เรื่องมีอยู่ว่า บริษัทมีสวัสดิการให้พนักงานตรวจสุขภาพประจำปีทุกปี ซึ่งเราก็ไปตรวจมิได้ขาด ยกเว้นปีที่ท้อง (เพราะว่าผลเลือดมันจะไม่เหมือนคนปรกติ) ปีนี้ก็เช่นกัน เราก็ไปตรวจดังเช่นทุกปี ตรวจหลังกินเจได้ไม่ถึงสัปดาห์

ในราคา 6000 บาท ++ (ตรวจมะเร็งปากมดลูกเพิ่มพันกว่าบาท) โปรแกรมที่ตรวจก็คือ Standard C สำหรับหญิงสาวที่มีอายุ 30 ปีขึ้นไป

ผลที่ได้ทำเอาจิตตกเลย เอาเฉพาะอันที่ผิดปรกติเกินค่าที่กำหนดนะ

1. น้ำตาลในเลือดสูง 108 (ไม่เท่าไหร่ เพราะตัวเองมีความเสี่ยงเป็นเบาหวานอยู่แล้ว)

2. โคเลสเตอรอล 228 (ก็ยังไม่เท่าไหร่ เพราะตรวจมาตั้งแต่สาวๆ ก็ค่าประมาณเท่านี้แหละ)

3. BUN 21 (Spec. Max. 20) อันนี้ตกใจเลย เพราะที่เคยตรวจมา ได้ค่ากลางๆมาโดยตลอด

4. คลื่นไฟฟ้าหัวใจผิดปรกติเล็กน้อย (อันนี้ก็ค่อนข้างตกใจ)

5. นิ่วในไตด้านซ้าย 7 มม (ฮ้า ไปทำอะไรมาถึงเป็นนิ่วในไต)

6. ติ่งเนื้อขนาดเล็กที่ถุงน้ำดี 5 มม. (อะไรกั๊นนนน)

ทีนี้มาดูความหมายของ BUN 

BUN(Blood Urea Nitrogen)

การตรวจค่าBUN เป็นการวัดปริมาณไนโตรเจนที่พบในกระแสเลือดโดยปกติร่างกายจะย่อยสลายโปรตีนที่ตับ (liver)และจะนำของเสียดังกล่าวนี้ไปกำจัดผ่านไต(renal) เพื่อออกเป็นปัสสาวะต่อไปซึ่งสารของเสียนี้เรียกว่า ยูเรีย (urea) ซึ่งส่วนประกอบของยูเรีย คือไนโตรเจนดังนั้นหากไตไม่สามารถกำจัดของเสีย หรือยูเรียได้จะทำให้พบปริมาณไนโตรเจนในเลือดมีปริมาณสูงขึ้นนอกจากนั้นหากร่างกายมีปริมาณไนโตรเจนสูงอาจเนื่องมาจาก การขาดน้ำมีภาวะโรคหัวใจล้มเหลว หรือได้รับอาหารที่มีปริมาณโปรตีนสูง เป็นต้น

การตรวจBUN สำคัญอย่างไร

การตรวจBUN สามารถคัดกรองตรวจวินิจฉัยภาวะความผิดปกติการทำงานของไต และตรวจติดตามในการรักษาภาวะโรคไตได้โดยเฉพาะในผู้ป่วยที่มีอาการแสดงโรคไต ดังตารางที่ 1และผู้ที่มีความเสี่ยงเป็นโรคไต ดังตารางที่ 2นอกจากนั้นค่า BUN ยังสามารถใช้ตรวจติดตามปัญหาอื่นๆ เช่นภาวะขาดน้ำ (dehydration) เป็นต้น

ตรวจบ่อยแค่ไหน

ค่าBUN คนสุขภาพดี สามารถตรวจในการตรวจสุขภาพประจำปีได้ หรือในผู้ป่วยที่ต้องเข้าห้องฉุกเฉิน นอนโรงพยาบาลหรือตรวจการทำงานของไต ก่อนหรือระหว่างการได้รับยาบางชนิดหรือผู้ที่มีความเสี่ยงหรือมีอาการแสดงของโรคไตซึ่งขึ้นอยู่กับดุลพินิจของแพทย์ผู้รักษา

