หมวดธงประจำพระองค์ ๔. ถึงรัชกาลที่ ๕ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๓๔ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดฯให้ตั้งพระราชบัญญัติแบบอย่างธงขึ้นใหม่ สำหรับใช้ในราชการ และแก้ไขเปลี่ยนแปลงเพิ่มเติม ต่อมาจนถึงรัชกาลที่ ๖ ดังจะกล่าวต่อไปตามลำดับหมวดของธง คือ หมวดธงประจำพระองค์ ธงบรมราชธวัชมหาสยามินทร สำหรับประจำพระองค์พระเจ้าแผ่นดิน พื้นนอกสีแดงพื้นในสีขาบ กลางมีโล่ห์ตราแผ่นดินภายใต้มหาพิชัยมงกุฎ และมีเครื่องสูง ๒ ชั้นสองข้าง (อย่างธงพระมหามงกุฎประจำพระองค์รัชกาลที่ ๔ ) ในโล่ห์ตราแผ่นดินนั้น ช่องบนรูปช้างไอยราพตสามเศียรพื้นเหลืองบอกนามสยามเหนือใต้ สยามกลาง ช่องล่างขวานั้นเป็นรูปช้างเผือกพื้นชมภู เป็นนามสัญญาแห่งประเทศลาว ช่องล่างข้างซ้ายนั้นเป็นรูปกฤชคดและตรง ๒ อันไขว้กันพื้นตรง บอกสัญญานามมลายูประเทศ และมีแท่นรองโล่ห์และเครื่องสูง ๗ ชั้นพื้นเหลืองรวมสัญญานามที่หมายเหล่านี้ทั้งสิ้น จึงเป็นบรมราชธวัชมหาสยามินทรสำหรับใช้ในเรือพระที่นั่ง และชักขึ้นบนเสาในพระบรมมหาราชวัง  ธงบรมราชธวัชมหาสยามินทร์ (ธงมหาราช รัชกาลที่ ๕) ถึง พ.ศ. ๒๔๔๐ โปรดฯให้เปลี่ยนนามเรียกว่า "ธงมหาราช" ได้ใช้ต่อมาจน ถึงรัชกาลที่ ๖ เมื่อพ.ศ. ๒๔๕๔ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดฯให้สร้าง ธงมหาราชใหญ่ พื้นสีเหลือง กว้าง ๑ ส่วน ยาว ๑ ส่วน ที่ศูนย์กลางมีรูปครุฑพ่าห์สีแดง สำหรับใช้ประจำพระองค์ เมื่อนายทหารคลี่เชิญไปในกระบวนใด เป็นที่หมายว่าพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จโดยกระบวนนั้น หรือชักขึ้นในที่แห่งใด ก็เป็นที่หมายว่าพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวประทับอยู่ ณ ที่นั้น ถ้าประทับอยู่ในเรือพระที่นั่งหรือเรือลำใดลำหนึ่ง ให้ชักธงมหาราชใหญ่ขึ้นไว้ที่ยอดเสาเป็นเครื่องหมาย  ธงมหาราชใหญ่ ในคราวเดียวกันนี้ได้ทรงสร้างธงประจำพระองค์ขึ้นอีก ๒ อย่าง อย่าง ๑ เรียกว่า ธงมหาราชน้อย เป็นคู่กับธงมหาราชใหญ่ ตอนต้นมีลักษณะและสัญฐานเหมือนกับธงมหาราชใหญ่ กว้างไม่เกินกว่า ๖๐ เซนติเมตร และมีชายต่อสีขาว แปลงเป็นรูปธงยาวเรียวปลาย