ภาพจาก "จิตร ภูมิศักดิ์ อนุสรณ์ ณ ชายป่า บ้านหนองกุง สกลนคร"

“จิตร ภูมิศักดิ์” นักคิด นักเขียน นักต่อสู้ ผู้ถูกยิงเสียชีวิตโดยการปฏิบัติการของอำนาจรัฐ ที่จังหวัดสกลนคร ในปี 2509 ส่งผลให้ความตายในวัยหนุ่มอันรุ่งโรจน์ของเขา ถูกบันทึกเจตนารมณ์ให้ยังคงอยู่เป็นอมตะ

ปีนี้ มูลนิธิจิตร ภูมิศักดิ์ ซึ่งมี ดร.ชาญวิทย์ เกษตรศิริ เป็นประธาน จะจัดงานเปิดอนุสาวรีย์ “จิตร ภูมิศักดิ์” ณ บ้านหนองกุง จังหวัดสกลนคร ในวันที่ 5 พฤษภาคม ในโอกาสครบรอบ 47 ปีแห่งการจากไปของจิตร

ขณะที่ความคืบหน้าล่าสุด รูปหล่อจิตร ภูมิศักดิ์ อยู่ระหว่างขั้นตอนหล่อ bronze จาก “ต้นแบบ” หุ่นขี้ผึ้ง โดย “สันติ พิเชฐชัยกุล” ศิลปินนักปั้นระดับโลก ปฏิมากรเอกผู้มีชื่อเสียงเป็นที่รู้จักทั้งในและต่างประเทศ

แต่ก่อนจะถึงวันออกเดินทาง ไปเปิดอนุสาวรีย์เพื่อรำลึกถึงนักต่อสู้ในประวัติศาสตร์ผู้นี้ ดร.ชาญวิทย์ นำทีมจัดสร้างอนุสาวรีย์และสื่อมวลชน ร่วมพูดคุยกับ “สันติ” ประติมากรผู้รังสรรค์ปฏิมากรรมหลากหลาย รวมถึงผลงานที่เขา กำลังจะเปิดเผยพระพักตร์ที่แท้จริงของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า เร็วๆ นี้

สำหรับการพูดคุยครั้งนี้ “สันติ” ไขปริศนารายละเอียดอันเป็นข้อถกเถียงในโลกออนไลน์เกี่ยวกับ ปฏิมากรรมรูปหล่อ “จิตร ภูมิศักดิ์” ด้วย

สันติ บอกว่า ตอนปั้นรูปจิตร ก็ได้อ่านหนังสือ และฟังเพลงของน้าหงา คาราวาน ทำให้คิดว่า ถ้าจิตร ยังมีชีวิตอยู่ก็คงเป็นศิลปิน นักแต่งเพลง เขียนหนังสือ เป็นอัฉริยะคนหนึ่งของโลก เมื่ออ่านประวัติของบุคคลผู้นี้ก็เกิดความประทับใจ

“อ่านเรื่องราวของจิตรจนรู้สึกรักและนับถือมองว่าที่จิตรไม่ได้เป็นคนโง่ เขาตายเพราะ “สู้” ไม่ได้ตายเพราะ “ยอม” นี่น่านับถือแล้วก่อนตายก็ไปหาข้าวให้เพื่อนกินด้วยความรักเพื่อน ถึงแม้จะตายแต่บางคนตายแล้วเปลี่ยนโลกได้”

ส่วนที่มาของสีหน้าท่าทาง "จิตร" ที่จะปรากฏในปฏิมากรรมชิ้นนี้ “สันติ” เล่าว่า ตอนแรกจะปั้นให้จิตรใส่แว่นตา เพราะ จิตรเป็นเด็กเรียน แต่ทีนี้คิดว่า ในวัยเป็นนักเรียน บุคลิกความเป็น “ตัวจริง” ของเขา ยังไม่ออกเท่าไหร่

ในขณะที่ตอนเขาไปต่อสู้ ดูอหังการกว่า มีความเด่นสง่าท้าทาย อย่างที่ชื่อภาพเขียนไว้ จึงเห็นพ้องต้องกันกับมูลนิธิฯ ว่า ปั้นตามรูปถ่ายตอนที่ออกไปต่อสู้ แล้วก็ไม่ใส่แว่นตา

