BlogGang.com : : scimovie : หลักการเขียนโคลงและตัวอย่างโคลงประเภทต่างๆ

หลักการเขียนโคลงและตัวอย่างโคลงประเภทต่างๆ

ฉันทลักษณ์ของโคลง

โคลง เป็นคําประพันธ์ที่เก่าแก่อย่างหนึ่งของไทย สันนิษฐานว่าเป็นของทาง
ภาคเหนือ ดังปรากฎในหนังสือนิราศหริภุญชัย ซึ่งแต่งเป็นโคลงยาว ราวสมัย
พระเจ้าปราสาททอง ซึ่งเป็นหนังสือโคลงเล่มแรก หนังสือวรรรคดีที่เป็นแบบ
ฉบับในการประพันธ์คําโคลง คือ กําสรวลโคลงดั้น โคลงทวาทศมาส ลิลิตยวนพ่าย ลิลิตนิทราชาคริต นิราศนรินทร์ ลิลิตตะเลงพ่าย โคลงโลกนิติ เป็นต้น

1.โคลงสุภาพ

แบ่งออกได้ 8 ชนิด คือ

1.1 โคลง สองสุภาพ ........................
1.2 โคลง สามสุภาพ ........................
1.3 โคลง สี่สุภาพ ............................
1.4 โคลงห้า หรือ โคลงมณฑกคติ .......
1.5 โคลงกระทู้ ...............................
1.6 โคลงตรีพิธพรรณ ......................
1.7 โคลงจัตวาทัณฑี .......................
1.8 กลโคลง .................................

2.โคลงดั้น

แบ่งออกได้ 8 ชนิดคือ

2.1 โคลงสองดั้น ............
2.2 โคลงสามดั้น ............
2.3 โคลงดั้นวิวิธมาลี .......
2.4 โคลงดั้นตรีพิธพรรณ ..
2.5 โคลงดั้นจัตวาฑิณที ...
2.6 โคลงดั้นบาทกุญชร ....
2.7 โคลงดั้นกระทู้ ..........
2.8 กลโคลง .................

โคลงโบราณ

แบ่งออกเป็น 8 ชนิด
- โคลงวิชชุมาลี .....
- โคลงจิตรลดา .....
- โคลงสินธูมาลี ....
- โคลงนันททายี ....
- โคลงมหาวิชชุมาลี
- โคลงมหาจิตรลดา
- โคลงมหาสินธุมาลี
- โคลงมหานันททายี

1. โคลงสุภาพ ได้แก่โคลงที่ใช้คําที่มีวรรณยุกต์ เอก โท ตามแบบแผนที่กําหนดไว้ที่เรียกว่า "สุภาพ" เพราะแผนบังคับไว้ว่า เมื่ออ่านทํานองที่
สุภาพเรียบๆ ผิดกับโคลงดั้น การใช้โคลงสุภาพนั้น โคลงสองและสาม แต่งเข้า ลิลิต (คือร้อยโคลง) ส่วนโคลงสี่แต่งโดดๆได้ โคลงห้านั้นเห็นมีแต่ใน (โองการแช่งนํ้า)

พระผาดผายสู่ห้อง.............หานุชนวลน้อง
หนุ่มหน้าพระสนม.....
ปวงประนมนบเกล้า............งามเสงี่ยมเฟี้ยมเฝ้า
อยู่ถ้าทูลสนอง......

โคลงสองสุภาพ ประกอบด้วย 2 บาท ต่อ 1 บท บาทแรกมี 2 วรรคๆละ 5
คํา คําสุดท้ายของวรรคแรก ส่งสัมผัสไปยังคําสุดท้ายของวรรคสอง บาทที่ 2 มี 1 วรรค 4 คํา จะมีคําสร้อยในวรรคหลังอีก 2 คํา

การส่งสัมผัส ระหว่างบท ส่งจากคําที่ 4ของบาทที่สองไปยังคําที่ 1 หรือ 2
หรือ 3 ของวรรคแรกในบทต่อไป กําหนด เอก โท ตามแผนผัง เมื่อขึ้นบท
ใหม่ก็ย่อหน้าและใช้ฟองมัน ไว้ข้างหน้าตามระระเบียบโคลง

ตัวอย่างโคลงสามสุภาพ

ล่วงลุด่านเจดีย์..................สามองค์มีแห่งหั้น
แดนต่อแดนกันนั้น................เพื่อรู้ราวทาง ...........
ขับพลวางเข้าแหล่ง...........แห่งอยุธเยศเหล้า
แลธุลีฟุ้งฟ้า.........................มืดคลุ้มม้วมล ยี่งนา ฯ
( ลิลิตตะเลงพ่าย)

