ฤาษีฆ่าแมงมุม นิทานซ้อนนิทานในจิตรกรรมวัดประดู่ทรงธรรม

(The hermit killed a gigantic spider, the rare jakata mural at Wat Pradoo songtham, Ayutthaya)

วัดประดู่ทรงธรรมเป็นวัดสำคัญวัดหนึ่งในสมัยอยุธยาไม่ทราบแน่นอนว่าสร้างขึ้นตั้งแต่สมัยใด แต่ปรากฏชื่อครั้งแรกในพระราชพงศาวดารความว่า

พ.ศ.2163 พระภิกษุวัดประดู่โรงธรรม 8 รูป ได้พาพระเจ้าทรงธรรมเสด็จหนีกบฏชาวญี่ปุ่นออกจากพระราชวังได้เนื่องจากชาวญี่ปุ่นไม่พอใจ “พระพิมลธรรม” หรือพระเจ้าทรงธรรมขณะทรงพระผนวช ได้คิดการปฏิวัติจับเจ้าฟ้าศรีเสาวภาคปลงพระชนม์ เสวยราชย์เป็นพระเจ้าทรงธรรมในพระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยาฉบับความพระปรมานุชิตชิโนรส กล่าวไว้ว่า


“ ยี่ปุ่นโกรธว่าเสนาบดีมิได้เปนธัม คบคิดกันเข้าด้วยพระพิมลธัมค่าพระมหากสัตรเสีย ยี่ปุ่นคุมกันได้ประมาณ 500 ยกเข้ามาในท้องสนามหลวงคอยกุมเอาพระเจ้าอยู่หัวสเด็ดออกมาฟังพระสงค์บอกหนังสือ นะพระที่นั่งจอมทองสามหลังขนะนั้นพอพระสงค์วัดประดู่โรงธัมเข้ามาแปดรูป พาเอาพระองค์สเด็ดออกต่อหน้ายี่ปุ่นครั้นพระสงค์พาเสด็ดไปแล้ว ยี่ปุ่นร้องอื้ออึงขึ้นว่าจะกุมเอาพระองค์แล้วเปนไรจึงนิ่งเสียเล่า ยี่ปุ่นทุ่มเถียงกันเปนโกลาหล ฝ่ายพระมหาอำมาจคุมพลได้ไล่รบยี่ปุ่นล้มตายเปนอันมาก”


วัดประดู่โรงธรรมจึงน่าจะเป็นวัดสำคัญมาแต่โบราณนอกจากนี้ยังมีกล่าวถึงในตอนปลายกรุงศรีอยุธยาอีกครั้ง ว่า “ขุนหลวงหาวัด” หรือสมเด็จพระเจ้าอุทุมพรทรงพระผนวชหลีกทางให้พระเชษฐาครองราชย์ อยู่ ณ วัดประดู่ทรงธรรมแห่งนี้

วัดแห่งนี้เป็นที่รู้จักกันดีเนื่องจากมีจิตรกรรมฝาผนังที่ทรงคุณค่ามากแห่งหนึ่งในประเทศไทยเขียนภาพขบวนแห่ต่างๆ มีทหารต่างชาติแต่งตัวต่างๆกันเคยได้ยินเรื่องเมาท์กันว่าเป็นภาพก๊อปปี้มาจาก “วัดยม” ในสมัยรัชกาลที่ 4 แต่ไม่ขอยืนยันข้อมูลนี้นะครับ

วันนี้ไม่ขอรีวิวภาพทั้งหมดเนื่องจากมีมากมายเหลือเกิน จะขอพูดถึงภาพเพียงภาพเดียวเท่านั้นซึ่งแทบไม่เคยปรากฏในจิตรกรรมที่อื่นๆ นั่นคือ ภาพฤาษีฆ่าแมงมุมบนผนังสกัดหน้าระหว่างประตู ซึ่งเป็นที่สงสัยมานานแล้วว่าเป็นภาพเล่าเรื่องอะไรพอมีเวลาผมจึงลองค้นดู ก็ปรากฏว่า เป็น “นิทานซ้อนนิทาน” ในมโหสถชาดก

เรื่องมีอยู่ว่ามโหสถใช้ให้นกแขกเต้าของตน ไปสืบข่าวจากนกสาลิกาของพระเจ้าจุลนีพรหมทัตว่าทรงส่งเกวัฏพราหมณ์เป็นทูตด้วยจุดประสงค์ใดโดยให้นกแขกเต้านั้นไปเกี้ยวนางนกสาลิกา ระหว่างเกี้ยวนั้น นางนกก็แย้งว่าตัวเป็นนกคนละชนิด จะมารักใคร่ชอบพอกันได้อย่างไร “สุวโปดก” นกแขกเต้าของมโหสถบัณฑิตจึงเล่านิทานเรื่อง “ฤาษีฆ่าแมงมุม” ให้นางนกฟังมีความว่า


มีกินนรฝูงหนึ่งอาศัยอยู่ในถ้ำ ปากถ้ำนั้นมีแมงมุมยักษ์อาศัยอยู่ ทุกๆวันที่กินนรออกไปหากินจะถูกแมงมุมยักษ์กัดกินวันละตัวสองตัว กินนรจึงประชุมกันไปเชิญฤาษีวัจฉะให้มาช่วยฆ่าแมงมุม โดยเอากินนรสาวชื่อ รัตนวดี ไปล่อฤาษีว่าหากฤาษีฆ่าแมงมุมยักษ์นั้นได้ ก็จะให้นางรัตนวดีอยู่กินกับฤาษีวัจฉฤาษีเห็นกินรีนั้นมีรูปร่างงามก็เกิดรักใคร่ ถือค้อนออกไปยืนปากถ้ำฟาดแมงมุมยักษ์ตาย แล้วก็อยู่กินมีบุตรธิดากับนางกินรีนั้น


สุวโปดกนกแขกเต้ายกนิทานเรื่องนี้มาเล่าเพื่อให้นางนกสาลิกาเห็นว่า แม้ต่างเผ่าพันธุ์กันก็ยังรักใคร่กันได้

วัจฉฤาษีตีแมงมุมครับ เรื่องนี้นัยว่ามีปรากฏในจิตรกรรมฝาผนังศิลปะพุกาม ในประเทศพม่าด้วย ส่วนในไทย แทบจะไม่เคยปรากฏเลย จึงอาจเป็นภาพเดียวในประเทศไทยก็ได้



ตัวภาพใช้สีน้ำเงิน ซึ่งเป็นสีที่นิยมใช้มากในรัชกาลที่ 4 ลงมา แต่โบราณไม่เคยปรากฏว่ามีสีน้ำเงินใช้มากขนาดนี้ครับ จึงถือว่า แม้วัดจะเก่าแก่ไปถึงสมัยอยุธยา แต่ก็ผ่านการซ่อมแซมในสมัยรัชกาลที่ 4 ด้วย

Create Date : 09 กรกฎาคม 2554 Last Update : 14 กุมภาพันธ์ 2558 23:07:33 น. Counter : 1958 Pageviews.		9 comments
Share Tweet