หลังจากเดินเที่ยวย่านบางลำพู-สามเสน ฟังวิทยากรเล่าเรื่องราวเกี่ยวกับ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ถึงพระปรีชาสามารถในการดำเนินแผนปกป้องราชอาณาจักรสยาม จากร่มธงจักรวรรดิ์อังกฤษและฝรั่งเศส
ทำให้เรานึกถึงหนังสือเล่มนี้ขึ้นมาได้ ..เราเลือกไว้ในชุดสำรองสำหรับโครงการทลายกองดอง
ก็เลยหยิบขึ้นมาอ่านแทนตัวจริงซะก่อนเลย



นิยายรักในราชสำนักฝ่ายใน : The Romance of the Harem

ผู้เขียน : Anna Leonowens ผู้แปล : อบ ไชยวสุ
สำนักพิมพ์ดับเบิ้ลนายส์ พริ้นติ้ง พิมพ์ครั้งที่ 3 : มกราคม 2543 ราคา 570 หน้า / 350 บาท
ซื้อ : 25 มกราคม 2548

โปรยปกหลัง

"ถ้าได้เคยอ่านต้นฉบับภาษาอังกฤษของหนังสือเล่มนี้แล้ว จะรู้สึกได้ทันทีว่ามีหลายตอนที่มีสำนวนเคอะเขิน และมีบางตอนแหม่มแปลภาษาไทยผิดๆ จนน่ารำคาญ แต่เมือครูอบมาแปลหนังสือนี้ออกเป็นภาษาไทย ความเคอะเขิน น่ารำคาญเหล่านี้ก็หายไป ถ้าจะให้ข้าพเจ้าเลือกอ่านต้นฉบับตัวจริงหรือคำแปลของครูอบ ก็จะต้องเลือกอ่านคำแปลก่อนทุกครั้งไป เพราะภาษาหนังสือของครูอบนั้นดีน่าอ่านเป็นอย่างยิ่ง"

หลังจากเดินทางกลับไปพำนักกับบุตรสาวที่แคนาดาแล้วได้ 2 ปี แหม่มแอนนาก็แต่งหนังสือเล่าถึงชีวิตในราชสำนักสยามของเธอออกมา ในชือ The English Governess at the Siamese Court เมื่อปีพ.ศ. 2413 ต่อมาในปี 2415 เธอก็แต่งเรื่อง The Romance of the Haram นี้ขึ้นมาในเชิงนิยาย เล่าเรื่องราวความรักความภักดีที่เธอประสบพบเห็นเอง หรือฟังคนอื่นเล่าแล้วนำมาเรียบเรียงเขียนแต่งต่อเติมขึ้นมาเอง

ครูอบ ไชยวสุ แปลหนังสือเรื่องนี้ และได้รับการตีพิมพ์รวมเล่มครั้งแรกเมื่อพ.ศ.2493 (พิมพ์ในหนังสือพิมพ์รายวันเมื่อ
พ.ศ. 2482) ลำดับเรื่องราวในฉบับแปล ไม่ได้เรียงตามต้นฉบับ และขาดการแปลในบทที่ 1 และบทที่ 30-31 ซึ่งเป็นตอนสุดท้าย

เรื่องราวในเล่มประกอบด้วยความรักหลากหลาย ดังนี้

ธิดาเจ้าราชบุตร : รักระหว่างบุตรชายขุนนางใหญ่ กับหญิงสาวลูกครึ่ง ที่พ่อของนางเกือบจะขายนางให้แก่นายเหนือหัว เพื่อไถ่ถอนความผิดที่มีต่อพวกโขลน แต่สุดท้ายรักของนางก็สมหวัง

เจ้าจอมทับทิม : รักของนางห้าม ที่ทำอุบายแต่งเป็นเณร หนีออกจากวังไปอาศัยวัดของพระปลัด ผู้เป็นคู่หมั้นเดิมของตน สุดท้ายก็ถูกจับและรับโทษสูงสุด คือ เผาทั้งเป็น

