวภาพแห่งชาติ (ศช.) และสำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.)

นางสาววราลี กล่าวว่า ในงานวิจัยได้ศึกษาความหลากหลายของพืช ในสกุลโอฟิโอไรซ่าในประเทศไทย โดยทำการสำรวจและเก็บตัวอย่างพืชสกุลโอฟิโอไรซ่า ตามที่เคยมีรายงานการค้นพบในภูมิภาคต่างๆ เพื่อนำมาจำแนกชนิด

และศึกษาว่ามีชนิดใดบ้างที่สามารถสร้างสารต้านมะเร็ง CPT ได้ นอกจากนี้ยังศึกษาถึงคุณสมบัติ ที่มีผลต่อการสร้างสารต้านมะเร็ง CPT รวมถึงความหลากหลายทางพันธุกรรมของยีน Top I เพื่อหาตำแหน่งที่เกิดการกลายพันธุ์ในเอนไซม์ Top I อันเป็นเหตุให้เกิดการดื้อ CPT ของพืชในสกุลนี้ด้วย

“จากตัวอย่างพืชสกุลโอฟิโอไรซ่าที่เก็บมาทั้งหมด เราสามารถจำแนกได้ 8 ชนิด และเป็นที่น่ายินดีว่ามีการค้นพบพืชถึง 5 ชนิดที่ตรวจพบสาร CPT และ/หรือ 9-MCPT ซึ่งเป็นสารอนุพันธ์ของ CPT ในบริเวณใบหรือราก

โดยสาร CPTและอนุพันธ์ ออกฤทธิ์ทำลายเซลล์มะเร็งได้ ด้วยการยับยั้งเอนไซม์ Top I ซึ่งเป็นเอนไซม์ที่จำเป็นในการแบ่งเซลล์ของสิ่งมีชีวิตทุกชนิด ส่วนสาร 9-Methoxy camptothecin (9-MCPT) พบได้ในพืชที่สร้างCPT มีคุณสมบัติละลายน้ำได้ดี มีฤทธิ์ทำลายเซลล์มะเร็ง และสามารถใช้สังเคราะห์สารต้านไวรัสได้

สำหรับคุณสมบัติที่มีผลต่อการสร้างสาร CPT ในพืชสกุลโอฟิโอไรซ่า ได้ศึกษา โดยใช้ข้อมูลลำดับนิวคลีโอไทด์ของยีนแม็ตเค (matK) (ยีนที่อยู่ในคลอโรพลาสต์ เป็นยีนที่ได้รับการถ่ายทอดจากแม่ มักใช้ในการตรวจสอบความเป็นเครือญาติ)

และยีนของเอนไซม์ Top I ในตัวอย่างพืชทุกชนิด ผลการวิจัยพบว่า วงศ์วานวิวัฒนาการเชิงโมเลกุล (molecular phylogenetic tree) ของยีนทั้งสองสามารถแบ่งกลุ่มพืชสกุลโอฟิโอไรซ่าได้เป็นสองกลุ่มตามคุณสมบัติในการสร้างสารต้านมะเร็ง CPT และอนุพันธ์อย่างชัดเจน คือ กลุ่มที่สร้างสารซีพีที และ กลุ่มที่ไม่สร้างสารซีพีที

ผลวิจัยดังกล่าวนับเป็นการค้นพบข้อเท็จจริงที่ว่า ปัจจัยทางพันธุกรรมมีบทบาทสำคัญ ในการกำหนดความสามารถในการสร้างสารต้านมะเร็ง CPT ในพืชสกุลนี้มากกว่าพื้นที่การกระจายพันธุ์ของพืช

นอกจากนี้พืชสกุลนี้ยังมีวิวัฒนาการร่วมระหว่างยีน matK และ Top I ดังนั้นจึงสามารถใช้ยีน matK และ Top I เพื่อช่วยในการทำนายการสร้างสาร CPT และอนุพันธ์ของพืชในสกุลโอฟิโอไรซ่า ได้อีกด้วย

ยกตัวอย่างเช่น มีผู้เก็บตัวอย่างพืชสกุลโอฟิโอไรซ่า ชนิดใหม่มาวิจัย ก็สามารถตรวจยีน matK หรือ Top I เพื่อระบุว่าพืชชนิดใหม่นี้ มีความสามารถในการสร้างสารต้านมะเร็งได้หรือไม่ในทันที โดยเทียบกับวงศ์วานวิวัฒนาการเชิงโมเลกุล ซึ่งได้รับการตีพิมพ์ลงในวารสารนานาชาติ ในปีนี้”

นางสาววราลี กล่าวว่า นอกจากนี้ผลการศึกษาความหลากหลายทางพันธุกรรมของยีน Top I เรายังได้พบกรดอะมิโนหลายตำแหน่งมีลักษณะการกลายพันธุ์ที่น่าสนใจ โดยหากมีการศึกษาเปรียบเทียบกับเซลล์ผู้ป่วยมะเร็งต่อไป

ก็อาจใช้เป็นเครื่องหมาย (amino acid marker) ในการทำนายการดื้อยาจากสาร CPT ของผู้ป่วยโรคมะเร็งได้ในอนาคต ซึ่งเท่ากับช่วยให้ผู้ป่วยที่มีอาการดื้อยามีโอกาสรักษาด้วยตัวยาที่เหมาะสมและมีประสิทธิผลในการทำลายเซลล์มะเร็งได้มากยิ่งขึ้น

อย่างไรก็ตามการค้นพบว่าพืชในสกุลโอฟิโอไรซ่าของประเทศไทยมีศักยภาพในการผลิตสารต้านมะเร็งแคมป์โทเธซิน ไม่เพียงแสดงให้เห็นถึงความหลากหลายทางชีวภาพ

แต่หากเราสามารถเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อหรือมีกรรมวิธี ในการเพิ่มผลผลิตพืชที่สร้างสาร CPT ให้ได้จำนวนมากๆ แล้ว ก็จะสามารถพัฒนาสู่การผลิตยาเคมีบำบัดได้ภายในประเทศ ขณะเดียวกันยังสามารถสกัดสารCPT เพื่อส่งขายในราคาสูงอีกด้วย

( เรื่อง ศูนย์สื่อสารวิทยาศาสตร์ไทย สวทช. )

ขอขอบคุณ

ผู้จัดการออนไลน์
สวทช.
นางสาววราลี วิราพร

วุธวารสิริสวัสดิ์ค่ะ

ขอความกรุณาช่วยโหวต TBA ด้วยนะคะ
ขอบพระคุณมากค่ะ
กดที่นี่ค่ะ

sirivinit

Create Date : 17 สิงหาคม 2554

Last Update : 17 สิงหาคม 2554 14:30:41 น.

0 comments

Counter : 1568 Pageviews.