“โมกแดง และ โมกแดงเผือก"

“โมกชนิดต่าง ๆ" ต้องขอออกตัวว่าเราไม่มีความรู้เกี่ยวกับต้นไม้มากนัก และไม่ใช่แฟนคลับของโมกตัวจริง เท่าที่สังเกตุพบว่าโมกเป็นไม้ดอกที่สามารถพบเห็นได้ทั่วไปจนจะกลายเป็นไม้สามัญประจำบ้านหรือประจำโครงการต่าง ๆ ไปแล้ว บ้างก้อปลูกเป็นแนวรั้ว ถือว่าเหมาะสมดี บ้างก้อปลูกเป็นไม้ดัด จะดัดแคระหรือดัดใหญ่ก้ออีกเรื่องหนึ่ง บ้างก้อปลูกลงกระถางตั้งประดับตามร้านอาหาร อาคารสำนักงานหรือตามบ้านอยู่ทั่วไป ฯลฯ ถือเป็นไม้ดอกพิมพ์นิยมมีกลิ่นหอมและน่าสนใจอีกชนิดหนึ่ง อีกทั้งมีราคาในระดับเอื้ออาทร (ไม่แพง) สามารถหามาปลูกเป็นไม้ประดับได้ง่าย บ้านเราเพิ่งจะมีโมกลากับเขาเหมือนกัน แต่เป็นไม้ล้อมซื้อมาตอนอายุเขาได้ 7 ปี ต้องการเอาไว้เรียกน้องผีเสื้อ ขณะนี้ยังไม่ได้นำลงดินนะคะ



เราจะไม่สามารถเจาะลึกในโมกประเภทต่าง ๆ เพราะไม่ความรู้เฉพาะด้าน แต่ที่เห็นทั่วไปมองว่ากลุ่มโมกสามัญประจำบ้านที่เห็นบ่อยและเป็นที่นิยม เช่น โมกกลา (กลีบดอกชั้นเดียว), โมกพวง (กลีบชั้นเดียว เหมือนโมกลา แต่ออกดอกเป็นพวง), โมกซ้อน (กลีบดอกซ้อน) กลุ่มนี้มีดอกสีขาว กลิ่นหอมมากน้อยแตกต่างกันออกไป ซึ่งเราไม่สามารถแยกแยะได้ว่าแต่ละชนิดหอมต่างกันอย่างไร? รวม ๆ แล้วทุกชนิดจะดูกลมกลืนทั้งต้นและดอก คือถ้าไม่เห็นดอก เราจะแยกไม่ออกว่าเป็นโมกชนิดไหนนะคะ โมกในกลุ่มนี้เป็นไม้ขนาดเล็ก ความสูงอยู่ที่ไม่เกิน 4-5 เมตร

โมกอีกกลุ่มหนึ่ง จะเป็นโมกที่เรายังไม่เคยสัมผัสต้นเป็น ๆ มาก่อน หรือรู้จักน้อยกว่ากลุ่มโมกสามัญ เท่าที่เห็นภาพก้อเพียงเป็นการดูผ่านเน็ต แค่ให้ได้รับรู้ผ่านตามาบ้างก้อเท่านั้นเอง ตรงนี้เราแยกตามความเข้าใจเอาเองเพื่อเรียบเรียงให้เห็นภาพง่ายขึ้น โมกบางชนิดในกลุ่มนี้เป็นไม้ขนาดกลาง ที่อาจมีความสูงถึง 15 เมตร เช่น โมกหลวง บางชนิดก้อเป็นไม้ขนาดเล็ก สูงไม่เกิน 4-5 เมตร ขนาดดอกจะใหญ่กว่ากลุ่มโมกสามัญ เท่าที่พอจะนึกได้ในตอนนี้ เช่น โมกหลวง จะมีสีขาว แต่บางครั้งกลายพันธุ์เป็นสีชมพู,โมกราชินี เราว่าอันนี้สวย เพราะมีเกสรฟูฟ่องและยาว, โมกมัน ชนิดนี้ก้อสวยดีเหมือนกัน เกสรสวยดี แต่ยังสวยสู้โมกราชินีไม่ได้, โมกเหลืองที่เห็นมีลักษณะคล้ายโมกมัน (เกสรอยู่ด้านบน) แต่โมกเหลืองบางชนิดเกษรหลุบเข้าข้างในเหมือนโมกแดง, โมกราชสีห์, โมกเขา มีสีดอกออกสีส้มแดง แต่เกสรอยู่ข้างบน และโมกแดง ฯลฯ เกริ่นนำเท่าที่พอจะผ่านตามาฟังให้เป็นออเดิฟนะคะ

