ได้ข่าวไม่สู้ดีจากเพื่อนแต่เช้าว่า ผลการรักษามะเร็งต่อมน้ำเหลืองของภรรยาไม่ดีขึ้น
และเจอก้อนเนื้อที่โตเท่าของเดิมก่อนรักษาเมื่อเมษาที่ผ่านมา
ก็เลยต้องไปให้เคมีบำบัด (chemotherapy) ที่โรงพยาบาล วันพรุ่งนี้
กว่าจะกลับบ้านได้ก็คงคริสต์มัสพอดี

ตอนนี้กำลังใจของผู้ป่วยคงไม่ดีนัก
เราเองก็ได้แต่ขอให้ทุกอย่างราบรื่นดี

ก็เลยอัพเดตบล็อกเรื่องยาแก้อาเจียนจากการให้เคมีบำบัดซะเลย

เพราะอย่างหนึ่งที่ผู้ป่วยอาจได้รับเป็นของแถม
ก็คือการคลื่นไส้อาเจียนซึ่งเป็นผลข้างเคียงจากการได้รับเคมีบำบัด
หรือ Chemotherapy-Induced Nausea and Vomiting (CINV)
ซึ่งจะเป็นมากหรือน้อย หรือไม่เป็นเลยนั้น ขึ้นอยู่กับชนิดของยาที่ได้รับ
ความเข้มข้น และปริมาณยาที่ให้ และตัวผู้ป่วยเองด้วย


เคมีบำบัดบางอย่าง เวลาให้ความเข้มข้นต่ำๆ ก็ไม่ค่อยทำให้คลื่นไส้ อาเจียนเท่าไหร่
แต่พอเพิ่มขนาดการรักษาขึ้น ก็จะกลายเป็นว่า มีแนวโน้มในการเกิดการคลื่นไส้อาเจียน สูงตามมา ตัวอย่างเช่น Methotrexate

หรือยาเคมีบำบัด Cyclophosphamide, และ Mitoxantrone ที่ขนาดการรักษาต่ำ
จะจัดว่าทำให้คลื่นไส้อาเจียนได้ปานกลาง
แต่พอเพิ่มขนาดสูงขึ้น ก็จะจัดเป็นตัวที่ทำให้คลื่นไส้อาเจียนได้มาก


การคลื่นไส้อาเจียน อาจเกิดแบบเฉียบพลัน ภายใน 24 ชั่วโมงก่อนให้ยา
หรือแบบล่าช้า หลัง 24 ชั่วโมงไปแล้ว
หรือแบบเกิดก่อนการให้เคมีบำบัดคอร์สต่อไป
โดยที่ครั้งก่อนหน้านั้นมีอาการคลื่นไส้อาเจียนแล้วไม่ได้มีการป้องกันที่ดีพอ

ผู้ป่วยที่มีประวัติ motion sickness หรือเมารถเมาเรือง่ายอยู่แล้ว
ก็จะมีความเสี่ยงที่จะเกิดคลื่นไส้อาเจียนแบบ CINV ได้ง่ายขึ้น


การป้องกัน สำหรับผู้ป่วยที่ได้รับเคมีบำบัดที่มีแนวโน้มที่จะทำให้คลื่นไส้อาเจียนได้สูง อย่างเช่น Cisplatin
สามารถให้ยาเพื่อป้องกันและลดการคลื่นไส้อาเจียนได้หลายกลุ่ม
เช่นการให้ยาในกลุ่มคอร์ติโคสเตียรอยด์
ตัวอย่างเช่นเดกซาเมธาโซน หรือเมธิลเพรดนิโซโลน

นอกจากนี้ยังมียาในกลุ่มของ Cannabinoids ซึ่งเป็นอนุพันธ์ของกัญชา
เช่น Dronabinol และ Nabilone
และกลุ่มยา Benzodiazepines เช่น Lorazepam
ซึ่งทั้งสองกลุ่มนี้ก็จะมีผลข้างเคียงในเรื่องของการง่วงซึม


กลุ่มยาต้านซีโรโตนิน เช่น Palonosetron, Ondansetron, Dolasetron, Granisetron
ยากลุ่มนี้อาจทำให้เกิดอาการปวดศีรษะได้


จะเห็นว่ายาส่วนใหญ่ มีทั้งผลในการรักษา และอาการข้างเคียง
ซึ่งการจะใช้ยาตัวใด ก็จะต้องมีการชั่งน้ำหนักถึงผลดีผลเสียที่ได้จากการรักษาเทียบกัน

อาการข้างเคียงที่กล่าวถึง เป็นอาการข้างเคียงที่พบได้บ่อยสำหรับยาตัวนั้น หรือกลุ่มนั้น
แต่ก็ไม่ได้หมายความว่าต้องเกิดกับทุกคน
ในขณะที่บางคนเกิดผลข้างเคียงแม้กระทั่งแบบที่มีรายงานว่าพบได้ยาก
อันนั้นก็ต้องบอกว่า ซวยไป เช่นตัวคนเขียนเอง เป็นต้น

ดังนั้นเภสัชกร และแพทย์ก็จะเตือนเฉพาะผลข้างเคียงที่พบได้ง่ายในผู้ป่วยส่วนใหญ่ หรือพบประจำเท่านั้น
เพราะคงไม่สามารถเตือนหมดทุกอย่างได้ก่อน

แถมผู้ป่วยบางคนจะเกิดอาการวิตกกังวลเกินเหตุซะด้วยซ้ำ
หากทราบอาการข้างเคียงที่พบได้น้อย 2% หรือ 0.5% ของผู้ป่วยทั้งหมด ทำเอาไม่อยากกินยาไปเลย

การให้ยาอาจจะเป็นยากิน หรือยาฉีด ขึ้นกับรูปแบบที่มีของยานั้นๆ
หรือความสะดวกของผู้ป่วย และราคายาด้วย

ยาตัวใหม่ที่ใช้ป้องกันอาการคลื่นไส้อาเจียนจากเคมีบำบัด คือ Aprepitant
หรือชื่อการค้า Emend
ซึ่งมีรายงานว่าได้ผลดีในการป้องกันการคลื่นไส้อาเจียนจากการให้เคมีบำบัดทั้งแบบเฉียบพลันและแบบเกิดอาการล่าช้า
ซึ่งอาการข้างเคียงของ Aprepitant คือ อาจทำให้ผู้ป่วยรู้สึกเหนื่อยล้า อ่อนแรง หรืออาจเกิดการสะอึกได้

และเนื่องจาก Aprepitant เป็นยาที่สามารถยับยั้งเอนไซม์ที่ใช้ในการทำลายยาตัวอื่นอีกหลายชนิด
ก็เลยทำให้ระดับยาในเลือดของยาหลายๆตัวสูงขึ้น ถ้าหากให้ร่วมกันกับ Aprepitant
ซึ่งตรงนี้ ก็ต้องมีการปรับลดขนาดของยาตามที่แพทย์และเภสัชกรได้พิจารณาแล้ว

ผู้ป่วยไม่ต้องกังวล หรือคิดว่าต้องปรับเอง
เพียงแต่ถ้าหากมีการกินยาอื่นอยู่แล้ว หรือต้องการจะกินยาอื่นร่วมด้วย
ก็ควรแจ้งให้แพทย์หรือเภสัชกรทราบก่อน
เพื่อป้องกันอันตรายจากการใช้ยาค่ะ