⭗ ภาพถ่ายค้างคาว เมื่อเดือนมีนาคม 2023

 

ถ้าให้เล่าถึงค้างคาว
ก็คงจะมีเพียง 3 เรื่องที่นึกออก…

เมื่อช่วงเดือนมีนาคมปีก่อน มีค้างคาวตัวขนาดกลางมาเกาะที่ขื่อไม้ใต้โรงรถ
จากระยะตรงนั้นกับจุดที่เรายืนมอง ห่างจากกันประมาณ 3 เมตร ผ่านเงามืดที่
มีแสงไฟสะท้อนแค่ตรงจุดผนังปูนของอาคารที่อยู่ใกล้กัน กำลังห้อยหัวเพื่อ
หยุดพักหรือไม่ก็แต่งตัวด้วยการเลียปีก ขยับยึกยักไม่อยู่นิ่งครู่หนึ่ง ก่อนที่จะ
ออกตัวบินไปด้วยการร่อนปีกข้ามไปทางด้านหลังกำแพงบ้าน

เราไม่ค่อยรู้ข้อมูลเกี่ยวกับค้างคาวสักเท่าไหร่ มันดูเป็นสัตว์ที่ลึกลับเกินไป
ไม่เหมือน นก แมว หมา ที่ให้ความรู้สึกเป็นมิตรกว่า แต่ถ้าให้ย้อนถึงครั้งแรก
ในชีวิตที่ได้เห็นค้างคาวในระยะประชิด ก็คงต้องย้อนไปไกลในช่วงวัยเด็กที่
บังเอิญไปเห็นมันห้อยหัวอยู่ใต้โครงไม้เก่าที่ก่อไว้ในงานก่อสร้าง มันเอาปีก
ห่อคลุมร่างและส่วนของเท้าก็เกาะแน่นอยู่ใต้ฐานไม้นั่นช่วงเวลากลางวัน

เมื่อเข้าไปใกล้ค้างคาวตัวนั้นก็ยังคงหลับนิ่งอย่างสงบ
แม้กระทั่งวาระสุดท้ายพวกค้างคาวก็ยังคงห้อยหัว

เราเดินกลับไปเอาถุงพลาสติกมาสวมมือแกะร่างของค้างคาวตัวนั้น
เอาไปวางหลบที่ซอกใบพลับพลึงหลังบ้านและไม่นานก็ย่อยสลาย
ไปตามธรรมชาติ

และอีกครั้งเมื่อปลายเดือนมีนาคมปีนี้  ฝูงค้างคาวที่พากันบินว่อนในช่วง
โพล้เพล้ก่อนค่ำ เหนือผืนน้ำสวนเบญจกิติด้านหน้าศูนย์ประชุมแห่งชาติสิริกิติ์
หลังจบการเดินเตร่ในงานหนังสือฯ เราแวะมานั่งเล่นบริเวณนั้นพักใหญ่ จากที่
ตอนแรกเข้าใจว่าเป็นฝูงนกเจ้าถิ่น แต่เมื่อได้ยินคำเฉลยว่าเป็นกลุ่มค้างคาว
ก็เลยต้องเพ่งมองให้แน่ใจอีกรอบ ที่แท้...พวกนกมีหูหนูมีปีกนี่เอง

เซเซ่

15 เมษายน 2024

ที่จริงวันนี้เป็นวันสงกรานต์ แถวบ้านเราก็ยังไม่มีการสาดน้ำกันหรอก แต่ในช่วง
บ่ายแก่ของวันนั้นกลับมีเรื่องให้น่าตื่นเต้นนิดหน่อยที่อยู่ ๆ ลุงก็เดินมาบอกถึงลูก
ค้างคาวตัวนึงมันมานอนแหมะนิ่งที่พื้นใกล้ ๆ กับต้นมะลิ จากที่ฟังมามันเกือบถูก
กวาดลงเข่งไปรวมกับเศษใบไม้แล้ว ส่วนขาที่ยังขยับยุกยิกให้เห็น ทำให้รู้ว่ายัง
ไม่ตาย

