ใบไม้สีทอง-ย่านดาโอ๊ะ

คอลัมน์ รู้ไปโม้ด
น้าชาติ ประชาชื่น nachart@yahoo.com



ใบไม้สีทองของทางใต้เป็นยังไง ช่วยหาคำตอบด้วยนะน้าชาติผู้รู้ไปโม้ด ขอบคุณๆๆ

มุกสีชมพู

ตอบ มุกฯ

อันใบไม้ ไม้สีทอง นั้นหรือ ก็คือที่มีอีกชื่อหนึ่งว่า ย่านดาโอ๊ะ ชื่อวิทยาศาสตร์ Bauhinia aureifolia เป็นพันธุ์ไม้ชนิดใหม่ของโลก เป็นพืชถิ่นเดียว พบเฉพาะในเขตจังหวัดปัตตานี นราธิวาส และยะลา พบครั้งแรกโดย ดร.ชวลิต นิยมธรรม ที่น้ำตกบาโจ นราธิวาส



ต่อมาได้ชื่อทางพฤกษ ศาสตร์ดังกล่าว ซึ่งตั้งโดย ดร.ไค ลาร์เสน (Kai Larsen) นักพฤกษศาสตร์ชาวเดนมาร์ก โดยตั้งชื่อตามสีของใบ จากที่ใบอ่อนมีขนสีน้ำตาลแดงหรือสีทองแดงปกคลุม



เถาใบไม้สีทองเป็นไม้เถาเนื้อแข็งขนาดใหญ่ มีมือเกาะม้วนงอ เลื้อยขึ้นไปคลุมตามเรือนยอดของต้นไม้ใหญ่ ใบเดี่ยว เรียงเวียนสลับ รูปเกือบกลม ปลายใบหยักเว้าเป็นแฉกลึก 2 แฉก โคนใบเว้าหยักคล้ายรูปหัวใจ รูปร่างคล้ายกับใบกาหลงหรือชงโค แต่ขนาดใหญ่กว่ามาก



ใบอ่อนมีขนสีน้ำตาลแดง หรือขนสีทองแดงเป็นมันคล้ายเส้นไหมปกคลุมหนาแน่น ลักษณะเหมือนกำมะหยี่ เริ่มแรกใบจะเป็นสีนากคล้ายสีชมพู เมื่อผ่านไปสัก 2 สัปดาห์ จะกลายเป็นสีน้ำตาล และเข้มขึ้นเรื่อยๆ จนประมาณ 3 เดือน จะกลายเป็นสีทอง และอีก 6-7 เดือนต่อจากนั้นจากสีทองจะกลายเป็นสีเงิน



ใบที่สมบูรณ์เต็มที่มีขนาด 10x18 เซนติเมตร แต่เคยพบใหญ่ที่สุดกว่า 25 เซนติเมตร ถือเป็นพันธุ์ไม้เถาเลื้อยขนาดใหญ่ เส้นรอบวงของเถาวัลย์ประมาณ 100 เซนติเมตร เลื้อยพันต้นไม้ใหญ่ขึ้นสูงถึง 30 เมตร



ดอกมีกลิ่นหอม ออกบนช่อแตกแขนงสั้นๆ ตามปลายกิ่ง กลีบดอก 5 กลีบ รูปใบพาย สีขาวแล้วเปลี่ยนเป็นสีนวล ผลเป็นฝักแบนยาวคล้ายดาบ เมื่อแก่จะแตกออกมี 6-8 เมล็ด ออกดอกชุกระหว่างเดือนตุลาคม-กุมภาพันธ์



เขตกระจายพันธุ์และถิ่นกำเนิด พบเฉพาะในเขตจังหวัดปัตตานี นราธิวาส และยะลา ขึ้นตามที่โล่งริมลำธารในป่าดิบชื้น อุทยานแห่งชาติน้ำตกบาโจ และเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าฮาลา- บาลา ระดับความสูง 50-200 เมตร



ออกดอกและผลเดือนสิงหาคม-ธันวาคม นับเป็นพืชหายากในสภาพธรรมชาติ ปัจจุบันนำมาขยายพันธุ์และปลูกเป็นไม้ประดับกันบ้าง แต่ยังไม่แพร่หลาย



การนำใบไม้สีทองมาเป็นผลิตภัณฑ์ของที่ระลึก จะต้องผ่านการอนุญาตจากวนอุทยานฯ เนื่องจากใบไม้สีทองอยู่ในป่าลึก คนที่จะเข้าไปเก็บต้องเป็นผู้ชำนาญทาง โดยปีหนึ่งจะเก็บได้แค่ 2 ช่วง คือเดือนมีนาคมและกันยายนเท่านั้น



ใบที่เก็บมาเฉลี่ยจาก 100 ใบ จะมีใบสมบูรณ์สามารถนำมาจำหน่ายได้ประมาณ 20 ใบเท่านั้น



หัวใจสำคัญอยู่ที่ความรู้ในการเก็บ ต้องเริ่มจากการเก็บใบไม้สดมา แล้วมาทำให้แห้งตามธรรมชาติ ด้วยการใส่ลงในถุง คอยจนแห้ง ซึ่งต้องใช้เวลานานถึง 4 เดือนถึง 5 เดือน และนำมาอัดรีดให้เรียบ โดยต้องใช้เวลานานถึง 3 เดือน ก่อนนำมาใส่ซองบรรจุภัณฑ์ หรือนำมาใส่กรอบรูป ขายเป็นของแต่งบ้าน



หลายคนที่ซื้อเพราะสีทอง เชื่อว่าเป็นใบไม้มงคล โดยเฉพาะในช่วงใกล้เทศกาลตรุษจีนจะขายได้จำนวนมาก



ความแปลกของต้นใบไม้สีทอง ใน 1 ต้น จะมีการเปลี่ยนของสีใบถึง 3 สี คือ สีนาก สีเงิน และสีทอง (ฤดูร้อนและฤดูฝนจะมีสีทอง ส่วนฤดูหนาวจะมีสีเงิน) ใน 1 ต้น จะมีใบสีนากเพียง 1 ใบเท่านั้น