นอกจากการจัดทำระบบ Competency ที่ใช้เวลาและรายละเอียดพอสมควรแล้ว ขั้นตอนต่อไปซึ่งถือว่ามีความสำคัญไม่แพ้กัน คือ การกำหนดวิธีการประเมิน Competency ของพนักงานรายบุคคล โดยหากไม่มีความชัดเจนในการกำหนด ข้อผิดพลาดที่เกิดขึ้นส่งผลกระทบต่อผลการประเมินตามมา ทำลายขวัญกำลังใจของพนักงานและกระทบต่อภาพลักษณ์การบริหารองค์กร

การกำหนดวิธีประเมินมี 4 วิธี

1. การประเมินตนเอง (Self Assessment)

     เป็นการประเมินคะแนนโดยตนเอง  เป็นวิธีที่ไม่นิยมใช้ประเมินในองค์กร เนื่องจากวิธีนี้ผู้ประเมินอาจไม่มีความสามารถในการมองทักษะความสามารถรอบด้านของตนเองได้ครบถ้วน ตามระดับความสามารถที่องค์กรคาดหวัง ไม่สามารถนำผลการประเมินพิจารณาเพิ่มหรือพัฒนาตนเองได้

ข้อควรพิจารณา

     การประเมินตนเอง หากผู้ประเมินมีความเข้าใจเกณฑ์การประเมินมีความชอบธรรมในตนเอง ถือว่าเป็นวิธีที่ทำให้เกิดผลสัมฤทธิ์แก่การเพิ่มพูนทักษะ การพัฒนาองค์กรได้เป็นอย่างดี เนื่องจากผู้ประเมินรู้คุณลักษณะ ความสามารถตนเอง สามารถประเมินตามความเป็นจริงได้มากกว่าการมองเห็นของหัวหน้างาน

2. การประเมินโดยหัวหน้างาน (Supervisor Assessment)

      การประเมินด้วยวิธีนี้ทำได้โดยไม่ยุ่งยากซับซ้อน หัวหน้างานที่อยู่ในความรับผิดชอบเป็นผู้ประเมิน วิธีนี้ได้รับความนิยมสูง เนื่องจากหัวหน้างานคือผู้ดูแลโดยตรง รู้ขอบเขต ความสามารถพนักงาน ขึ้นอยู่กับการกำหนดระยะเวลาประเมินอาจเป็นกลางปีหรือปลายปี แล้วนำผลประเมินทั้งสองครั้งหาค่าเฉลี่ยรวม บางองค์กรใช้ผลประเมินกลางปีเป็นการประเมินเพื่อกระตุ้นพัฒนาความสามารถพนักงานและผลประเมินปลายปีนำมาพิจารณาผลตอบแทน การประเมินผลแต่ละองค์กรนั้นเหมือนหรือต่างกันไป ขึ้นอยู่กับข้อตกลงร่วมของฝ่ายบริหารหรือคณะกรรมการพิจารณาเห็นชอบ

ข้อควรพิจารณา

     หากผู้ประเมินหรือหัวหน้างานไม่เข้าใจวิธีการประเมินผล ขาดความเที่ยงธรรมในการประเมินพนักงาน เลือกที่รักมักที่ชัง วิธีนี้ถือว่าก่อให้เกิดผลเสียต่อผู้รับการประเมิน มีความไม่เป็นธรรม องค์กรไม่ได้รับข้อมูลที่เป็นจริงในการบริหารจัดการและไม่สามารถพัฒนาทักษะงานได้ตามจริง บางครั้งการประเมินที่ไม่เป็นธรรมทำให้องค์กรเสียโอกาสธำรงรักษาพนักงานเก่งไว้ได้

3. การประเมิน 180 องศา (180 Degree Assessment)

