BlogGang.com : : อนัญญา

ชาดกว่าด้วยโทษของการแตกสามัคคี

ในอดีตกาล สมัยพระเจ้าพรหมทัต ครองกรุงพาราณสี มี พญานกกระจาบ ตัวหนึ่งคุมบริวารจำนวนนับพัน ๆตัว ท่องเที่ยวหากินอยู่ในป่าใหญ่ได้รับความผาสุกตลอดมา

อยู่มาวันหนึ่ง พรานล่านกบังเอิญมาพบนกกระจาบฝูงนี้เข้า จึงเข้าไปแอบซุ่มอยู่หลังพุ่มไม้ แล้วทำเสียงร้องเลียนแบบนกกระจาบ เมื่อนกกระจาบได้ยินเข้า จึงหลงเข้าใจผิดคิดว่าพวกของตนร้องเรียก จึงบินลงมารวมกันที่พื้นดินข้างพุ่มไม้นั้น นายพรานซึ่งคอยทีอยู่แล้วก็ทอดตาข่ายลงอย่างรวดเร็ว จับนกกระจาบไปได้อย่างสบาย

หลังจากวันนั้น นายพรานก็มาทอดตาข่ายจับนกไปได้ทุกวัน จนนกกระจาบร่อยหรอลงไปมาก พญานกกระจาบพยายามอย่างยิ่งที่จะคิดหาทางช่วยเหลือบริวารของตน จนกระทั่งวันหนึ่ง พญานกกระจาบเรียกประชุมบริวารที่เหลือและบอกอุบายว่า

"ครั้งต่อไป ถ้าพวกเราถูกนายพรานทอดตาข่ายอีกละก้อ อย่าตกใจ จงตั้งสติให้ดี ให้แต่ละตัวเอาหัวสอดเข้าในช่องตาข่ายตัวละตา แล้วบินขึ้นพร้อม ๆ กัน ยกเอาตาข่ายนั้นไปพาดทิ้งไว้บนยอดไผ่ที่อยู่ไกล ๆ แล้วปลดตัวเองออกมาก็จะสามารถหนีรอดได้"

วันต่อ ๆมา เมื่อพรานนกนำตาข่ายมาทอดอีก นกกระจาบก็พร้อมใจกันบินขึ้น ยกเอาตาข่ายไปทิ้งไว้บนยอดไผ่ตามคำแนะนำของพญานกเสมอ
พรานนกจึงจับนกกระจาบไม่ได้เลย ได้แต่เดินตามหาตาข่ายที่นกนำไปพาดทิ้งไว้ กว่าจะขึ้นไปปลดตาข่ายแต่ละตาให้หลุดจากยอดไผ่แขนงไผ่ได้หมด
ก็เสียเวลาไปทั้งวัน จึงได้แต่เดินมือเปล่ากลับบ้านเป็นประจำ

ครั้นเป็นเช่นนี้หลาย ๆวัน เข้า ภรรยานายพรานก็โกรธระแวงว่าสามีนอกใจแอบไปมีภรรยาน้อย พรานนกจำต้องเล่าเรื่องที่เกิดขึ้นให้ฟัง แล้วปลอบนางว่า

"ขอให้เธอใจเย็น ๆ ไว้เถิด ขณะนี้พวกนกมีความพร้อมใจกัน จึงหอบเอาตาข่ายไปได้ แต่ถ้าเมื่อใดมันทะเลาะกัน เมื่อนั้น มันไม่พ้นมือฉันไปได้หรอก ฉันจะหอบมันมาให้เธอทั้งฝูง ให้เธอยิ้มหน้าบานไปเลย"

ต่อมาไม่นาน มีนกกระจาบซุ่มซ่ามตัวหนึ่งโผลงมาบนพื้นดิน แต่บังเอิญพลาดไปเหยียบเอาหัวนกกระจาบอีกตัวหนึ่งเข้า นกกระจาบตัวนั้นโกรธมากถึงกับร้องขึ้นว่า

"เอ๊ะ ใครนะมาเหยียบหัวเราได้ ตาบอดหรือยังไง"
นกกระจาบซุ่มซ่ามรีบขอโทษทันที
"ขอโทษจ้ะ ฉันไม่ทันเห็นจริง ๆ อย่าโกรธเลยนะ ขอโทษเถอะ"