“คนทั่วไป จะเห็นภาพเห็นจิตร ภูมิศักดิ์ ใส่แว่น ผมเองก็รู้จักจิตร ภูมิศักดิ์ ใส่แว่น จากรูปภาพ แต่ป้าจินตนา (จินตนา เนียมประดิษฐ์-สหายของจิตร) บอกว่า ไม่ใช่

เพราะ เขาเป็นอะไรมากกว่านั้น เขาเป็นคนที่กล้า เด็ดเดี่ยว แล้วก็อยากจะไปอยู่กับชาวไร่ชาวนา เหตุที่จิตรเสียชีวิตก็เพราะอยากไปใช้ชีวิตกับพวกเขาเหล่านั้น ก็เลยไปอยู่แถวหนองกุง ชอบช่วยคนชอบกลมกลืนกับผู้คน”

สำหรับข้อถกเถียง ที่มีผู้ตั้งคำถามทางเฟซบุค ว่า ทำไมจึงให้จิตร ใส่กระโปรง “สันติ” บอกว่า ความจริงชุดที่จิตรใส่ไม่ใช่กระโปรง แต่เป็นชุดนักโทษ ขณะติดคุก และมองว่า การเปิดให้คนถกเถียงกันในประเด็นนี้ก็เป็นเรื่องที่ดี

ปฏิมากรเอกเล่ารายละเอียดของการปั้นท่ากอดอกว่า การกอดอกคือจิตรมีความภาคภูมิใจในตัวเอง

“ถึงแม้จะอยู่ในคุกก็ไม่ได้ทำเศร้าสร้อย ตัวงอหดหู่แต่ฉันยังเป็นฉันอยู่จะทำอะไรฉันได้แม้แต่ตัวตายชื่อเสียงผลงานก็ยังอยู่ กลัวที่ไหน ไม่กลัว นี่คือความไม่กลัว แล้วก็ยังมองไกลอยู่ มองถึงอนาคต

ส่วนเหตุผลที่ไม่ได้ปั้นเงยหน้าตรงๆ เพราะ มันทื่อไป เวลาเป็นหุ่น ต้องมีแอคชั่นนิดหนึ่ง นี่เป็นลักษณะที่สามารถทำให้รูปปั้นมีชีวิตขึ้นมา ใบหน้ามีกราม มีความเข้มแข็ง

อย่างเสื้อผ้าที่ไม่ได้ทำเรียบ เพราะ ต้องใส่เสื้อผ้ายับ ไม่ได้รีดผ้า ในคุก แล้วเขาไม่ได้เป็นคนที่ต้องมารีดผ้าเนี๊ยบๆ ต้องใส่ชุดธรรมดา ชาวบ้านๆ นี่คือความเป็นอิสระของเขา

เขาแทบจะไม่ต้องนุ่งอะไรก็ได้ มีบางรูป เขาใส่กางเกงตัวเดียว ไม่ได้ใส่เสื้อ แต่เราไม่ได้ปั้นอันนั้น ส่วนการใส่รองเท้าแตะ มีเหตุผลว่า ศิลปะ ต้องมีความสนุกด้วย ให้คนสมัยนี้ เห็นว่า สมัยนั้นใส่ รองเท้านันยาง ให้คนได้เรียนรู้ สมัยนั้นใส่รองเท้าแบบนี้”

สันติ เล่าย้อนไปก่อนจะปั้นรูปจิตร ว่า ได้รับการติดต่อจาก มูลนิธิจิตร ภูมิศักดิ์ เนื่องจากทางมูลนิธิเจอบทสัมภาษณ์ตนเองพร้อมกับภาพผลงานรูปปั้นอินเดียนแดงในนิตยสาร ซึ่งทราบภายหลังว่า คนติดต่อมองว่า ต้องเป็นเขาเท่านั้น ถึงจะสมศักดิ์ศรีคนปั้น จิตร ภูมิศักดิ์

สันติ เล่าถึงเหตุผลในการคิดเพียงค่าอุปกรณ์ โดยไม่คิดค่าแรงสำหรับประติมากรรมชิ้นนี้ว่า ความจริงราคาการปั้นรูป จิตร ภูมิศักดิ์ ตอนแรกกำหนดที่ 3 ล้านบาท แต่บอกกรรมการมูลนิธิฯ ว่าคิดราคาหนึ่งล้านห้าแสนบาท คือลดลงมาครึ่งหนึ่ง