เจ้าของช้อย : รักของหญิงสาวบ้านนางหนึ่ง ที่เป็นแม่สื่อให้แก่สามีตัวเองได้พบรักกับนางห้าม (อดีตนางละคร) เมื่อเพลงยาวสื่อรักถูกจับได้ นางยอมทนทรมาน แต่ไม่เอ่ยชื่อสามีของนางเลย แต่เจ้าจอมกลับทนไม่ได้ และหลุดปากบอกชื่อออกไป สุดท้าย 2 สามีภรรยาทั้งคู่ ก็ต้องโทษตาย และเจ้าจอมช้อยมีชีวิตอยู่ต่อไป กับความรู้สึกผิดครั้งนี้

ลออ-ทาสพระองค์หญิง : รักของทาสสาว ที่เกิดมาเป็นลูกทาส พบรักและหนีไปแต่งงาน แต่เมื่อถูกจับได้ เธอก็ต้องรับโทษคุมขัง ไม่สามารถไถ่ตัวได้ แต่ด้วยความช่วยเหลือของแหม่ม เรื่องรักนี้ก็จบอย่างมีความสุข

เรืองแข-สาวกัมพุช : รักของหญิงในหมู่บ้านขาวเขมร ที่ยอมเข้ารีต เพื่อหาคนร้ายฆ่าพี่สาว แต่ได้พบรักกับอดีตพระหนุ่มในร่มพุทธศาสนา ทั้งครู่กลับต้องหาว่าขโมยเครื่องประดับรูปเคารพในโบสถ์คริสต์ ด้วยความช่วยเหลือของแหม่ม ทั้งคู่พ้นผิด แต่เธอเสียชีวิตเพราะการทรมานจนป่วย และชายหนุ่มบวชตามเดิม

พระองค์สุนาถวิสมิตรา : รักของธิดาเจ้าเมืองเชียงใหม่ ที่มีต่อพระสวามีผู้วายชนม์ (สมเด็จพระปิ่นเกล้า) จนไม่ยอมถวายตัวเป็นบาทบริจาริกา จึงต้องโทษคุมขัง ความภักดีของบ่าวหญิง ที่ทำทุกทางให้นางหนีรอดกลับคืนมาอยู่ครอบครัว โดยยอมตัดลิ้น เพื่อให้พูดไม่ได้

เจ้าจอมซ่อนกลิ่น : นางห้ามที่รักการเรียนรู้ และพร้อมที่จะศึกษาเรื่องราวความเป็นไปของวิทยาการด้านต่างๆ จากชาติตะวันตก

แม้ว่า บางเรื่องราวในราชสำนัก เราอ่านแล้วต้องตั้งคำถามว่า "เป็นไปได้หรือ" "จริงหรือ" "แหม่มแอนนามีอำนาจหน้าที่สำคัญถึงขนาด คนอื่นต้องเกรงใจนางด้วยหรือ" แต่นี่คือนิยายเรื่องหนึ่ง เขียนจากความทรงจำของชาวต่างชาติ ต่างภาษา ในยุคสมัยที่ชาวตะวันตกถือตัวว่ามีดีกว่า และมีความก้าวหน้า กว่าประเทศทางตะวันออก เวลาอ่านเรื่องนี้จึงไม่ควรเอาอารมณ์ชาตินิยมไปยึดติดว่า "ยัยแหม่ม กล่าวหาราชสำนักไทย" และต้องยอมรับว่า แหม่มแอนนา เขียนบรรยายฉากต่างๆ ที่เธอพบเห็นได้ดีที่เดียวล่ะ และครูอบแปลออกมาได้รื่นไหลดี ไม่มีกลิ่นนมกลิ่นเนย

ฉบับพิมพ์ครั้งนี้ได้ยกเอาคำนำของผู้แปล คำนำของ ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ และภาคผนวกเกี่ยวกับตัวนางแอนนา ให้อ่านเพิ่มเติมด้วย



ในช่วงยุคสมัยเดียวกับครูอบนั้น มีนักเขียนอีกท่านหนึ่ง ได้แปลเรื่อง The Romance of the Harem ออกมาเช่นกัน
แต่แปลไว้เพียง 2 ตอนคือ เจ้าจอมทับทิบ และเจ้าจอมช้อย ผู้นั้นก็คือ "ยาขอบ"
ซึ่งได้แปลไว้ในชื่อเรื่อง "สนมพระเจ้าจอมเกล้า"