แต่ถึงจะอ้อนวอนขอโทษอย่างไร นกตัวที่ถูกเหยียบหัวก็ไม่ยอมให้อภัย ทั้งยังพูดจากวนโทสะซ้ำ ๆ ซาก ๆ อีกจนเกิดทะเลาะวิวาทกันขึ้น ฝ่ายนกกระจาบตัวอื่น ๆ พยายามพูดจาไกล่เกลี่ย แต่บางตัวก็เข้าข้างนกตัวที่ถูกเหยียบหัว บางตัวก็เข้าข้างนกซุ่มซ่ามจนกลายเป็นแบ่งพรรคแบ่งพวกกัน ต่างพูดจากระทบกระเทียบแดกดันกันต่าง ๆนานา

พญานกกระจาบเห็นดังนั้น จึงเข้าห้ามปราม แต่เพราะความมานะถือดี นกกระจาบเหล่านั้นไม่ยอมฟัง พญานกกระจาบจึงกล่าวว่า

"ขึ้นชื่อว่าการทะเลาะกัน หากเกิดขึ้นที่ใด ที่นั่นย่อมไม่มีความปลอดภัย ต่อไปความพินาศจะเกิดขึ้นแก่นกกระจาบทั้งหลายเป็นแน่"

พญานกมองการณ์ไกลเช่นนั้นแล้ว จึงพานกบริวารที่เชื่อฟังแยกฝูงออกไปหากินที่อื่น

หลังจากนั้นไม่นาน พรานนกได้มาดักนกกระจาบอีกเช่นเคย นกกระจาบเหล่านั้นเมื่อถูกตาข่ายครอบแล้ว ต่างมัวเถียงกันว่า

"ได้ยินว่าเจ้ายกตาข่ายจนขนหัวร่วง เจ้าก็ยกสิ"
นกอีกตัวพูดว่า
"ได้ยินว่าเจ้ายกจนขนปีกร่วง ก็ยกเองซิ"

นกกระจาบต่างทุ่มเถียงทะเลาะกันอย่างไม่ลดละ แม้บางตัวจะพยายามยกตาข่ายขึ้นแต่เมื่อไม่มีความพร้อมเพรียงกัน กำลังแรงจึงไม่พอที่จะนำเอาตาข่ายขึ้นไปได้ พรานนกจึงจับนกกระจาบเหล่านั้นไปอย่างง่ายดาย

ข้อคิดจากชาดก เรื่องนี้
1. คนพาล มักโกรธง่าย และผูกเวร ดังนั้น เราควรป้องกันการทะเลาะวิวาทเสียแต่ต้นมือด้วยการระมัดระวังตัว มีสติ ไม่ทำสิ่งใดให้กระทบกระเทือนบุคคลอื่น การฝึกสมาธิแผ่เมตตาเป็นประจำทำให้เป็นคนโกรธได้ยาก
"ผู้ที่ฆ่าความโกรธได้ ย่อมนอนหลับเป็นสุข"
2. ที่ใดมีเรื่องทะเลาะวิวาท ขาดความเคารพเชื่อฟัง ที่นั่นย่อมไม่ปลอดภัย
ควรปลีกตัวออกให้ห่างไกล
3. การคบบัณฑิตย่อมทำให้ห่างไกลจากภัยพาล ดังเช่นนกกระจาบที่เชื่อฟังจ่าฝูง
4. เมื่อเราผิด ขอโทษแล้วเขาไม่ให้อภัย ก็อย่าโกรธตอบ หากถูกด่าก็ให้คิดเสียว่า คำด่านั้นใช้ซ้ำซากมาตั้งแต่สมัยโบราณ จนถึงปัจจุบัน จืดเสียแล้ว ไม่คิดเจ็บใจ ไม่เอาใจใส่
5. หากรู้ตัวว่ากำลังโกรธและจะให้อภัยไม่ได้ ให้ปิดปากเงียบไม่ต่อว่าต่อขาน เพราะการโต้ตอบในขณะโกรธ จะทำให้เรื่องลุกลามยิ่งขึ้น
6.ไม่ยกเอาความดีของตนขึ้นข่มบุคคลอื่น เป็นการกลบเกลื่อนความผิดของตน ไม่ว่าในกรณีใด ๆ
7. เมื่อมีการทะเลาะวิวาทกัน ควรวางตัวเป็นกลาง ไม่เข้าข้างฝ่ายใด และหาทางไกล่เกลี่ยยุติเรื่องบาดหมางนั้นเสีย

