ประวัติ / ความเป็นมา
พระสมุทรเจดีย์ตั้งอยู่ตำบลปากคลองบางปลากด อำเภอเมือง จังหวัดสมุทรปราการ ทางฝั่งขวาแม่น้ำเจ้าพระยา คนโดยทั่วไปนิยมเรียกว่า พระเจดีย์กลางน้ำ พื้นที่เดิมเป็นเกาะ เรือขนาดใหญ่สามารถแล่นอ้อมรอบเกาะได้ เริ่มสร้างในสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ทรงเห็นว่าเกาะหาดทรายท้ายป้อมผีเสื้อสมุทรเหมาะสำหรับสร้างเจดีย์ จึงโปรดให้พระเจ้าลูกยาเธอ กรมหมื่นเจษฎาบดินทร์และสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ เมื่อครั้งเป็นพระยาพระคลัง เป็นแม่กองจัดการถมเกาะหาดทรายให้แน่นหนา แล้วโปรดให้กรมให้กรมพระราชวังบวรมหาศักดิพลเสพ และพระยาราชสงครามเป็นผู้ออกแบบพระเจดีย์ โดยพระเจ้าลูกยาเธอกรมหมืนเจษฎาบดินทร์ และเจ้าพระยาพระคลังเป็นผู้อำนวยการสร้าง แต่การสร้างพระเจดีย์ยังไม่แล้วเสร็จพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยก็เสด็จสวรรคต พระเจ้าลูกยาเธอกรมหมื่นเจษฎาบดินทร์ขึ้นครองราชย์เป็นพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯให้เจ้าพระยาศรีธรรมราชา และเจ้าพระยาพระคลัง เป็นแม่กองจัดสร้างพระเจดีย์ เริ่มตั้งแต่ปี พ.ศ. 2369 บริบูรณ์ เมื่อ พ.ศ. 2371 พระราชทานนามว่า พระสมุทรเจดีย์
ต่อมาพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดให้กรมหมื่นราชสีหวิกรมเป็นนายช่างจัดการสร้างพระสมุทรเจดีย์เป็บแบบลอมฟาง (ตามแบบพระเจดีย์ลอมฟางที่อยุธยา) พร้อมทั้งสร้างศาลา เก๋งจีน หอเทียน หอระฆัง พระวิหาร พระพุทธรูปปางห้ามสมุทรและหักผูกเรือริมน้ำรอบองค์พระสมุทรพระเจดีย์พร้อมทั้งได้อัญเชิญพระบรมสารีริกธาตุ 12 องค์ จากพระบรมมหาราชวังแห่มาทางชลมารคบรรจุไว้ตามประเพณี และโปรดให้ประดิษฐานพระไชยาวัฒน์ และพระห้ามสมุทรไว้ริมเจดีย์ด้วย มีการสมโภชเป็นการใหญ่ในวันที่ 30 ธันวาคม 2403
กำหนดงาน
เริ่มขึ้นประมาณเดือนตุลาคม (วันแรม 5 ค่ำ เดือน 11) ของทุกปี
กิจกรรม / พิธี
ก่อนวันเริ่มงานประมาณวันแรม 2 ค่ำ เดือน 11 พุทธศาสนิกชนทั้งชายหญิงพร้อมใจกันเย็บผ้าแดงผืนใหญ่ สำหรับห่มองค์พระสมุทรเจดีย์ วันแรม 5 ค่ำ เดือน 11 คณะกรรมการจัดงานการจัดงานก็จะเชิญผ้าแดงผืนนี้ตั้งบนบุษบก ใช้รถยนต์แห่ไปรอบๆ ตัวเมือง มีเครื่องดนตรีดีดสีตีเป่าเข้าขบวน แล้วเชิญผ้าแดงลงเรือแห่ไปตามลำน้ำเจ้าพระยาจนถึงอำเภอพระประแดง เพื่อให้ชาวพระประแดงร่วมอนุโมทนาด้วยแล้วจึงแห่กลับมาทำพิธีทักษิณาวรรตรอบองค์พระสมุทรเจดีย์ แล้วจึงนำขึ้นห่มองค์พระเจดีย์
ทางจังหวัดสมุทรปราการจัดงานฉลองทั้งสองฝั่ง คือ ฝั่งพระสมุทรเจดีย์ และฝั่งตัวจังหวัดเป็นเวลา 12วัน 12 คืน ในงานมีการออกร้านขายของ มีมหรสพต่างๆ และเครื่องเล่นสำหรับเด็ก ในวันแรม 8 ค่ำ มีตลาดนัดตั้งแต้เช้าเป็นต้นไป และมีการประกวดต่างๆ เช่น ประกวดขนมจาก และแส้งวงจาก ซึ่งเป็นสินค้าพื้นเมือง มีการแข่งขันเรือและสกีน้ำ เป็นต้น งานนมัสการพระสมุทรเจดีย์แต่ละวันสิ้นสุดประมาณ 24.00 น.
น่าเสียดายที่คนไทยสมัยนี้ให้ความสำคัญกับประเพณี
ทางพระพุทธศาสนาเป็นเพียงแค่เทศกาลท่องเที่ยวไปแล้ว