ตารางที่ 1 อาการแสดงของภาวะไตทำงานผิดปกติ เช่นโดยทั่วไปอาการของภาวะไตเสื่อมนั้น ไม่จำเพาะเจาะจงนักหรือบางรายอาจจะไม่แสดงอาการของโรคก็เป็นได้

• ความรู้สึกขาดน้ำ (feeling dehydrated)
• เหนื่อยล้า อ่อนแรง (fatigue)
• หายใจถี่ๆ สั้นๆ (short of breath)
• อาการอื่นๆ ซึ่งไม่จำเพาะเจาะจง

ตารางที่ 2 ผู้ที่มีความเสี่ยงเป็นโรคไต ดังนี้

• โรคเบาหวาน
• โรคความดันโลหิตสูง
• โรคหลอดเลือดหัวใจ เช่น ภาวะหัวใจล้มเหลว (heart failure), ภาวะหัวใจขาดเลือด(myocardial infraction)
• ภาวะอ้วน
• สูบบุหรี่
• ผู้ที่มีประวัติครอบครัวเป็นโรคไต
• อายุตั้งแต่ 60 ปีขึ้นไป

ค่าสูงผิดปกติ อาจเกิดจากดังนี้

• อาจเกิดจากการทำงานของไตผิดปกติอาจเกี่ยวข้องกับภาวะไตเสื่อมเฉียบพลัน หรือไตเสื่อมเรื้อรัง
• อาจเกิดจากภาวะหัวใจล้มเหลว หรือภาวะหัวใจขาดเลือดเฉียบพลัน(heart attack)
• อาจเกิดจากภาวะช๊อก
• อาจเกิดจากภาวะขาดน้ำ (dehydration) หรือการดื่มน้ำน้อยเกินไป
• อาจได้รับอาหารประเภทโปรตีนสูงมากเกินไป
• อาจเกิดจากการได้รับยาบางชนิด
• อาจเกิดการตกเลือดในทางเดินอาหาร (gastrointestinal bleeding)
• อาจออกกำลังกายหักโหมเกินไป
• ตับอ่อนอาจหลั่งเอนไซม์ย่อยอาหารบกพร่อง

การจัดการ

• ให้พบแพทย์ เพื่อประเมินแนวทางการรักษาที่เหมาะสมต่อไป
• งดหรือลดปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เกิดโรคไต จากตารางที่ 2
• ค้นหาความเป็นไปได้ที่อาจทำให้ค่า BUN สูง เช่น การดื่มน้ำน้อยเกินไปการรับประทานโปรตีนสูง เป็นต้น ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมพร้อมปรึกษาแพทย์เพื่อประเมินต่อไป
• หากท่านมีโรคประจำตัวให้รักษาและติดตามโรคประจำตัวที่เป็นปัจจัยเสี่ยงให้เกิดโรคไตให้เหมาะสม
• กรุณาแจ้งแพทย์หากท่านได้รับยา สมุนไพร หรือวิตามินใดๆอยู่เพื่อใช้ในการประเมินสาเหตุและแนวทางการรักษาที่เหมาะสมต่อไป

