การผสมเกสรของกล้วยไม้ในธรรมชาติ

การผสมโดยผีเสื้อกลางคืน
กล้วยไม้หลายชนิดจะผลิตกลิ่นเพื่อยั่วยวนใจแมลงในเวลากลางคืน บ่อยครั้งพบว่าผีเสื้อที่ออกหากินกลางคืนจะทำหน้าที่เป็นกามฑูต เช่น Bonatea speciosa, Habenaria epipactidea, หลายชนิดในสกุล Satyrium, Disa cooperi และ Disa ophrydea

การผสมโดยผึ้ง
การผสมแบบนี้เกิดขึ้นได้บ่อยๆ ในเวลากลางวัน ผึ้งชอบกล้วยไม้ที่มีกลิ่นแรงและโปรดปรานกลีบดอกกล้วยไม้ที่มีสีฉูดฉาด ตัวอย่างการผสมที่พบได้บ่อยเช่น Satyrium erectum, S. hallackii subsp. hallackii, Disa versicolor, D. racemosa, D. venosa, D. tenuifolia และ D. filicornis นอกจากนี้ยังพบว่า ผึ้งกลุ่มหนึ่งที่มีหน้าที่เก็บไขจากดอกไม้ไปเพื่อเป็นอาหารและเลี้ยงดูตัวอ่อน สามารถทำหน้าที่ผสมเกสรให้กับกล้วยไม้ให้กับอย่างน้อย 55 ชนิดให้ทวีปแอฟริกาตอนใต้ เช่นสกุล Disperis, Pterygodium, Corycium, Ceratandra, Evotella, Satyrium และ Pachites

การผสมโดยผีเสื้อ
พบว่าผีเสื้อเป็นแมลงที่สำคัญในการผสมเกสรของกล้วยไม้สกุล Disa เช่น Disa uniflora ที่มีสีแดงสด เป็นที่ชื่นชอบของผีเสื้อขนาดใหญ่ชนิดหนึ่งที่ถูกขนานนามว่าเป็น “นางพญาแห่งขุนเขา” สีแดงสดของกลีบดอกเป็นที่ดึงดูดใจของผีเสื้อมาก กรณีนี้ทำให้เราทราบว่า ทำไม Disa uniflora ซึ่งมีกลีบดอกสีเหลืองจึงหายากมากในธรรมชาติ



การผสมโดยแมลงวันและเหลือบ
แมลงเล็กอย่างพวกริ้น ก็สามารถทำหน้าที่เป็นผู้ช่วยผสมกล้วยไม้ชนิด Disa obtusa, Satyrium bicallosum และ S. bracteatum ได้ โดยกล้วยไม้จะขับกลิ่นเหม็นฉุนเพื่อล่อให้แมลงมาตอม จากการศึกษายังพบว่า เหลือบดูดเลือดที่เราพบตามคอกสัตว์ ยังเป็นทำหน้าที่ผสมเกสรให้กับกล้วยไม้ชนิด Disa harveiana subsp. harveiana ได้อีกด้วย

การผสมโดยนก
เมื่อไม่นานนี้มีผลการศึกษาชิ้นหนึ่งที่น่าสนใจกับการผสมเกสรกล้วยไม้ 3 ชนิดในสกุล Satyrium ซึ่งได้แก่ S. carneum, S. coriifolium และ S. princeps กล้วยไม้นี้มีสีแดงแจ๋และส้มจี๊ดแบบบาดใจนก ทำให้นกชนิดหนึ่งตกหลุมพรางอย่างตั้งใจ ก้อนเกสรตัวผู้ของกล้วยไม้ที่มีขนาดใหญ่และมีความเหนียวจะติดจงอยปากนกเมื่อนกจิ้มหน้าเข้าไปเพื่อหวังดูดน้ำหวาน

การหลอกล่อแมลงโดยการเปลี่ยนแปลงทางสัณฐาน
กล้วยไม้หลายชนิดมีกลยุทธ์ล่อหลอกให้แมลงต่างๆ เข้ามาติดกับเป็นผู้ช่วยผสมเกสร เช่น สีสันที่ล่อใจ กลิ่นที่ดึงดูด น้ำหวานหรือน้ำมันที่แมลงชื่นชอบ แต่ก็ยังมีกล้วยไม้บางชนิดที่ล่อหลอกแมลงอ่อนหัดด้วยยุทธวิธีที่แยบยลกว่า เช่นกล้วยไม้ชนิด Disperis capensis มีรูปร่างเลียนแบบพืชชนิดหนึ่งในวงศ์ polygala มองเผินๆ ดูคล้ายกับ Polygala bracteolata เพื่อล่อแมลงให้หลงเข้าใจผิด กล้วยไม้อีกชนิดคือ Disa racemosa ก็สามารถดึงดูดผึ้งให้เข้ามาผสม โดยผึ้งจะหลงกลเพราะเข้าใจผิดคิดว่ามันเป็นพืชที่มีน้ำหวาน

การผสมตัวเอง
กล้วยไม้บางชนิดไม่ไว้ใจแมลงให้เป็นผู้ช่วยผสม แต่จะวิวัฒนาการกลไกให้มีการผสมตัวเอง เหตุการณ์นี้เกิดขึ้นได้เมื่อแมลงที่เป็นผู้ช่วยผสมมีประชากรในธรรมชาติน้อย ยกตัวอย่างกล้วยไม้ชนิด Disa bracteata, D. vaginata, D. glandulosa, D. rosea, Ceratandra globosa, Pterygodium connivens และ P. newdigateae กล้วยไม้เหล่านี้จะไม่เผยกลีบให้แมลงเข้าผสม แต่จะผสมตัวเองได้โดยอัตโนมัติจ้า


ถอดความจาก //www.plantzafrica.com/

Create Date : 31 กรกฎาคม 2549		6 comments
Last Update : 1 สิงหาคม 2549 19:25:11 น.
Counter : 1704 Pageviews.
Share Tweet