     การประเมินด้วยวิธีนี้หัวหน้างานและผู้ถูกประเมิน มีการประเมินร่วมกัน เป็นรูปแบบการประเมินที่ถือว่าลดการมีอคติต่อหัวหน้างาน ความไม่เป็นธรรมระหว่างหัวหน้างานและลูกน้อง วิธีนี้ผู้กำหนดนี้ต้องมีการวางรูปแบบการประเมินที่ชัดเจนก่อนนำไปใช้ เพื่อป้องกันความคาดเคลื่อนและการขัดแย้งหลังประเมิน

     กำหนดน้ำหนักคะแนนการประเมินของทั้งหัวหน้างานและพนักงาน ควรใช้การกำหนดน้ำหนักเป็นเปอร์เซ็นต์จากผลรวม 100 เปอร์เซ็นต์ หลังการประเมินผลนำคะแนนรวมมาหาค่าเฉลี่ย เป็นวิธีที่สะดวกง่ายในการนำมาใช้จริง หากหัวหน้างาน พนักงาน มีความเข้าใจในเนื้องานและวิธีการประเมินเพื่อให้เกิดการพัฒนา 

ข้อควรพิจารณา

     จากประสบการณ์ผู้เขียนพบว่า ในส่วนของพนักงานที่ประเมินตนเอง ไม่เข้าใจเกณฑ์การประเมินตนเองโดยให้คะแนนประเมินตนเองส่วนมากอยู่ในเกณฑ์ดี ดีเยี่ยม  ไม่เห็นช่องว่างของการพัฒนา ทำให้คะแนนในส่วนประเมินตนเองมีความคลาดเคลื่อนสูง สุดท้ายหลายองค์กรต้องเสียเวลานำข้อมูลส่วนนี้ กลับมาให้หัวหน้าแก้ไขหรือพนักงานเพิ่มเติมอีกครั้ง

4. การประเมินแบบ 360 องศา (360 Degree Assessment)

     วิธีการประเมินในข้อนี้เป็นการประเมินแบบรอบทิศทาง ใช้ผู้ประเมินทั้งภายในและภายนอกองค์กร โดยมีผู้บังคับบัญชา หัวหน้างาน เพื่อนร่วมงาน พนักงาน หรือลูกค้าร่วมประเมิน การกำหนดเปอร์เซ็นต์น้ำหนักคะแนนขึ้นอยู่กับข้อตกลงแต่ละองค์กร นำผลรวมจากการประเมินทั้งหมดมาหาค่าเฉลี่ย

ข้อควรพิจารณา

     วิธีนี้หากมองในมุมผู้บริหารองค์กร ถือว่าเป็นประโยชน์มากแต่ค่อนข้างใช้กระบวนการมากกว่าวิธีอื่นๆ  ในการทราบทรรศนะบุคคลภายในภายนอกองค์กรต่อมุมมองการปฏิบัติงานพนักงาน ควรจัดตั้งคณะกรรมการกลางผู้มีอำนาจในการพิจารณาตัดสินใจเลือกผู้ประเมิน วิธีนี้ใช้ระยะเวลาการจัดทำมากพอควร ผู้จัดทำควรตั้งเกณฑ์การเลือก ระดับตำแหน่งผู้ประเมิน จำนวนเพื่อนร่วมงาน กลุ่มผู้แทนจำหน่าย กลุ่มลูกค้าภายนอก

      โดยเลือกสุ่มหรือกำหนดเปอร์เซ็นต์เลือกจากจำนวนประชากรทั้งหมดของกลุ่ม โดยผู้รับการประเมินไม่สามารถเลือกผู้ประเมินได้ด้วยตนเอง เพื่อลดความไม่เป็นธรรม ความสนิทเป็นการส่วนตัว ข้อมูลอาจมีการเบี่ยงเบนสูง
 

คำถามชวนคิด

การประเมินโดยหัวหน้างานและพนักงานมีส่วนร่วมประเมินท่านคิดว่ามีความยุติธรรมมากน้อยเพียงไร ?

................................................................................