ชาดกเรื่องนี้ มาจาก สัมโมทนียชาดก ในหนังสือ นิทานชาดกเล่มสี่
ได้กล่าวถึงมูลเหตุที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสเล่าชาดกเรื่องนี้ว่า มีสาเหตุจาก กรุงกบิลพัสดุ์ซึ่งเป็นดินแดนของพระญาติฝ่ายพระบิดา และกรุงเทวทหะ ซึ่งเป็นดินแดนของพระญาติฝ่ายพระมารดาของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า
ระหว่างเมืองทั้งสอง มีแม่น้ำใหญ่สายหนึ่งไหลผ่าน และถือเป็นเส้นแบ่งเขตแดนของทั้งสองเมือง ชาวเมืองทั้งสองต่างอาศัยน้ำจากแม่น้ำสายนี้ ทำการเกษตรกรรมเลี้ยงชีพด้วยความผาสุกตลอดมา

ต่อมาฤดูแล้งครั้งหนึ่ง น้ำในแม่น้ำนี้ได้งวดลงไปมากผิดปกติ ประชาชนทั้งสองฝั่งพยายามกักเก็บน้ำเข้านาของตนให้มากที่สุด ในที่สุด ก็ทะเลาะวิวาททุ่มเถียง ด่าทอซึ่งกันและกัน แล้วเลยลามปามถากถางไปถึงราชตระกูลของฝ่ายตรงข้ามด้วยคำที่เสียดสีหยาบคาย เมื่อต่างฝ่ายต่างดึงเอาสถาบันพระมหากษัตริย์อันเป็นที่เคารพสูงสุดของกันและกันขึ้นมาด่าว่าเช่นนี้ เรื่องราวจึงขยายลุกลามไปจนถึงขั้นจับอาวุธเข้าต่อสู้ แม้ผู้ใหญ่ในหมู่บ้านต้องมาว่ากล่าวห้ามปราม ก็ไม่เป็นผลสำเร็จ แม้เสนาอำมาตย์ต้องลงมาไกล่เกลี่ยเพื่อระงับเหตุการณ์ แต่ความขัดแย้งได้ทวีขึ้นถึงขั้นมีการกะเกณฑ์ผู้คนกันแล้ว

การด่าทอและต่อสู้ทำร้ายของทั้งสองฝ่ายได้สร้างความเคียดแค้นให้กันและกันอย่างรุนแรง จนในที่สุด กษัตริย์ของทั้งสองเมืองจึงยกทัพมาประชิดชายแดน เตรียมพร้อมที่จะทำสงครามกัน

เมื่อพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ทรงทราบเหตุ จึงเสด็จมายังชายแดนเพื่อจะทรงระงับศึกนี้ และได้เล่าเรื่องในอดีตกาลก่อน คือ สัมโมทนียชาดก เพื่อเป็นข้อเตือนใจให้พระญาติฟัง เป็นต้น

Create Date : 05 กันยายน 2551

2 comment

Last Update : 5 กันยายน 2551 17:12:37 น.

Counter : 1629 Pageviews.

Share
Tweet

ลักษณะผู้นำในชาดก

นิทานชาดก มิใช่เรื่องที่แต่งขึ้นเพื่อสอนคุณธรรม แต่นิทานชาดก คือ เรื่องในอดีตชาติของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ที่พระองค์ทรงแสดงแก่พระภิกษุในโอกาสต่าง ๆ บางครั้งก็เพื่อแสดงภูมิหลังของผู้ที่พระองค์ต้องการแสดงธรรมให้ฟัง บางครั้งก็เพื่ออธิบายเหตุการณ์ต่าง ๆ ที่เกิดขึ้น

เหตุการณ์ในโลกปัจจุบันขณะนี้ ทำให้นึกถึงนิทานชาดกเรื่องหนึ่งที่กล่าวถึงคุณธรรมผู้นำ ชื่อเรื่อง คือ ลักขณชาดก