รักหลังราชบัลลังก์และสนมพระเจ้าเกล้า : ยาขอบ

สำนักพิมพ์ดอกหญ้า พิมพ์ครั้งที่ 1 : เมษายน 2532 ราคา 84 บาท / 224 หน้า
ซื้อ : 22 กรกฎาคม 2535

โปรยปกหน้า
เรื่องหนึ่ง มองขุนวรวงษาและแม่อยู่หัวศรีสุดาจันท์ในมุมกลับกับพงศาวดาร
ด้วยสำนวนชวนอ่านแบบผู้ชนะสิบทิศ
เรื่องหนึ่ง แปลจากพากษ์อังกฤษที่ได้รับการวิพากษ์วิจารณ์กันเกรียวกราว



เราได้อ่านทั้ง 2 สำนวน ก็ชอบทั้ง 2 สำนวนนะ
...ยาขอบ น่าจะใช้คำว่า "เรียบเรียง" มากกว่าแปล
เพราะเข้าลักษณะเล่าเรื่องเหมือนการเขียน สามก๊ก ฉบับวณิพก นั่นแหละ



อีกเหตุผลหนึ่งที่สนับสนุนให้เราอ่านหนังสือเรื่องนี้ ก็คือ ความอยากรู้ว่า แหม่มแอนนา เข้าใจอะไรผิดไปมากหน่อยแค่ไหน คนไทย (เมื่อก่อน) จึงไม่ชอบเธอนัก ภาพยนตร์เพลงเรื่อง The King and I (1956) จึงกลายเป็นหนังต้องห้าม พอมาถึงปีพ.ศ. 2542 Twenty Century Fox จะสร้างก็โดนคัดค้านกันอีก
แต่ที่เราได้ดูฉบับภาพยนต์เพลง เราก็ว่า ฝรั่งพยายามทำฉากและการแต่งกายให้ใกล้เคียง ของไทยแล้วนะ เพลงก็เพราะดี


เมื่อได้อ่านหนังสืออีกเล่ม ก็ได้รู้เรื่องราวเพิ่มเติม

Siamese กับ Anna : สมบัติ ภู่กาญจน์

สำนักพิมพ์ศรีสารา พิมพ์ครั้งที่ 1 : ธันวาคม 2542 ราคา 150 บาท / 222 หน้า
ซื้อ : 16 มกราคม 2543

โปรยปกหลัง

คู่มือคนไทย สำหรับอ่าน-การทำความเข้าใจ-หรือ
การชมภาพยนตร์ ให้รู้ลึกถึงข้อเท็จจริงที่ถูกบิดเบือน
โดยนวนิยายเรื่อง Anna and the King of Siam

อ่านจบ ก็พบว่า เมื่อก่อนเราโทษแหม่มแอนนาผิดไป อันที่จริงคนที่สมควรถูกต่อว่ามากที่สุด คือ Margaret Mortenson Landon ที่นำเอาหนังสือทั้ง 2 เล่มของแอนนามายำรวมกัน เขียนขึ้นมาใหม่ชื่อ Anna and the King of Siam เมื่อปีค.ศ. 1944 หลังจากแหม่มแอนนาเธอไม่อยู่ในโลกนี้แล้ว ....เธอจึงไม่อาจตอบโต้หรือแก้ตัวใดๆ ได้



แม้ว่าเรื่องที่แอนนา ลีโอโนเวนส์ แต่งขึ้นจากความทรงจำจะผิดเพี้ยนไป
แต่นิยายนี้ ก็ถือเป็นบันทึกชีวิตความเป็นอยู่ของชาวสยาม และความคิดเห็น
ที่ชาวตะวันตกมีต่อระเบียบข้อบังคับและกฎเกณฑ์ของราชสำนักไทยในยุคสมัยนั้น
ถูก-ผิด เราไม่ตัดสิน ...บอกได้แต่ว่า ถ้าชอบอ่านเรื่องประวัติศาสตร์ ก็น่าอ่านหนังสือเรื่องนี้ด้วย
เราคงต้องหา "แอนนากับพระเจ้ากรุงสยาม" ที่กัญหา แก้วไทยแปลไว้มาอีกเป็นเล่มถัดไปแล้วล่ะ
รวมทั้งภาพยนตร์เวอร์ชั่นล่าสุดด้วย