ในปี พ.ศ. 2474 พระเจนดุริยางค์ (ปีเตอร์ ไฟท์ หรือ ปิติ วาทยะกร) ซึ่งขณะนั้นรับราชการในกระทรวงวัง ได้รับการร้องขอจากเพื่อนนายทหารเรือผู้หนึ่ง คือ หลวงนิเทศกลกิจ (กลาง โรจนเสนา สมาชิกคณะราษฎรสายพลเรือน) ให้ช่วยแต่งเพลงชาติสำหรับประชาชนขึ้นเพลงหนึ่ง โดยขอให้มีลีลาอย่างเพลงลามาร์แซแยส (La Marseillaise) ซึ่งเป็นเพลงชาติฝรั่งเศส แต่พระเจนดุริยางค์ได้ตอบปฏิเสธคำขอร้องดังกล่าวโดยเห็นว่าเพลงประจำชาติสยามในเวลานั้นมีอยู่แล้วคือ เพลงสรรเสริญพระบารมี และการจะแต่งเพลงสำหรับชาติขึ้นมาโดยไม่มีคำสั่งจากทางราชการนั้นท่านทำไม่ได้ แม้ภายหลังหลวงนิเทศกลกิจจะพยายามทาบทามอีกหลายครั้ง แต่พระเจนดุริยางค์ก็บอกปัดตลอด เพราะท่านรู้สึกไม่ชอบมาพากลว่า การขอร้องครั้งนี้น่าจะมีการเมืองมายุ่งด้วยแน่ๆ เนื่องด้วยเวลานั้นกระแสข่าวการปฏิวัติก็กำลังแพร่สะพัดอยู่ทั่วไป

หลังเกิดการเปลี่ยนแปลงการปกครองในวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2475 ผ่านไปได้ประมาณ 5 วัน หลวงนิเทศกลกิจได้มาหาพระเจนดุริยางค์เพื่อขอร้องให้ช่วยแต่เพลงสำหรับชาติขึ้นอีกครั้ง โดยอ้างเหตุว่าเป็นความต้องการของคณะผู้ก่อการ ด้วยสถานการณ์การเมืองที่เปลี่ยนไปในเวลานั้น ทำให้พระเจนดุริยางค์เห็นว่าหมดทางจะเลี่ยงจากเรื่องนี้ได้ ท่านจึงขอเวลาในการแต่งเพลงนี้เป็นเวลา 7 วัน การแต่งเพลงได้สำเร็จลงเมื่อวันจันทร์ที่ 4 กรกฎาคม พ.ศ. 2475 ต่อมาเมื่อทางต้นสังกัดคือกระทรวงได้ทราบเรื่องราวที่พระเจนดุริยางค์แต่ทำนองเพลงชาติ ทำให้พระเจนดุริยางค์ได้รับคำตำหนิจากเสนาบดีกระทวงวังอย่างรุนแรง แม้ภายหลังรัฐบาลพระยามโนปกรณ์จะได้ช่วยชี้แจงภายหลังว่าเป็นความประสงค์ของรัฐบาลที่ต้องการให้มีเพลงชาติ แต่ว่าในเดือนตุลาคมปีเดียวกันนั้น พระเจนดุริยางค์ก็ได้รับคำสั่งปลดจากทางราชการให้รับเบี้ยบำนาญ ฐานรับราชการครบ 30 ปี และหักเงินเดือนครึ่งหนึ่งเป็นบำนาญ อีกครึ่งที่เหลือเป็นเงินเดือน โดยให้รับราชการต่อไปในอัตราเงินเดือนใหม่นี้ แม้ว่าขณะนั้นพระเจนดุริยางค์จะมีอายุเพียง 49 ปี เท่านั้น

ส่วนบทร้องนั้นปรากฎว่ามีการประพันธ์ขึ้นเป็น 3 สำนวน

สำนวนแรก ประพันธ์ขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2475 โดย ขุนวิจิตรมาตรา (สง่า กาญจนาคพันธ์) โดยคณะราษฎรได้ทาบทามให้เป็นผู้ประพันธ์คำร้องภายหลังจากที่ได้ทำนองเพลงของพระเจนดุริยางค์แล้ว บทร้องนั้นมีความยาว 2 บท (ในที่นี้นับจากการบรรเลงเพลงจบ 1 รอบ จึงนับเป็น 1 บท แต่ฉันทลักษณ์ในเพลงนี้ใช้กลอนสุภาพอย่างไทย ถ้านับอย่างนี้จะได้ 4 บท รวม 16 วรรค) บทร้องดังกล่าวนี้ขึ้นต้นด้วยวรรค "แผ่นดินสยามนามประเทืองว่าเมืองทอง..." เป็นบทร้องที่ได้รับความนิยมอย่างแพร่หลายแต่ยังไม่ได้มีการรับรองอย่างเป็นทางการในเวลานั้น ต่อมาเมื่อมีการประกวดเพลงชาติฉบับราชการในปี พ.ศ. 2476 ขุนวิจิตรมาตราได้ส่งบทร้องนี้เข้าร่วมประกวด โดยมีการแก้ไขเนื้อร้องบางส่วนเพราะมีเสียงครหาว่าขุนวิจิตรมาตราต้องการใส่ ชื่อตัวเองในบทร้องเพลงชาติด้วย ซึ่งเมื่อมีการประกาศรับรองเพลงชาติฉบับราชการในวันที่ 20 สิงหาคม พ.ศ. 2477 ปรากฏว่าผลงานของท่านได้รับการรับรองให้ใช้เป็นบทร้องตอนต้นของเพลงชาติสยาม