ในอดีตกาล มีพญากวางตัวหนึ่งมีบริวาร ๑,๐๐๐ ตัว อยู่ใกล้ป่าแคว้นมคธ พญากวางมีลูกตัวผู้อยู่สองตัว คือ ลักขณะและกาฬะ
ต่อมาลูกกวางทั้งสองตัวก็เติบโตเป็นกวางหนุ่ม กวางกาฬะนั้นเป็นกวางที่โง่เขลา และดื้อดึง ส่วนกวางลักขณะเป็นกวางที่เฉลียวฉลาดและอยู่ในโอวาทของพญากวางเสมอ

วันหนึ่ง พญากวาง พูดกับลูกทั้งสองว่า "พ่อแก่มากแล้ว ขอให้เจ้าทั้งสองเป็นจ่าฝูงแทนพ่อ" แล้วแบ่งบริวารให้กาฬะปกครอง 500 ตัว และ
ลักขณปกครองที่เหลืออีก 500 ตัว และได้อบรมสั่งสอนถึงภัยที่เกิดขึ้นในรูปแบบต่าง ๆ ให้รู้จนหมดสิ้น คือ

ฝูงสัตว์มักจะถูกล่าด้วยสาเหตุ ๓ ประการ คือ ข้อที่ ๑ ในต้นฤดูฝน หญ้าเริ่มแตกใบอ่อน มนุษย์รู้ว่าพวกสัตว์กินหญ้าทั้งหลาย จะออกมาหากินกันมาก เพราะในฤดูก่อนหน้านั้นแห้งแล้ง สัตว์อดอยากมานาน เมื่อทุ่งหญ้าสมบูรณ์ ก็พากันออกมาหากินด้วยความคะนอง ไม่ระมัดระวังตัว มนุษย์จึงล่าได้ง่าย
ข้อที่ ๒ ในฤดูฝนพื้นดินจะแฉะ สัตว์จะเหยียบย่ำไปที่ใดก็จะ เกิดรอยเท้าชัดเจน จึงถูกติดตามล่าได้ง่าย

ข้อสุดท้าย ในตอนต้นฤดูฝน ชาวนาเริ่มเพาะข้าวกล้า เกรงว่า สัตว์จะมาเหยียบย่ำทำลาย จึงหาทางป้องกันโดยการออกตาม ล่านำมาเป็นอาหารเสียก่อน ดังนั้น ในเวลากลางวันให้พากันขึ้นไปอยู่ในป่าบนเชิงเขา
อย่าอยู่บริเวณพื้นที่ราบ ถึงแม้ว่าจะมีหญ้าและน้ำอุดมสมบูรณ์ก็ตามเพราะบริเวณพื้นที่ราบยากแก่การหลบหลีกและควบคุมฝูง อีกทั้งมนุษย์ก็เห็นได้โดยง่าย
เมื่อพญากวางให้คำแนะนำแก่ลูกทั้งสองตัวแล้ว จากนั้นได้พานางกวางแยกตัวออกไปอยู่กันตามลำพังในป่า
หลังจากที่พญากวางได้พานางกวางไปอยู่ในป่าแล้ว กวางกาฬะจึงเกิดลำพองใจ จึงได้พูดโอ้อวดต่อกวางลักขณะ ว่าตนจะนำบริวารทั้ง ๕๐๐ ตัว ไปกินหญ้าในตอนกลางวัน

หลังจากที่ผ่านพ้นฤดูข้าวกล้าแล้ว กวางกาฬะได้ชักชวนบริวารทั้ง ๕๐๐ ตัว ลงไปกินหญ้าในตอนกลางวัน ถึงแม้ว่าจะมีการทักท้วงจากบริวาร แต่กวาง กาฬะกลับไม่ฟังคำทักท้วงแต่อย่างใด แล้วพูดเหน็บแนมใส่บริวารว่า "เจ้าอย่าอวดรู้ เพราะข้ารู้ดีกว่าเจ้า ถ้าใครไม่อยากอดตายให้ตามข้ามา"

ในระหว่างที่กวางกาฬะนำบริวารไปแทะเล็มหญ้าอย่างเพลิดเพลินอยู่นั้น มีชาวบ้านที่ออกล่าสัตว์มาพบเห็นเข้าโดยบังเอิญ ชาวบ้านเห็นว่าฝูงกวางกำลังแทะเล็มหญ้าอย่างไม่ระมัดระวังตัว จึงได้ยิงธนูเข้าใส่กวางที่โชคร้าย ถูกลูกธนูปักเข้าที่ร่างกายจึงร้องเสียง ดังด้วยความเจ็บปวดและตกใจ