ต่อมาเข้าใจว่า ทางมูลนิธิ จะต้องจัดสรรเงินในการใช้จ่ายอีกหลายอย่างและไม่อยากต่อรองราคา ตนจึงได้ถามเจตนาว่าจะทำอะไรกัน เมื่อทราบเจตนาแล้ว ก็ตัดสินใจคิดราคาเพียงแค่ค่าอุปกรณ์

“ผมก็เลยคิดแค่ค่าโลหะ ค่าอุปกรณ์ เรามาคิด 7 แสนบาท เขาบอกอีก 1 แสนบาท ขอทำฐาน ผมบอกไม่เป็นไร ผมคิดเหลือ 6 แสน ส่วนอีกหนึ่งแสนนั้น ไปทำฐานเอง ผมไม่ยุ่ง ผมออกแบบฐานได้ แต่ผมขอทำแค่รูปปั้น สรุปคิดราคา 6 แสนจาก หนึ่งล้านห้าแสน แต่ราคาจริงๆ นั้น ราคา 3 ล้านบาท”

สันติ ย้ำเจตนาการทำงานแบบไม่คิดกำไร และไม่ได้ใช้เหตุผลทางธุรกิจว่า

“ผมคิดว่า การให้ ก็ต้องรู้จักให้ รับก็ต้องรู้จักรับ รับให้เป็น ให้ให้เป็น ผมเองก็ชอบเช กูวารา แฟนผม (อิริค่า พิเชฐชัยกุล ภรรยา) ก็ชอบ ป๋วย อึ๊งภากรณ์ ชอบคนจริง เกิดมาเสียสละ ทำเพื่อประชาชน ”

ด้าน ดร.ชาญวิทย์ กล่าวถึงความพอใจสีหน้าท่าทาง และชุดนักโทษ ในปฏิมากรรม จิตร ภูมิศักดิ์ ว่า “พอใจมากๆ ในแง่ของ คอนเซป ก็คิดว่าได้ คือ นึกถึงเพลง "แสงดาวแห่งศรัทธา" และ ก็วลี ที่ว่า "คนยังคงยืนเด่น โดยท้าทาย"

ส่วนรูปปั้นที่ออกมาแล้วจะทำให้คนคิดว่า จิตร สวมกระโปรง และสร้างความเข้าใจความหมายผิดไปหรือไม่นั้น ดร.ชาญวิทย์ เชื่อว่า จะไม่สร้างความเข้าใจผิด

“คิดว่า คงไม่ ครับ เพราะนั่น คือ เตี่ยว หรือ กางเกง นักโทษ ไม่ใช่กระโปรง นักโทษ ก็สวมแบบนี้ แม้กระทั่งทุกวันนี้ นักโทษเสื้อสีต่างๆ ก็สวมแบบนี้ ครับ ดังนั้น นี่เป็น "จุดขาย" ไปโดยปริยาย ที่ทำให้คนต้องนั่งเถียงกันวุ่นวาย ว่า เป็น "กางเกง" หรือเป็น "กระโปรง" ทำให้อนุสาวรีย์น่าสนใจ ก่อนจะเปิดตัวด้วยซ้ำไป”

แม้ว่าจะมีรูปหล่อจิตร เป็นสัญลักษณ์ ให้รำลึกถึงบุคคลและเหตุการณ์ในประวัติศาสตร์ แต่ดร.ชาญวิทย์ กล่าวทิ้งท้ายว่า

“เครื่องเตือนใจเกี่ยวกับจิตร อยู่ที่งานคิด งานเขียน ของเขามากกว่า นั่นจะเป็นตำราเรียน บทเรียน ที่สุดยอด ที่สุดของชายคนนี้ อนุสาวรีย์ เป็นเพียงส่วนประกอบย่อยๆ ครับ”



ขอบคุณ
มติชนออนไลน์
คุณฟ้ารุ่ง ศรีขาว
คุณนัฐพงษ์ โห้เฉื่อย

โสรวารสิริสวัสดิ์ค่ะ

Create Date : 20 เมษายน 2556
Last Update : 20 เมษายน 2556 13:31:51 น.		0 comments
Counter : 3722 Pageviews.
Share Tweet