คติธรรมจาก จูฬสัจจกสูตร ๑
คติธรรมจาก จูฬสัจจกสูตร ๑
เป็นเรื่องราวของสัจจกนิครนถ์ ผู้ยโส หลงตนว่าเก่ง รู้มาก ขนาดโต้วาทีกับเสา เสายังล้มพัง ได้ไปโต้วาทีกับพระพุทธเจ้าหมายทำลาย โดยสัจจกนิครนถ์ถือว่า ขันธ์ ๕ เป็นตัวตน สั่งได้ บังคับได้ เพราะเห็นพระราชาสั่งบังคับผู้ใต้บัญชา ฆ่า เนรเทศคนที่ควรทำได้ ถูกพระศาสดาทำลายมานะกลับว่า ถ้าเป็นตัวตนของเราก็สามารถบังคับขันธ์ ๕ ให้ไม่เสื่อม ให้งามประณีต ไม่เจ็บป่วย ไม่เสื่อมดั่งใจได้ แต่บังคับไม่ได้เพราะไม่ใช่ตัวตน
คติธรรมทั้งทางโลกและทางธรรม
๑. อย่าหลงตน อย่าหลงสิ่งที่ตนเป็น-อย่างหลงสิ่งที่ตนรู้เห็นว่าเป็นที่สุด
๒. ควรมีปกติอ่อนน้อม คือ มีสัมมาคารวะ มีนิวาโต มีสันตุษฐ๊ มีกตัญญุตา
๓. เรายังบังคับตนให้เป็นดั่งใจไม่ได้ จะไปเอาอะไรกับผู้อื่น ไม่มีสิ่งใดเป็นไปดั่งใจเราต้องการได้ ทุกสิ่งอยู่เหนือการควบคุม แม้บางสิ่งที่บังคับควบคุมได้นั้นมันก็ได้แค่เพียงชั่วคราวไม่ยั่งยืน
๔. อย่าสำคัญมั่นหมายกับใจต่อตัวตนบุคคลใด แม้แต่ตัวเราขันธ์เรานี้เอง ว่าเป็นตัวตนจับต้องได้ บังคับได้ อยู่การควบคุมของตน เพราะไม่มีสิ่งใดคงอยู่ยั่งยืนนาน นานสุดแค่หมดลมหายใจเรานี้เท่านั้น ทุกอย่างล้วนแล้วแต่เป็นไปของมัน ธรรมทั้งปวงไม่ใช่ตัวตน (ธัมมารมณ์ คือสิ่งที่ใจรู้ทั้งปวง ไม่ใช่ตัวตน)