เมื่อบรรดาฝูงกวางได้ยินเสียงร้องของเพื่อนกวางที่ถูกยิง ต่างพากันตกใจวิ่งหนีเข้าป่าไปอย่างไม่คิดชีวิต พอฝูงกวางวิ่งเข้าป่ามาได้ไกล กวางกาฬะจึงได้บอกให้บริวารหยุดวิ่ง

ในขณะนั้นเอง ได้มีบริวารออกมาต่อว่ากวางกาฬะ ที่ไม่เชื่อคำพูดของตนจึงทำให้เกิดเหตุร้ายแทนที่กวางกาฬะจะสำนึกในความผิดพลาดของตน กลับแก้ตัวอย่างข้างๆ คูๆ

กวางกาฬะยังอวดดีไม่ยอมเชื่อฟังคำสั่งสอนของพญากวาง และคำทักท้วงของบริวาร นึกจะพาบริวารออกหากินตอนไหนก็พาบริวารออกไป ที่ใดไม่สมควรเข้าไปก็เข้าไปต่อมาไม่นานนักบริวารทั้ง ๕๐๐ ตัว ก็ถูกชาวบ้านฆ่าตายหมด ขณะที่บริวารถูกยิงนอนล้มตายอยู่บริเวณตรงทุ่งหญ้า
กวางกาฬะได้อาศัยความชุลมุนหลบหนีเข้าป่าไปรอดตายอย่างหวุดหวิด ในที่สุดกวางกาฬะก็เหลือรอด มาเพียงตัวเดียว

ส่วนทางด้านกวางลักขณะก็ได้ปฏิบัติตามคำสั่งสอนของพญากวางทุกประการ ถึงแม้ว่าบริวารกวางจะมาอ้อนวอนให้พาไปกินหญ้าตอนกลางวันแต่กวางลักขณะก็ไม่ใจอ่อนเพราะคำนึงถึงความปลอดภัยเป็นหลัก จึงได้บอกให้บริวารรอจนกว่าจะถึงเที่ยงคืน พอถึงเที่ยงคืนก็พาบริวารออกไปหาหญ้าแทะเล็ม พอบริวารกินหญ้าจนอิ่มแล้วก็พาลูกน้องกลับ ถ้าหากผ่านทางทุ่งนาของมนุษย์ก็จะหลีกเลี่ยงไปทางอื่น กวางลักขณะพาบริวารออกหากินเฉพาะ
เวลาเที่ยงคืน ถึงอดอยากบ้างก็สู้ทน ระมัดระวังตัวอยู่เสมอ ส่วนเวลาอื่นก็จะ
อยู่ตามเชิงเขา

เมื่อฤดูข้าวกล้าผ่านพ้นไป ภัยจากพวกมนุษย์ก็ลดลง

ในเวลาต่อมากวางลักขณะได้นำบริวาร ๕๐๐ ตัวกลับไปหา
พญากวางอย่างปลอดภัย โดยไม่มีตัวใดได้รับอันตราย จากมนุษย์เลย

ในขณะที่กวางลักขณะเดินนำบริวาร ๕๐๐ ตัว อย่างสง่างามนั้น
กวางกาฬะได้เดินกลับมาเพียงลำพังตัวเดียว เพราะบริวารถูกมนุษย์ฆ่าตายหมด

พญากวางเห็นกวางลักขณะกับกวางกาฬะกลับมาในสภาพที่แตกต่างกันจึงได้กล่าวกับแม่กวางว่า
กวางลักขณะ เป็นกวางที่มีศีล ประพฤติปฏิสันถาน เป็นกวางที่ว่านอน- สอนง่าย ไม่ดื้อดึงจึงสามารถปกครองบริวารได้

ส่วนกวางกาฬะ กลับมีนิสัยตรงกันข้ามเป็นกวางที่อวดดี ไม่เชื่อฟังคำสั่งสอนตั้งตนอยู่ในความประมาท จึงทำให้ บริวารต้องได้รับอันตรายถึงชีวิตต่อมาพญากวางได้ยก ตำแหน่งหัวหน้าฝูงให้กับกวางลักขณะปกครองแทน พญากวาง

Create Date : 14 พฤษภาคม 2551

3 comment

Last Update : 15 กุมภาพันธ์ 2553 16:06:45 น.

Counter : 906 Pageviews.

Share
Tweet