โคลงสามสุภาพ ประกอบด้วย 2 บาท บาทแรกมี 2 วรรคๆละ 5 คํา คํา
สุดท้ายของวรรคต้น ส่งสัมผัสไปยังคําที่ 1 หรือ 2 หรือ 3 ของวรรคหลัง

บาทที่ 2 มี 2 วรรคๆต้น 5 คํา วรรคหลัง 4 คํา และเพิ่มคําสร้อยได้อีก
2 คํา คําสุดท้านของวรรคหลังในบาทแรก จะส่งสัมผัสไปยังคําสุดท้ายของ
วรรคต้นในบาทที่สอง การส่งสัมผัสระหว่างบท ส่งจากคําที่ 4 ของวรรค
หลัง ในบาทที่สองไปยังคําที่ 1 หรือ 2 หรือ 3 ในวรรคแรกของบาทแรก
ของบทต่อไป กําหนด เอก โท ตามแผนผัง

ตัวอย่างโคลงสี่สุภาพ

ถึงกรรมจักอยู่ได้...................ฉันใด พระเอย
กรรมบ่อมีมิใคร........................ฆ่าข้า .............
กุศลส่งสนองไป........................ถึงที่ สุขนา .....
บาปส่งจําตกช้า........................ช่วยได้ฉันใด ...

ผิไปถึงแล้วและ....................ถึงกรรม์ ก็ดี ..
ตกนรกแสนศัลย์......................หมื่นไหม้ ........
เสวยสุขโสดเสวยสวรรค์.........เพราะอยู่ ก็ดี ......
บ่อยู่เลยลาไท้..........................ธิราชแล้วจักไป
( ลิลิตพระลอ )

โคลงสี่สุภาพหนึ่งบทมี 4 บาท บาทแรกมี 7 คํา มีสร้อยได้ 2 คํา บาทสอง
มี 7 คํา บาทสามมี 7 คํา มีสร้อยได้อีก 2 คํา บาทสี่มี 9 คํา (บางครั้งจะเพิ่มสร้อยได้อีก 2 คํา)

คําที่ 7 ของบาทแรก ส่งสัมผัสมายังคําที่ห้าของบาทที่สาม คําที่เจ็ดของบาท
ที่สองส่งสัมผัสมายังคําที่ห้าของบาทที่สี่ กําหนด เอก โท ตามแผนผังแต่ใน
บาทแรกคําที่ 4กับคําที่ 5 อาจสลับเป็น เอก - โท ก็ได้ อนึ่งอาจใช้คําตายหรือคําประสมรัสสระเสียงเอก แทนคําที่ใช้วรรณยุกต์ได้ นอกจากนั้นอาจใช้คําเอกโท โทโทษ ได้ในตําแหน่งบังคับเอกโท เช่น ถ้วน เป็นท่วน เครื่อง เป็นเขรื่อง ตัวอย่าง คําตาย ซึ่งใช้แทน วรรณยุกต์เอก ดังโคลงว่า

ตัวอย่างโคลง

สิบเดือนอุ้มท้องพระ................ลอลักษณ์
สงวนบ่ลืมตนสัก.........................หนึ่งน้อง ........
ตราบพระปิ่นไตรจักร..................เสด็จคลอด มานา
ถนอมอาบ อุ้มค้อยค้อย................ลูบ เลี้ยงรักษา .

การส่งสัมผัสระหว่างบท ในเมื่อต้องการจะร้อยโคลง คําสุดท้ายของบาทสี่จะ
ส่งสัมผัสไปยังคําที่ 1 หรือ 2 หรือ 3 ของบทต่อไป หากไม่ต้องการร้อยโคลงก็ไม่ต้องส่งสัมผัส

การกําหนดความไพเราะของโคลง มีดังต่อไปนี้ คือ

1. คําท้ายวรรค นิยม "คําเป็น" และเป็นเสียงสูงได้ยี่งดี ทั้งนี้ยกเว้นคําท้าย
วรรคหลังบาทที่ 3 เพราะเป็นที่บังคับเอก มักลงด้วย คําตาย (แทนเอกได้)

2. คําท้ายวรรคที่ส่งและรับสัมผัสกันเป็น สองทอด คือ คําท้ายวรรคหลังบาท
ที่ 1 คําท้ายวรรคหนึ่ง (คําที่ 5 ) บาทที่ 2 และที่ 3 นิยมให้เป็นเสียงสูง 2
แห่ง คําท้ายวรรคหลังบาทที่ 1 (คําที่ 7 ) ซึ่งเป็นคําส่งสัมผัสแห่งหนึ่งและคํา
ท้ายหน้าบาทที่ 1 หรือที่ 3 ซึ่งเป็นคํารับสัมผัสอีกแห่งหนึ่ง

3. คําท้ายวรรคดังกล่าวในข้อ 2 นิยมให้เป็นคําตายในกรณีที่ต้องการความห้าวหาญเด็ดเดี่ยวเอาจริงเอาจัง เช่น การพรรณาในการต่อสู้ เป็นต้น

