ถามผมได้ศึกษาธรรมมาเพียงเล็กน้อยอ่านบ้าง ทดลองฝึกสมถะบ้าง ไม่เคยเข้ารับการฝึกฝนจากอาจารย์ท่านใด จนในที่สุดได้ฝึก อานาปานสติในขั้นที่เกิดปิติ คือตัวโยกไปโยกมาระหว่างหน้าและหลังและมีการโยกไปข้างซ้ายและขวาบ้าง จึงมาศึกษาจากหนังสือเล่มหนึ่ง แนะนำว่าให้ดูจิตและปิติ ผมได้ทดลองดู ก็พบว่าอาการโยกไปมาของร่างกาย มีการเกิด และดับ(คือนิ่ง) แล้วก็เกิดใหม่วนเวียนอยู่อย่างนี้ จึงอยากเรียนถามผู้รู้ว่า ที่ผมมาถึงขณะนี้ ผมมาถึงขั้นที่ 5 แล้วใช่หรือไม่ ? 1 และอยากทราบต่อไปว่า ที่ปฏิบัติมาถูกต้องหรือไม่อย่างไร ? 2 ขอขอบพระคุณล่วงหน้ากับคำตอบที่ผมจะนำมาปรับใช้ต่อไป
ถาม 1.ผมมาถึงขั้นที่ 5แล้วใช่หรือไม่ ?
ตอบ ยังไม่ใช่ผรณาปีติ เป็นลักษณะของโอกกันติกาปีติ ปีติเป็นระลอกรู้สึกซู่ลงมาๆ ดุจคลื่นซัดฝั่ง ตอบขยายความ ขั้น 5 ที่คุณว่า สามารถตีความหมายได้สองนัยยะ ในที่นี้จะตอบ ทั้งสองนัยยะ เพราะเห็นว่าเป็นจุดสำคัญและทั้งสองนัยยะมีเนื้อความเกี่ยวพันกันอยู่คือ
1.ปิติข้อที่ 5
2.ปิติปฏิสังเวที หรืออานาปานสติข้อ 5 อธิบายดังนี้
1.ปิติ ขั้นที่ 5 ผรณาปิติ โดย ปิติ(แนบลิ้งค์อรรถกถา) ตามนัยยะของพระพุทธเจ้านั้น คือ ปิติข้อ 5 (ผรณาปิติ)เท่านั้น*นิมิตเป็นเครื่องชี้ "ระดับความเข้ม" ของสมาธิที่เกิดในจิต เครื่องชี้แสดงที่เกิดทางกาย คือ ปิติ 5
จะรู้ว่าถูกทางหรือไม่มีเรื่องที่ต้องตรวจสอบอยู่มากโดยสรุปต้องตรวจสอบทั้งหมดของการดำเนินชีวิตว่าอยู่ในมรรค 8 หรือไม่ คือเป็นสมาธิในมรรคหรือไม่หรือเรียกง่ายๆว่า สัมมาสมาธิ ถ้าครบแล้วต้องแต่งอินทรีย์ 5 ให้สมดุลย์ถึงจะเข้าสู่ ปิติตัวที่ 5 ได้
2.ปิติปฏิสังเวที หรืออานาปานสติข้อ 5 ตอบว่า จะว่าเป็นปีติปฏิสังเวที หรือไม่นั้น ก็ต้องตอบว่าเป็นแต่ยังไม่เป็นมูลแห่งสมาธิที่แนบแน่นโดย ปิติ ตามนัยยะของพระพุทธเจ้านั้น คือ ปิติข้อ 5 (ผรณาปิติ)เท่านั้น ลักษณะคือ ซึมซาบทั่วร่างกาย เหมือนน้ำเต็มกระเพาะบางท่านแผ่ไปทุกส่วนในร่างกายจากภายใน คล้ายๆกับซ่านกายไปทั่วทั้งกาย พอกล่าวถึงเรื่องนี้มีเรื่องหนึ่งเมื่อประมาณสัก 15 ปีที่แล้ว ที่เป็นกรณีศึกษาหนังสือพิมพ์ยักษ์ใหญ่ลงข่าว ที่ จ.นครปฐม เรื่องคนนั่งสมาธิแล้ว ฆ่าตัวตายยกครัวโดยให้เหตุผลใoหนังสือลาตายว่า "กลัวว่าจะทำให้โลกนี้ มนุษย์ ไม่มีที่อยู่เพราะตัวเอง ตัวใหญ่ขึ้นเรื่อยๆ จนอาจคับโลกได้ จึงตัดสินใจลาตาย"
ฉะนั้นเป็นเรื่องอันตรายถ้าหากออกนอกคำสอน โดยในที่นี้ต้องบอกว่าจะป้องกันตัวนี้ได้ต้องดูที่ อจินไตย 4 และวิปัสนูกิเลส 10 ดูให้เข้าใจหลาย ๆ รอบจะสามารถป้องกันภัยจากตัวเองได้
หมายเหตุ *การปฏิบัติธรรมจะใช้คำว่าขั้น(ภาษาไทย)มาใช้ในอารมณ์สมาธิไม่ควรเพราะล่อแหลมต่อการบัญญัติตัวตนหรือความเป็นนู้นเป็นนี่ พระสารีบุตรเวลาท่านขยายความพระพุทธพจน์ตรงนี้ท่านจึงไม่กล่าวในลักษณะ "ขั้น"คงใช้แต่เรียกชื่อปิติเหล่านั้นเท่านั้น