พระที่นั่งจอมทองนั้น เป็นพระที่นั่งก่ออิฐถือปูนขนาดใหญ่อยู่ในพระราชวังหลวงกรุงศรีอยุธยา ตั้งอยู่หน้าวิหารพระโลกนาถทางฝั่งเหนือของพระวิหารหลวงวัดพระศรีสรรเพชญ์ จากลักษณะทางสถาปัตยกรรมเห็นได้ชัดว่าน่าจะสร้างหรือปฏิสังขรณ์ในสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช โดยเฉพาะลักษณะของช่องหน้าต่างรูปกลีบบัวอิทธิพลเปอร์เซีย และการยกมุขออกมาหลายชั้นคล้ายกับวัดเพลงร้างในจังหวัดนนทบุรี ด้านหน้าของวิหารนี้เป็นมุขเด็จ ขณะที่ด้านหลังมีการก่อมุขกะเปาะออกมาสามมุข ปัจจุบันไม่ทราบแน่ชัดว่าเคยประดิษฐานพระพุทธรูปหรือสิ่งศักดิ์สิทธิ์ใด แต่ยังเหลือซากของพระพุทธรูปนาคปรกอยู่องค์หนึ่ง

พระที่นั่งองค์นี้เคยปรากฏนามในคำให้การชาวกรุงเก่าว่าเป็นที่บอกหนังสือพระสงฆ์ในสมัยพระเจ้าทรงธรรม กษัตริย์พระองค์นี้เคยทรงพระผนวชเป็น พระภิกษุมาก่อนครองราชทรงดำรงตำแหน่งพระพิมลธรรมอนันตปรีชา เชื่อได้ว่าพระองค์คงจะมีความรู้ความสามารถในทางศาสนามากจนถึงกับสามารถสอนหนังสือให้กับบรรดาพระสงฆ์ได้

ผมได้ลองทำภาพ reconstruction ของอาคารหลังนี้ขึ้นมาใหม่จากซากของอาคารเดิมที่ไม่มีหลังคาแต่มีตัวกำแพงผนังอยู่ค่อนข้างครบถ้วน ดังนั้นจึงสามารถสันนิษฐานรูปแบบดั้งเดิมของอาคารได้ เพราะลองทำออกมาแล้วก็ดูคล้ายกับอาคารในกลุ่มวัดบ้านดาบ และวัดโบสถ์โก่งธนูที่ลพบุรี รวมทั้งวัดชุ้งที่สระบุรี ซึ่งมีหลังคาปีกนกยื่นออกมาไม่มากนัก ตัวผนังสอบเข้าเล็กน้อย เป็นรูปแบบอาคารที่นิยมมากในสมัยอยุธยาตอนปลาย

ด้านหน้าของพระที่นั่งครับ