4. สัมผัสในโคลงนิยมสัมผัสอักษร หรือสัมผัสพยัญชนะเป็นสําคัญ สัมผัสสระเป็นสัมผัสประกอบ สัมผัสอักษรในโคลงนั้นถือว่า มีมากเท่าไรยี่งดี อย่างโคลงสี่สุภาพ กวีพยายามแต่ง ให้มีสัมผัสอักษรทั้งบาท ถือว่าไพเราะยี่ง แต่โดยมากมักทําเช่นนี้ไม่ได้เสมอไป จึงเพียงแต่พยายามให้มีมากไว้เป็นใช้ได้ และโดยเฉพาะอย่างยี่ง โคลงสี่นิยมให้มีสัมผัส อักษรข้ามวรรคระหว่างวรรคหน้าและวรรคหลังของสี่บาท

5. โคลงสี่สุภาพ นอยมความไพเราะพิเศษ โดยการยํ้าคํา กล่าวคือใช้คําเดียวกันเป็นคําท้ายวรรคหน้า และคําที่ 2 วรรคหลังบาทที่ 4

6. ในการแต่งโคลงทั้งหลายถือว่า ถ้าใช้คําที่มีวรรณยุกต์เอกกํากับ ในบังคับเอกได้ทุกแห่งเป็นดี นับเป็นโคลงแบบทีเดียว

7. สําหรับการแต่งโคลงนั้น นิยมโวหารความเปรียบมาก โดยเฉพาะโคลงสี่
แล้วนิยมอย่างยี่ง โวหารความเปรียบนี้มีอยู่ 2 อย่างคือ โลดโผนและลึกซึ้ง สมัยก่อนนี้นิยมทั้งสองอย่าง แต่ปัจจุบันนิยมแบบลึกซึ้งอย่างเดียว อนึ่ง การยกเรื่องราวหรือตัวละคร ในวรรณคดีเรื่องต่างๆมาเปรียบเทียบก็เป็นที่นิยมกันมิใช่น้อย

8. โคลงสี่สุภาพนั้น นิยมแต่งเป็นโคลงกระทู้กันหาน้อยไม่ การแต่งโคลงแบบนี้จะต้องตั้งกระทู้กันขึ้นก่อน จะเป็นกระทู้ 1 คํา 2 คํา 3 คํา หรือ 4 คํา
ก็ได้แต่มักเป็นกระทู้ 1 คํา และ 2 คํา เกือบทั้งหมด กระทู้ 3 คํา และ 4 คํา
หายาก กระทู้นั้นส่วนใหญ่มีความหมาย แต่บางทีกระทู้ไม่มีความหมายและ
บางคราวก็นิยมกระทู้ ยํ้าคําธรรมดา การแต่งโคลงกระทู้นั้นถือว่าแต่งได้ความตามกระทู้เป็นดี เว้นแต่กระทู้ไม่มีความหมายเท่านั้น มีผู้แต่งคิดไว้ตามใจชอบ

9. โคลงที่จะต้องมีสัมผัสใน ชนิดสัมผัสสระไม่เกินวรรคละ 1 แห่ง และสํา
หรับโคลงสี่จะต้องมีไม่เกินบาทละ 1 แห่ง ถ้าโคลงบทใดมีเกินถือว่าขาดรสไพเราะ

10. โคลงดีจะต้องไม่มีคําวรรณยุกต์กํากับฟุ่มเฟือยในที่ที่ไม่บังคับ เอก โทและที่ที่ไม่บังคับ เอก โท นั้น หากเป็นที่ส่งหรือรับสัมผัสกันตามแผนผังบังคับด้วยยี่งจําเป็นต้องหลีกเลี้ยงการใช้คํามีวรรณยุกต์กํากับให้ได้ มิฉะนั้นถือว่าขาดรสไพเราะ

ตัวอย่างโคลงกระทู้ที่ใช้คําต่างกัน

รูป...ชั่วแต่ชอบแล้ว................ใดปาน
รส.....รักผักว่าหวาน.................หล่นต้ม .......
กลิ่น...อบจนดินดาน...................บ่ดุจ เจ้านา.
เสียง...ก็จับใจล้ม.......................โลกแล้วฤามี
( สุภาษิต โลกนิติคําโคลง)

โคลงสี่สุภาพกระทู้ คือ โคลงที่กําหนดคําแรกทั้ง 4 บาทไว้ อ่านเรียงลงมาเป็นกระทู้ แล้วจึงแต่งตามความหมายของคําที่กําหนดไว้นั้น และแต่งตามระเบียบข้อบังคับของโคลงสี่สุภาพธรรมดาทุกประการ คํากระทู้นั้นมีตั้งแต่บาทละ 1 คําจนถึงบาทละ 4 คํา เรียกว่ากระทู้เดี่ยว กระทู้คู่ กระทู้สาม และกระทู้สี่โคลงกระทู้เดี่ยว มีทั้งใช้คําเดียวกันทั้ง 4 บาท และใช้คําต่างกันทั้ง 4 บาบ