“โมกแดง" โมกแดง เป็นโมกอีกชนิดหนึ่ง เดิมเป็นไม้ที่อยู่ในป่า เพิ่งได้รับความสนใจเมื่อไม่นานมานี้เอง ออกดอกตลอดปี บ้างก้อว่ามีกลิ่นหอมอมเปรี้ยว บ้างก้อว่ามันไม่หอมเลย ลักษณะของดอกจะใหญ่กว่ากลุ่มโมกสามัญประจำบ้าน หรือขนาดของดอกจะอยู่ในกลุ่มที่สองที่เราพูดถึงโมกไว้ข้างต้น โมกแดงมีดอกเป็นสีแดง แต่อาจออกแดงในลักษณะต่าง ๆ เช่น แดงอมส้ม ออกชมพู ออกสีแดงสด ไม่ว่าสีจะเพี้ยนไปเองตามธรรมชาติ หรืออาจจะเพี้ยนมาจากการถ่ายภาพก้อตาม แต่ถ้ามีลักษณะเดียวกัน มีโทนสีตามเขียนมานี้ถือว่าเป็นโมกแดง ที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Wrightia dubia (Sims) Spreng

“โมกแดงเผือก" นอกจากโมกแดงจะมีสีแดง สีอมส้ม สีชมพู ซึ่งทั้งหมดเป็นสีที่อยู่ในโทนเดียวกันแล้ว ยังมีโมกแดงที่เป็นสีขาวอีกด้วย บางท่านพูดถึงการกลายพันธุ์ แต่ข้อมูลยังไม่ชัดเจน ปริศนาลับของโมกแดงที่ให้ดอกสีขาวมีข้อมูลให้สืบค้นได้น้อยเต็มที แทบจะไม่มีรายละเอียดกล่าวถึงไว้อย่างเป็นทางการเลย ซึ่งแตกต่างจากโมกแดงมีข้อมูลมากมาย การสังเกตุว่าจะเป็นโมกแดงหรือโมกแดงเผือกจะเห็นชัดเจนตั้งแต่ดอกยังตูมอยู่ แต่ถ้าตูมแบบเบบี๋มากเกินไปก้อจะสังเกตไม่เห็น จากภาพข้างล่างนี้ เพื่อน ๆ คงจะแยกได้ว่าภาพไหนจะให้ดอกสีแดง และภาพไหนจะให้ดอกเป็นสีขาวนะคะ










ขณะนี้ยังไม่มีการเรียกชื่อโมกแดงที่กลายพันธุ์เป็นสีขาว เพียงแต่มีการระบุว่าโมกแดงมีหลายสี และสีที่หายากที่สุดคือสีขาว หลายคนเรียกว่าโมกขาว แต่เราว่าไม่น่าจะเข้าข่าย เพราะโมกส่วนใหญ่จะมีสีขาวเป็นหลัก ดังนั้นเราจะเรียกว่า “โมกแดงเผือก” เพราะคำว่า “เผือก” น่าจะใช้แทนในการกลายพันธุ์ได้ดีกว่าคำว่า “ขาว” ตรงนี้ไม่ได้เปิดพจนานุกรม แต่เป็นการอนุมานคร่าว ๆ จะเรียกว่า “โมกเผือก” อย่างเดียวก้อจะไม่รู้ที่มาของมัน เพราะมันกลายพันธุ์มาจากโมกแดง ดังนั้นในบทความของเราจึงเรียกชื่อว่า “โมกแดงเผือก” นำร่องไปก่อนจะได้ไม่สับสน ส่วนที่ถูกต้องเอาไว้ว่ากันภายหลังนะคะ