ลิงค์นี่น่าสนใจอ่า วิเคราะห์ผลเลือดโดย นพ.สันต์ ใจยอดศิลป์

สาเหตุของการนิ่วในไต จนถึงปัจจุบันแพทย์ยังไม่ทราบว่านิ่วในไตมีสาเหตุจากอะไร ปัจจัยที่สำคัญได้แก่การที่มีปัสสาวะน้อย และหรือมีการขับสารหรือเกลือแร่ออกมามาก เกลือแร่ที่สำคัญคือแคลเซี่ยม เมื่อรวมกับ oxalate หรือ phosphate ทำให้เกิดนิ่ว นอกจากนั้นอาจจะเกิดจากกรดยูริกที่ขับออกมามาก มีอาหารบางชนิดที่ทำให้เหิดนิ่วในกลุ่มที่เสี่ยงต่อการเกิดนิ่ว กลุ่มที่เสี่ยงต่อการเกิดนิ่วได้แก่ ผู้ที่มีประวัติครอบครัวเป็นนิ่วในไต มีการติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะ เป็นโรคไต เช่น cystic disease of kidney มีโรค เช่น hyperparathyroidism ทำให้เกิดนิ่วได้บ่อย มีสาเหตุหรือโรคทางพันธุกรรมหลายชนิดที่ทำให้เกิดนิ่วในไต การขาดน้ำจากการดื่มน้ำไม่พอ หรือออกกำลังกายมากและรับน้ำไม่เพียงพอ การติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ การที่มีการอุดทางเดินปัสสวะ Cystinuria มีโปรตีน amino acid cystine ซึ่งไม่ละลายในปัสสาวะทำให้เกิดนิ่ว hyperoxaluria ร่างกายผลิตเกลือ oxalate ขับทางปัสสาวะมากไป Hypercalciuria เป็นโรคทางพันธุกรรมที่ร่างกายขับเกลือแคลเซี่ยมออกทางปัสสาวะมาไป hyperuricosuria มีการขับกรดยูริกในปัสสาวะมาเช่นผู้ป่วยที่เป็นโรคเก๊าท์ ได้รับวิตามินดีมากไป ยาบางชนิด เช่นยาขับปัสสวะ ยาแก้โรคกระเพาะที่มีเกลือแคลเซียมยารักษาโรคเอดส์บางชนิด

สาเหตุของนิ่วในทางเดินปัสสาวะตามชนิดของนิ่ว

การหาสาเหตุของนิ่วจะต้องนำนิ่วไปวิเคราะห์ว่าเป็นเกลือของสารอะไรรวมทั้งต้องนำปัสสาวะไปตรวจจึงจะทราบสาเหตุจะได้วางแผนการป้องกันและการรักษาชนิดของนิ่วที่พบบ่อยๆ

1. เกลือแคลเซียม Calcium stones (75%)ซึ่งพบว่าเกิดจากสาเหตุดังต่อไปนี้ซึ่งมักจะรวมกับoxalate นิ่วชนิดนี้เห็นได้จาก x-ray

• ต่อมพาราไทรอยด์ทำงานมากไป Hyperparathyroidism
• ผู้ป่วยที่มีการดูดซึมแคลเซี่ยมมากเกินไปอาจจะเกิดจากได้วิตามินดีมากเกินไป
• ผู้ป่วยที่มีการขับแคลเซี่ยมและฟอสเฟตมากเกินไป
• ผู้ป่วยที่ขับกรดยูริกในปัสสาวะมากไป
• ผู้ป่วยที่มีระดับแมกนีเซี่ยมในเลือดต่ำ

2.  เกลือ Struvite (magnesium ammonium phosphate) Stones (15%)นิ่วชนิดนี้เห็นได้จาก x-ray ธรรมดานิ่วจะมีลักษณะเหมือนเขากวางstaghorn เกิดในผู้ป่วยที่มีทางเดินปัสสาวะอักเสบเรื้อรังเชื้อแบคทีเรียจะสลาย ureaให้เป็น ammonia ผู้ป่วยมักจะมีการติดเชื้อเรื้อรังการรักษาจะไม่หายหากไม่ได้เอานิ่วออกปัสสาวะจะเป็นด่างมักจะมีค่า pH>7 

3. เกลือ Uric acid stones (6%) เกิดจากที่รับประทานอาหารที่มีpurine สูงได้แก่ เครื่องใน สัตว์ปีก เป็นต้นปัสสาวะจะเป็นกรดโดยมีค่า pH<5.5 นิ่วชนิดนี้ไม่สามารถเห็นได้จากx-ray ธรรมดา

4. เกลือ Cystine stones (2%)เกิดจากความผิดปกติของร่างกายในการดูดซึมสารCystine

เดี๋ยวมาโพสต์ใหม่ ยิ่งโพสต์ยิ่งจิตตก