รวมทั้งธงกว้างข้างต้น ๑ ส่วน ข้างปลายกึ่งส่วน ยาว ๑๔ ส่วน ชายตัดเป็นแฉกรูปหางนกแซงแซว ลึกเพียง ๒ ส่วนแห่งความยาว สำหรับชักขึ้นที่เสาใหญ่ในเรือพระที่นั่งหรือเรือลำหนึ่งลำใด เช่นธงมหาราชใหญ่ แต่ถ้าเวลาใดโปรดเกล้าฯให้ชักธงมหาราชน้อยแทนธงมหาราชใหญ่แล้ว ห้ามมิให้เจ้าหน้าที่ยิงสลุตถวายคำนับ  ธงมหาราชน้อย อีกอย่าง ๑ เรียกว่า "ธงกระบี่ธุชและธงพระครุฑพาหะน้อย" ธงกระบี่ธุชนั้น มีรูปวานรทรงเครื่องบนพื้นผ้าแดง และธงครุฑพาหะน้อย มีรูปครุฑแดงบนพื้นผ้าเหลือง โปรดฯให้สร้างขึ้นเมื่อง พ.ศ. ๒๔๕๓ คราวเสด็จไปสมโภชพระปฐมเจดย์ และพระราชมณเฑียร ณ พระที่นั่งสนามจันทร์ จังหวัดนครปฐม ราษฎรขุดได้แผ่นสัมฤทธิ์รูปกระบี่ ๑ รูปครุฑ ๑ คู่กัน เป็นของประจำธงชัยสำหรับกษัตริย์แต่โบราณ เจ้าพระยาศรีวิไชยชนินทร (ชม สุนทราชุน) เมื่อยังเป็นพระยาสุนทรบุรี สมุหเทศาภิบาลมณฑลนครชัยศรี นำขึ้นทูลเกล้าถวาย จึงโปรดฯให้ประกอบเป็นธงกระบี่ธุช และธงพระครุฑพาหะน้อย สำหรับนายทหารเชิญนำเสด็จพระราชดำเนินโดยกระบวนราบ ธงกระบี่ธุชไปข้างขวา ธงพระครุฑพาหะน้อยไปข้างซ้าย หรือเสด็จพระราชดำเนินโดยกระบวนรถพระที่นั่ง มีนายทหารเชิญขึ้นม้านำข้าหน้าข้างขวาและข้างซ้ายอย่างกระบวนราบ    ธงราชินี พื้นนอกสีแดงกว้าง ๑๐ ส่วน ยาว ๑๕ ส่วน ชายตัดเป็นแฉกรูปอย่างหางนกแซงแซว ลึกเพียงส่วนที่ ๔ แห่งด้านยาว พื้นในถัดมุมแฉกเข้ามาส่วนหนึ่งสีขาบกว้าง ๖ ส่วน ยาว ๘ ส่วน รูปเครื่องหมายที่ในพื้นที่ขาบเหมือนกับธงมหาราช (รัชกาลที่ ๕) เป็นเครื่องหมายในองค์พระอัครมเหสี สำหรับชักขึ้นบนเสาธงใหญ่ในเรือพระที่นั่ง ซึ่งสมเด็จพระอัครมเหสีได้เสด็จโดยพระราชอิสริยยศเป็นที่หมายให้ปรากฏว่าได้เสด็จอยู่ในเรือลำนั้น  ธงราชินี รัชกาลที่ ๕  ธงราชินีใหญ่ ธงราชินีน้อย ขนาดและส่วนเหมือนกับธงมหาราชน้อย ต่างกันแต่ชายธงเป็นสีแดง ใช้แทนธงราชินีใหญ่สำหรับประจำพระองค์สมเด็จพระบรมราชินี ในขณะที่โปรดฯให้ใช้ธงราชินีน้อยนี้ ห้ามมิให้เจ้าหน้ายิงสลุตถวายคำนับ  ธงราชินีน้อย ธงเยาวราชธวัช สำหรับราชตระกูลนั้นเหมือนอย่างธงบรมราชธวัช พื้นแดง กลางมีโล่ห์ตราแผ่นดอนและจักรี ยกแต่มหาพิชัยมงกุฎ เครื่องสูงแท่นและพื้นน้ำเงินเท่านั้น สำหรับชักขึ้นที่เสาใหญ่ในเรือรบและเรือพระที่นั่ง ซึ่งราชตระกูลพระองค์นั้นได้เสด็จไปโดยอิสริยยศทางราชการ เป็นที่หมายว่าราชตระกูลนั้นอยู่เรือรบหรือเรือพระที่นั่งลำนั้น ธงเยาวราชนั้นเฉพาะใช้ได้แต่พระบรมราชเทวี พระราชเทวี พระราชโอรส พระราชธิดาของพระเจ้าแผ่นดิน และพระบรมวงศ์กรมสมเด็จ กรมพระ กรมหลวง กรมขุน กรมหมื่น และพระองค์เจ้าในพระบรมมหาราชวังเป็นต้น ซึ่งมีอิสริยยศสมควรที่จะรับสลุตอย่างหลวง ในเรือรบทหารยืนเพลาและยิงสลุต ๒๑ นัด ทหารบกยืนแถวคลี่ธงจุฑาธุชธิปตัย ธงชัยเฉลิมพล แตรเป่าเพลงสรรเสริญพระบารมี ถวายคำนับเป็นเกียรตยศ ราชตระกูลนอกนั้นถ้ามีราชการต้องได้รับพระราชทานพระบรมราชานุญาตเป็นพิเศษก่อนจึงจะใช้ได้  ธงเยาวราชธวัช พ.ศ. ๒๔๓๔ ธงนี้ได้ใช้ต่อมาถึง พ.ศ. ๒๔๔๐ โปรดฯให้เลิก และทรงสถาปนาธงเยาวราชขึ้นใหม่ พื้นสีขาบ กล้าว ๕ ส่วน ยาว ๖ ส่วน เครื่องหมายกลางธงเหมือนอย่างธงมหาราช เว้นแต่เครื่องสูง ๒ ข้างโล่ห์เป็น ๕ ชั้น ใช้เป็นธงเครื่องหมายเฉพาะพระองค์ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชมกุฎราชกุมาร สำหรับชักขึ้นบนเสาใหญ่ในเรือพระที่นั่ง หรือเรือรบลำใดลำหนึ่ง ซึ่งสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชรามมกุฎราชกุมาร เสด็จโดยพระราชอิสริยยศเป็นที่หมายให้ปรากฏว่าเสด็จอยู่ในเรือลำนั้น  ธงเยาวราช ๒๔๔๐ ถึงรัชกาลที่ ๖ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๕๔ โปรดฯให้เปลี่ยนธงเยาวราชเป็นธงเยาวราชใหญ่ สำหรับใช้เป็นเครื่องหมายในพระองค์สมเด็จพระเยาวราช พื้นนอกสีขาบกว้าง ๑ ส่วน ยาว ๑ ส่วน พื้นในสีเหลือง กว้างยาวกึ่งส่วนของพื้นนอก ที่ศูนย์กลางพื้นในมีรูปครุฑพ่าห์สีแดง สำหรับชักขึ้นบนเสาใหญ่ในเรือพระที่นั่งหรือเรือลำหนึ่งลำใด ซึ่งสมเด็จพระเยาวราชเสด็จโดยอิสริยยศ เป็นที่หมายให้ปรากฏว่าได้เสด็จอยู่ในเรือลำนั้น และทรงสร้าง ธงเยาวราชน้อย เพิ่มขึ้นสำหรับเป็นเครื่องหมายในพระองค์สมเด็จพระเยาวราช คือ ตอนต้นมีลักษณะสัณฐานเหมือนธงเยาวราชใหญ่ กว้างไม่เกินกว่า ๖๐ เซนติเมตร มีชายต่อสีขาว แปลงเป็นรูปธงยาวเรียวปลาย