เราติดต่อไปยังผู้ที่มีความรู้เกี่ยวกับพันธุ์พืชโดยตรง ท่านบอกว่าโมกที่มีลักษณะเหมือนโมกแดงนั้น อาจมีสีขาวได้ เนื่องมาจากการกลายพันธุ์ของโมกแดงนั่นเป็นเรื่องจริง ท่านยังบอกว่าการที่ดอกไม้สีขาวกลายพันธุ์เป็นสีต่าง ๆ จะง่าย ในมุมกลับกันการที่ดอกไม้มีสีต่าง ๆ จะกลายพันธุ์เป็นสีขาวนั้นยากมาก เกิดขึ้นได้น้อยหรือแทบเป็นไปไม่ได้เลย ดังนั้นเมื่อมันเกิดขึ้นจึงมักจะมีราคาแพง ลักษณะต้นและใบของโมกแดงและโมกแดงเผือก เรามองว่าไม่แตกต่าง หากไม่มีช่อดอกให้เห็นแล้วนำต้นโมกแดงและโมกแดงเผือกมากองอยู่รวมกันจะไม่สามารถแยกแยะถึงความแตกต่างได้ แต่ในระดับเทพ (ผู้ชำนาญเฉพาะด้าน) อาจแยกแยะได้






ร้านค้าโมกแดงเผือกแห่งหนึ่ง มีประสบการณ์ทาบกิ่งโมกแดงเผือกเพื่อจำหน่าย เล่าให้ฟังว่าเมื่อนำเมล็ดของโมกแดงเผือกมาเพาะพันธุ์ ต้นใหม่ที่เกิดจากการเพาะเมล็ดจะกลายเป็นโมกแดงทั้งหมด ไม่ให้ดอกที่มีสีขาวเหมือนต้นพันธุ์ของเมล็ดที่ได้มาเลย ซึ่งผู้รู้ทางด้านพันธุ์พืชให้คำตอบว่ามันเป็นไปได้ ว่าการเพาะจากเมล็ดทำให้มันมีโอกาสกลายพันธุ์กลับไปเหมือนเดิมได้สูงมาก ไม่เหมือนวิธีการอื่นที่ให้ผลเที่ยงตรงกว่า เช่น การตอน การชำ และการทาบกิ่ง เนื่องจากใช้กิ่งก้านของมันที่ให้ดอกสีขาวอยู่แล้วมาขยายพันธุ์โดยตรง จึงจะไม่ประสบปัญหาการกลายพันธุ์กลับไปเหมือนเดิม














การกลายพันธุ์จะเกิดขึ้นทั้งต้น ไม่ใช่ใน 1 ต้น จะพบโมกสีแดงและสีขาวในต้นเดียวกัน โมกแดงเผือกที่เราเห็น มันเกิดขึ้นในกอโมกแดงที่มีอยู่เดิม ลำต้นแค่อยู่ใกล้กับกอเดิม แต่ไม่ใช่ต้นเดียวกัน โมกแดงต้นเดิมสูงเกิน 2.5 เมตรไปเล้ว ดอกจะเกิดอยู่ด้านบนส่วนที่เป็นยอด แต่ต้นที่ให้ดอกสีขาวเพิ่งสูงเพียง 1.30 เมตร เท่านั้น แสดงว่ามันเกิดทีหลัง และเราเพิ่งสังเกตเห็นดอกในปีนี้ ต้นที่ให้ดอกสีขาวแยกออกเป็นง่ามสะติ๊ก ถัดจากง่ามสะติ๊กแตกกิ่งก้านออกไปได้เพียง 4 กิ่ง และทุกกิ่งกำลังให้ช่อดอกทั้งหมด