สำนวนที่ 2 เป็นผลงานการประพันธ์ของนายฉันท์ ขำวิไล นักประพันธ์ชื่อดังในยุคนั้น โดยประพันธ์ขึ้นเพื่อเข้าร่วมการประกวดเพลงชาติฉบับราชการในปี พ.ศ. 2476 และเมื่อมีการประกาศรับรองเพลงชาติฉบับราชการในวันที่ 20 สิงหาคม พ.ศ. 2477 ปรากฏว่าผลงานของท่านได้รับการรับรองให้ใช้เป็นบทร้องตอนปลายของเพลงชาติ สยาม บทร้องซึ่งเป็นผลงานของท่านผู้นี้ขึ้นต้นวรรคแรกว่า "เหล่าเราทั้งหลายขอน้อมกายถวายชีวิต..." มีความยาวเท่ากันกับสำนวนบทร้องของขุนวิจิตรมาตรา

สำนวนที่ 3 อันเป็นสำนวนบทร้องเพลงชาติที่ใช้อยู่ในเวลานี้ เป็นผลงานการประพันธ์ของ พันเอก หลวงสารานุประพันธ์ (นวล ปาจิณพยัคฆ์) เหตุที่จะได้เกิดบทร้องสำนวนปัจจุบันนี้มีขึ้นเมื่อรัฐบาลสยามสมัยจอมพล ป. พิบูลสงคราม ได้ออกรัฐนิยมเปลี่ยนแปลงชื่อประเทศจาก "ประเทศสยาม" เป็น "ประเทศไทย" ในปี พ.ศ. 2482 ทำให้ต้องมีการประกวดบทร้องเพลงชาติขึ้นใหม่เพื่อให้สอดคล้องกับนามประเทศ ที่ได้เปลี่ยนแปลง โดยการประกวดครั้งนี้กำหนดเงื่อนไขให้ใช้ทำนองเพลงของพระเจนดุริยางค์อยู่ เช่นเดิม แต่กำหนดให้มีเนื้อร้องความยาวเพียง 8 วรรคเท่านั้น (ความยาวเพียงครึ่งหนึ่งของ 2 สำนวนแรก) และปรากฏคำว่า "ไทย" ซึ่งเป็นชื่อประเทศอยู่ในเพลง หลวงสารานุประพันธ์ได้ประพันธ์บทร้องฉบับนี้ขึ้นและส่งประกวดในนามกองทัพบก ผลปรากฏว่าบทร้องดังกล่าวชนะเลิศการประกวด และได้รับการรับรองโดยการออกประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี ว่าด้วยรัฐนิยม ฉะบับที่ 6 เรื่อง ทำนองและเนื้อร้องเพลงชาติ เมื่อวันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2482

ที่มา: เรียบเรียงจากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
"เพลงชาติไทย." วิกิพีเดีย, สารานุกรมเสรี. 1 ก.พ. 2010, 11:40 UTC. 2 ก.พ. 2010, 05:10 <//th.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B9%80%E0%B8%9E%E0%B8%A5%E0%B8%87%E0%B8%8A%E0%B8%B2%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B9%84%E0%B8%97%E0%B8%A2&oldid=2314957>.

เอกสารอ่านเพิ่มเติม

• เจนดุริยางค์, พระ. บันทึกความทรงจำของพระเจนดุริยางค์ (ปิติ วาทยากร) ชิวประวัติของข้าพเจ้า. พระนคร: สถาบันวัฒนธรรมเยอรมัน, 251-.
  
• สมศักดิ์ เจียมธีรสกุล. ความเป็นมาของเพลงชาติไทยปัจจุบัน ใน วารสารธรรมศาสตร์ ปีที่ 27 ฉบับที่ 1 ประจำเดือนธันวาคม พ.ศ. 2547
  
• สุกรี เจริญสุข. เพลงชาติ. พิมพ์ครั้งที่ 1. กรุงเทพมหานคร: เรือนแก้วการพิมพ์, 2532.

หน้านี้เขียนครั้งแรกเมื่อ 1 มิ.ย. 2552
เพิ่มเติมเนื้อหา 2 ก.พ. 2553