ตัวอย่างโคลงกระทู้ที่ใช้คําเดียวกัน

คุณ...แม่หนาหนักเพี้ยง...............พสุธา
คุณ.....บิดรดุจอา...........................อากาศกว้าง
คุณ.....พี่พ่างสิขรา........................เมรุมาศ ......
คุณ.....พระอาจารย์อ้าง.................อาจสู้สาคร ...
(สุภาษิตโลกนิติคําโคลง)

บางทีคํากระทู้ทั้ง 4 บาทมีความหมายเพราะผู้แต่งต้องแต่งให้เนื้อความที่มา
ขยายกระทู้นั้นมีความหมาย บางทีคํากระทู้ที่ไม่มีความหมาย แต่กลับเห็นว่าเป็นความสามารถของผู้แต่ง ที่สามารถใช้กระทู้ ที่ไม่มีความหมายได้เช่น

โก...มลเดียรดาษพื้น..................สินธู
วา......ฬุกาประดับดู......................ดั่งแก้ว ..........
ปา......รังระบัดปู..........................ปุยนุ่น เปรียบฤา
เปิด....จอกกระจับแผ้ว...................ผ่องนํ้าเห็นปลา
(สุภาษิตโลกนิติคําโคลง)

ตัวอย่างโคลงกระทู้คู่

เพื่อนกิน................สินทรัพย์แล้ว..................แหนงหนี
หาง่าย..................หลายหมื่น.......................มากได้ .......
เพื่อนตาย..............ถ่ายแทนซี.......................วาอาตน์ .....
หายาก.................ฝากผีไข้...........................ยากแท้จักหา
(สุภาษิตโลกนิติคําโคลง)

ตัวอย่างโคลงกระทู้สาม

ไปไหรนํ้า......................หน้าด่วน.......................ชวนกัน
ตัดกระบอก...................แบ่งปัน.........................ส่วนไซร้ ..........
ไปเห็นรอก....................อวดขัน........................มือแม่น ............
ขึ้นน่าไม้.......................ไว้ให้............................หย่อยแท้เสียสาย
(สุภาษิตโลกนิติคําโคลง)

ตัวอย่างโคลงกระทู้สี่

ฝนตกแดดออก...........จ้า..............แจ่มแสง ........
นกกระจอกเข้ารัง.......แฝง............ฟุบเร้น ............
แม่หม้ายใส่เสื้อ..........แดง............ดูฉาด ............
เอาเสื้อคลุมหลัง.........เต้น.............ไต้เต้าตามทาง

ตัวอย่างโคลงตรีพิธพรรณ

โคลงอย่างวางฉบับตั้ง.................นามมี
คือชื่อตรีพิธพรรณ..........................พากย์ไว้ ...........
ปวงปราชญ์ฉลาดวาที.....................เชลงลักษณ์ นี้นา
กลอนรับที่สามใช้............................แต่เบื้องบาทสอง

โคลงตรีพิธพรรณนี้ มีจํานวนคําในคณะ เอก โท คําสร้อยเช่นเดียวกับโคลงสี่
สุภาพ ต่างกันแต่การส่งและการรับสัมผัส คือ คําสุดท้ายของบาท 1 ส่งสัมผัสไปยังคําที่ 3 ของบาทที่สอง และส่งสัมผัสต่อไปยังคําที่ 5 ของบาทที่ 3 ส่วนคําสุดท้ายของบาทที่ 2 ส่งสัมผัสไปยังคําที่ 5 ของ บาทที่ 4 เหมือน
โคลงสี่สุภาพ

ที่มา
//www.kaweeclub.com/b20/t1075/?PHPSESSID=c6f86358f82ebfd24d5c35f2921be5ab

เสียงลือเสียงเล่าอ้าง อันใด พี่เอย

เสียงย่อมยอยศใคร ทั่วหล้า

สองเขือพี่หลับใหล ลืมตื่น ฤๅพี่

สองพี่คิดเองอ้า อย่าได้ถามเผือ

(ลิลิตพระลอ)

ภาพจาก //catone.exteen.com/20070731/entry/page/1#lastcomment

Create Date : 24 มิถุนายน 2553

Last Update : 24 มิถุนายน 2553 9:27:49 น.

1 comments

Counter : 33727 Pageviews.

ทักทายยามเช้าหน้าฝน ออกจากบ้านอย่าลืมพกร่มนะคะ ^^

โดย: หาแฟนตัวเป็นเกลียว

วันที่: 24 มิถุนายน 2553 เวลา:9:39:05 น.