ลักษณะต้นของดอกที่มีสีขาวมีขนาดเล็กกว่า


ส่วนยอดของโมกแดงที่สูงเกินรั้วโรงงานไปแล้ว



ในพิกัดใกล้เคียงรอบ ๆ โมกกอนี้ประมาณ 2 เมตร พบต้นโมกเกิดใหม่จำนวน 12 ต้น เข้าใจว่าเกิดจากเมล็ดทั้งหมด มีตั้งแต่ต้นที่ยังเป็นเบบี๋อยู่และต้นที่สูงให้ดอกแล้ว พบว่าบางต้นสูงเกือบ 1 เมตร และบางต้นสูงเกินเมตรไปแล้ว เราเดินห่างออกมาอีกโซนหนึ่งที่มีการปลูกต้นไม้ของโรงงาน พบว่ามีต้นโมกแดงไปโผล่ในระยะห่างจากต้นแม่ประมาณ 8 เมตร ต้นสูงประมาณเกือบ 1 เมตร กำลังให้ดอกอีกเช่นเดียวกัน แต่ไม่พบต้นที่ให้ดอกสีขาวเลย ส่วนต้นที่ยังเป็นเบบี๋อยู่ต้องรอลุ้นว่าอาจจะให้ดอกสีขาวได้หรือไม่? ต้นขนาดตามภาพราคาของโมกแดงน่าจะอยู่ที่หลักร้อย (100-200 บาท) หากเป็นโมกแดงเผือกขนาดประมาณนี้จะมีราคาหลักพัน (1000 บาท) แต่ถ้าเป็นโมกสามัญจะมีราคาหลักสิบเท่านั้น

โมกแดงต้นเล็กที่เกิดจากเมล็ดของต้นแม่
มหกรรมการขุดเพื่อแจกจ่ายกำลังจะเกิดขึ้นในเร็ว ๆ นี้





ลักษณะของดอกโมกแดงที่มีสีแดง สีส้ม หรือสีชมพู จะมีลักษณะแตกต่างกับโมกแดงที่มีสีขาวอยู่บ้าง แต่เกสรอยู่ด้านในเหมือนกัน เมื่อผ่าดูเกสรด้านในพบว่ามีเกสร 5 ชิ้น และมีลักษณะไม่แตกต่างกัน กลีบดอกจะค่อนข้างแข็ง แต่ดอกจะโรยภายใน 1-2 วัน ซึ่งปกติดอกไม้ที่มีกลีบแข็งน่าจะมีอายุยืนยาวมากกว่านี้ ใน 1 ช่อดอก จะให้ดอกประมาณ 4-5 ดอก แต่จะไม่บานพร้อมกัน และข้อมูลระบุว่ามันสามารถออกดอกได้ตลอดปี ดังนั้นจะเห็นดอกบานได้เรื่อย ๆ โมกเป็นพืชที่อยู่ในวงศ์ Apocynaceae ซึ่งพุดบางชนิดก้ออยู่ในวงศ์นี้เช่นเดียวกัน และชื่อวิทยาศาสตร์ของโมกแดงคือ Wrightia dubia (Sims) Spreng แต่ไม่ทราบว่าโมกแดงที่ให้ดอกสีขาวจะมีชื่อวิทยาศาสตร์แยกย่อยไปอีกหรือไม่ การเข้าถึงข้อมูลในส่วนนี้ยังมีน้อยเต็มที








เราคาดว่าในขั้นแรกจะสามารถตอนกิ่งโมกแดงเผือกได้ 3 กิ่ง เพื่อจะเก็บไว้เป็นต้นพันธุ์ต่อไป ยังไม่รู้ว่ากิ่งที่ตอนไว้จะเป็นต้นพันธุ์ได้หรือไม่? เมื่อมันเติบโตได้ดีแล้วจะตอนกิ่งเพิ่มเติมไปเรื่อย ๆ เท่าที่จะทำได้ ส่วนแม่พันธุ์เดิมหากมีกิ่งก้านแตกออกมา จะพยายามไล่ตอนเพื่อขยายพันธุ์ต่อไปอีกเช่นเดียวกัน เนื่องจากเป็นไม้ที่หายาก ดังนั้นเราก้ออยากช่วยกระจายพันธุ์ให้มันมีมาก ๆ หากประสบผลสำเร็จในการตอนและมีมากพอจะมาไล่แจกเพื่อน ๆ ในห้องต้นไม้หรือผู้ที่รักโมกต่อไปนะคะ