รวมทั้งธงกว้างข้างต้น ๑ ส่วน ข้างปลายกึ่งส่วน ยาว ๑๔ ส่วน ชายตัดเป็นรูปหางนกแซงแซว ลึกเพียงส่วนที่ ๒ แห่งด้ายยาว สำหรับใช้แทนธงเยาวราชใหญ่ ในขณะที่ใช้ธงนี้ ห้ามมิให้เจ้าหน้าที่ยิงสลุตถวายคำนับ  ธงเยาวราชใหญ่ ฝ่ายหน้า  ธงเยาวราชน้อย ฝ่ายหน้า ธงพระวรราชชายาแห่งพระเยาวราช พื้นสีขาบ มีรูปเครื่องหมายเหมือนกับธงเยาราช แต่ตัดชายเป็นรูปอย่างหางนกนกแซงแซว สำหรับพระองค์วรชายาแห่งมกุฎราชกุมาร  ธงพระวรชายาแห่งพระเยาวราช พ.ศ. ๒๔๔๐ ถึงรัชกาลที่ ๖ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๕๔ ได้ทรงสร้าง ธงพระวรชายาแห่งพระเยาวราชใหญ่ เหมือนกับธงเยาวราชใหญ่ แต่ตัดชายเป็นแฉกรูปอย่างหางนกแซงแซว สำหรับประจำพระองค์พระวรชายาแห่งพระเยาวราช และได้ทรงสร้าง ธงพระวรชายาแห่งพระเยาวราชน้อย เหมือนกับธงเยาวราชน้อย ผิดกันแต่ชายเป็นสีแดง สำหรับใช้แทนธงพระวรชายาแห่งพระเยาวราชใหญ่ ในขณะที่ใช้ธงนี้ ห้ามมิให้มีการยิงสลุตถวาย  ธงพระวรชายาแห่งพระเยาวราชใหญ่ (ธงเยาวราชใหญ่ ฝ่ายใน)  ธงพระวรชายาแห่งพระเยาวราชน้อย (ธงเยาวราชน้อย ฝ่ายใน) ธงราชวงศ์ฝ่ายหน้า พื้นสีขาบ กลางมีโล่ห์ตราแผ่นดิน เบื้องบนแห่งโล่ห์มีรูปจักรีไขว้กัน และมีมหามงกุฎสวมบนจักรี กว้าง ๕ ส่วน ยาว ๖ ส่วน สำหรับชักบนเสาใหญ่ในเรือพระที่นั่งหรือเรือลำหนึ่งลำใด ซึ่งพระราชวงศ์องค์ใดองค์หนึ่งเสด็จโดยอิสริยยศทางราชการ พระราชวงศ์ผู้ซึ่งจะให้ธงนี้ได้เฉพาะแต่พระราชวงศ์ผู้ใหญ่ ซึ่งมีอิสริยศสมควรที่จะรับสลุตอย่างหลวง ๒๑ นัด ในเรือรบมีทหารยืนเพลาใบ และทหารบกยืนแถวคลี่ธงชัย แตรทำเพลงสรรเสริญพระบารมี ถวายคำนับเป็นเกียรติยศ พระราชวงศ์อันมีอิสริยยศต่ำกว่านั้น นับว่าเป็นพระราชวงศ์ผู้น้อย ถ้ามีราชการไปต้องได้รับพระราชทานพระบรมราชานุญาตเป็นพิเศษก่อนจึงจะใช้ธงนี้ได้  ธงราชวงศ์ ฝ่ายหน้า พ.ศ. ๒๔๔๐ ถึงรัชกาลที่ ๖ พ.