ถาม  
>ยกจิตขึ้นวิปัสสนายกยังไง
ขอลายละเอียดวิธียกจิตขึ้นวิปัสสนาหน่อยค่ะ ว่าทำอย่างไง แบบอ่านแล้วเข้าใจ ห้องศาสนานี้มีคำนี้อยู่บ่อยๆ "ยกจิตขึ้นสู่วิปัสสนา" อ่านแล้วยังไม่เข้าใจว่ายกยังไง แล้วตอนยกเขายกกันอย่างไรค่ะ เช่น เวลาจะยกของ ก็ต้องเอามือเอื้อมไปแล้วสัมผัสสิ่งของ แล้วใช้นิ้วทั้ง 5 รวมกับฝ่ามือจับของนั้นไว้ แล้วออกแรงดึงสิ่งของนั่นขึ้นเหนือพื้น ต้องการคำอธิบายโดยละเอียดแบบนี้ค่ะ เพื่อความเข้าใจ
https://pantip.com/topic/42456088
พิจารณาดูบันทึกที่ ๒
https://www.bloggang.com/mainblog.php?id=samathijit&month=16-11-2023&group=88&gblog=157
 สมมุติพวกเราไปวัดแล้วสมภารขอแรง อ้าวช่วยกันยกพระพุทธรูปนี้ขึ้นวางบนแท่นนั่นทีสิ ผู้ฟังไม่ลังเลช่วยกันยกขึ้นวางบนแท่นเรียบร้อย แต่ถ้าสมภารบอก นี่ญาติโยมทั้งหลายช่วยกันยกจิตขึ้นวางบนแท่นนั่นสิ ปัญหาเกิด คือ คนมองซ้ายมองขวาทำหน้าเลิ่กลั่กๆ เอ๊ะยังไง ยกยังไงเพราะจิตเป็นนามธรรมมองไม่เห็นถูกต้องโผฏฐัพพะก็ไม่ได้ (รู้สึกได้) ฉันใดก็ฉันนั้น ทั้งสมาธิ (= ฌาน) ทั้งวิปัสสนา (ปัญญา) ต่างก็เป็นนามธรรม หากมีใครพูดถึงนามธรรมภาคปฏิบัติ เช่น สติ สมาธิ สมถะ ปัญญา เดินจิต ยกจิต เดินปัญญา ฯลฯ ดูวิธีที่เขาใช้ปฏิบัติ การปฏิบัติการกระทำของเขาบอกเราในเบื้องต้นได้ (ถ้าเข้าใจหลัก)
หลัก
สติ ทำกิจสำคัญทั้งในสมถะและในวิปัสสนา หากพูดเปรียบเทียบ ระหว่างบทบาทของสติในสมถะ กับ ในวิปัสสนา ในสมถะ สติกำหนดอารมณ์ที่นิ่งอยู่กับที่หรือเคลื่อนไหวเป็นรูปแบบเฉพาะซ้ำไปซ้ำมาภายในขอบเขตจำกัด ส่วนในวิปัสสนา สติกำหนดอารมณ์ที่กำลังเคลื่อนไหว หรือเป็นไปในสภาพใดๆก็ได้ ไม่จำกัดขอบเขต
ในสมถะ นิยมให้เลือกกำหนดอารมณ์บางอย่าง ในบรรดาอารมณ์ที่สรรแล้ว ซึ่งจะเป็นอุบายช่วยให้จิตใจสงบแน่วแน่ได้ง่าย ส่วนในวิปัสสนา ใช้อารมณ์ได้ทุกอย่างไม่จำกัด สุดแต่อะไรปรากฏขึ้นให้พิจารณาและอะไรก็ตามที่จะให้เห็นความจริง (สรุปลงได้ทั้งหมดใน กาย เวทนา จิต ธรรม หรือในนามและรูป)
- พอมองออกไหม 
ในกรณีของสมถะ เหมือนเอาเชือกผูกลูกวัวพยศไว้กับหลัก ลูกวัวจะออกไปไหนๆ ก็ไปไม่ได้ คงวนเวียนอยู่กับหลัก ในที่สุด เมื่อหายพยศ ก็หมอบนิ่งอยู่กับหลักนั้นเอง จิตเปรียบเหมือนลูกวัวพยศ อารมณ์เหมือนหลัก สติเหมือนเชือก
ส่วนในกรณีของวิปัสสนา เปรียบเหมือนเอาเชือกหรือเครื่องมือ ผูกตรึงคน สัตว์ หรือวัตถุบางอย่าง ไว้กับแท่นหรือเตียง แล้วตรวจดู หรือทำกิจอื่น เช่น ผ่าตัด เป็นต้น ได้ถนัดชัดเจน เชือกหรือเครื่องยึดคือ สติ คนสัตว์หรือวัตถุที่เกี่ยวข้องคืออารมณ์ แท่นหรือเตียงคือจิตที่เป็นสมาธิ การตรวจหรือผ่าตัดเป็นต้นคือปัญญา
| | | | |