ศ. ๒๔๕๔ โปรดฯให้สร้าง ธงราชวงศ์ฝ่ายหน้า พื้นสีขาบ กว้าง ๑ ส่วน ยาว ๑ ส่วน ที่ศูนย์กลางมีวงกลมสีเหลือง เส้นตัดศูนย์กลางวงกลมมีขนาดเท่ากึ่งส่วนกว้างของธง ภายในวงกลมมีรูปครุฑพ่าห์สีแดง ใช้เป็นเครื่องหมายสำหรับพระราชโอรสในสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ไม่ว่ารัชกาลใดๆเสด็จในเรือนั้นโดยอิสริยยศ และทรงสร้าง ธงราชวงศ์น้อยฝ่ายหน้า ตอนต้นมีลักษณะและสัณฐานเหมือนกับธงราชวงศ์ใหญ่ฝ่ายหน้า กว้างไม่เกิน ๖๐ เซนติเมตร มีชายธงสีขาวแปลงเป็นรูปธงยาวเรียวปลาย รวมทั้งธงมีขนาดกว้างข้างต้น ๑ ส่วน ข้างปลายกึ่งส่วน ยาว ๑๔ ส่วน ชายตัดเป็นแฉกรูปหางนกแซงแซว ลึกเพียงส่วนที่ ๒ แห่งด้านยาว ใช้สำหรับแทนธงราชวงศ์ฝ่ายหน้า ในขณะใช้ห้ามมิให้เจ้าหน้าที่ยิงสลุตถวาย  ธงราชวงศ์ใหญ่ ฝ่ายหน้า  ธงราชวงศ์น้อย ฝ่ายหน้า ธงราชวงศ์ฝ่ายใน พื้นสีขาบ รูปเครื่องหมายในธงเหมือนกับธงราชวงศ์ฝ่ายหน้า แต่ตัดชายเป็นแฉกรูปหางนกแซงแซว โปรดฯให้สร้างขึ้นในรัชกาลที่ ๕ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๔๒ สำหรับราชวงศ์ฝ่ายใน  ธงราชวงศ์ ฝ่ายใน พ.ศ. ๒๔๔๐ ถึงรัชกาลที่ ๖ โปรดฯให้เปลี่ยนเครื่องหมายภายในธงราชวงศ์ฝ่ายใน เป็นรูปครุฑพ่าห์สีแดงเหมือนกับธงราชวงศ์ใหญ่ฝ่ายหน้า ผิดกันแต่ตัดชายเป็นแฉกรูปหางนกแซงแซว ใช้เป็นเครื่องหมายสำหรับพระราชธิดาในสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวไม่ว่ารัชกาลใดๆ เสด็จในเรือนั้นโดยพระอิสริยยศ และทรงสร้าง ธงราชวงศ์น้อยฝ่ายใน เหมือนกับธงราชวงศ์น้อยฝ่ายหน้า ผิดกันแต่ชายธงเป็นสีแดง ใช้สำหรับแทนธงราชวงศ์ใหญ่ฝ่ายใน ในเวลาที่ใช้ห้ามมิให้มีการยิงสลุตถวายคำนับ  ธงราชวงศ์ใหญ่ ฝ่ายใน  ธงราชวงศ์น้อย ฝ่ายใน
พี่กัมม์ หนูอยากทราบเรื่องธงเหล่านี้มาตั้งนานแล้ว ขอบพระคุณคุณพี่มากนะคะที่กรุณานำมาให้ชมเป็นวิทยาทานค่ะ
โดย: biebie999
 วันที่: 20 กันยายน 2550 เวลา:8:53:56 น.สวัสดีครับ คุณ biebie999
เนื้อเรื่องจากพระนิพนธ์ในสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ และรูปประกอบทั้งหมดจากความเอื้อเฟื้อของคุณ เซียงยอด ครับ คุณ เซียงยอด สนใจเรื่องธงเป็นพิเศษลองแวะเข้าไปเยี่ยม Blog ดูนะครับ ว่าด้วยเรื่องธงต่างๆ ในเมืองไทย พี่นิคหายไปไหนหลายวันแล้ว ได้ข่าวบางหรือเปล่าครับ คุณบี โดย: กัมม์
วันที่: 20 กันยายน 2550 เวลา:14:42:14 น. |
|||||||||||||||||||||
 |
|
ผู้ติดตามบล็อก : 41 คน [