พื้นที่ตรงนั้นไม่มีค้างคาวอาศัยอยู่ มันมีอาคารสูงสามชั้นตั้งอยู่ด้านข้าง
ถ้าหากนี่เป็นเส้นทางบินผ่านละก็ มันจะต้องพาตัวเองบินขึ้นไปบนที่สูง

ไม่ก็กำลังร่อนลงมาจากดาดฟ้าชั้นบน ค้างคาวเด็กที่เกาะติดแม่ขณะที่
บินออกไปหาอาหารในเวลากลางคืนอาจพลัดตกในจังหวะนี้

เราเดินไปดูเจ้าตัวเล็กนั่น พบว่ามันได้ปีนไต่ไปเกาะบนกิ่งมะลิที่สูงพ้น
จากพื้นดินประมาณหนึ่งคืบ ฝูงมดละเอียดที่เดินเรียงเป็นแถวยาวด้างล่าง
ลูกค้างคาวมีอาการยุกยิกคล้ายถูกแมลงตัวเล็กคอยไต่รบกวน ส่วนเท้า
ของมันเกาะหนึบที่กิ่งไม้ก็จริง แต่ช่วงแขนที่มีส่วนของนิ้วที่หนึ่งทำหน้าที่
ช่วยโอบให้แน่นไว้อีกทาง

ปล่อยไว้ตรงนี้ก็คงโดนมดกัด ไม่ก็เจอกับแมวสักตัวที่ผ่านมา
แม่มันคงไม่บินมารับลูกตอนช่วงนี้หรอก เราพาตัวเล็กย้ายไปเกาะกับพุ่มไม้
อีกต้นในสวนที่ไกลจากกันราว 5 เมตร แถบนั้นดูร่มและพอช่วงพรางสายตา
จากพวกนักล่าได้บ้าง ในช่วงเวลาเย็นค่อยว่ากันใหม่

⭗ ลูกค้างคาวพลัดตก ที่เจอในเดือนเมษายน 2024 ปีนตัวขึ้นไปเกาะอยู่ตรงต้นมะลิ 


ระหว่างนั้นก็เปิดหาข้อมูลเรื่องค้างคาวไปเรื่อย ๆ พบว่ามีคนเจอลูกค้างคาว
ที่พลัดตกร่วงลงพื้นหลายเคสเช่นกัน และส่วนมากก็ได้คำตอบว่า “ไม่รอด”
หากคิดจะนำไปดูแลเอง  

ส่วนอีกหนึ่งข้อมูลที่เป็นไปได้ที่สุดและมีโอกาสรอดสูงสุด คือเอากลับไปไว้
ยังที่เดิมเพื่อรอให้แม่ค้างคาวบินกลับมารับและหากลูกค้างคาวช่วยส่งเสียง
ร้องเรียกด้วยก็ยิ่งดี แต่นั่นก็ต้องใช้เวลามากกับการนั่งเฝ้าดูความเรียบร้อย
ในภาระกิจที่ว่า

ฤดูร้อน 2024

ใคร ๆ ก็รับรู้ได้ว่าสภาพอากาศมันรวนไปหมด ผลกระทบนี้แผ่ไปถึงสัตว์ต่าง ๆ บ้าง
ก็ตายลงเพราะคลื่นความร้อนหรือเจอภาวะขาดน้ำกันไปก็มาก แม้พื้นที่ของบ้านเรา
ถึงจะมีค้างคาวบินโฉบผ่านอยู่ตลอด แต่ไม่มีใครเคยเห็นลูกค้างคาวพลัดตกแบบนี้
สักครั้ง มันอาจเกี่ยวโยงถึงสภาพอากาศที่ร้อนจนเดือด แม้แต่คนก็ยังรู้สึกทนไม่ไหว
กับความอบอ้าวหากต้องออกมาอยู่ข้างนอกในช่วงกลางวันและกลางคืน นับตั้งแต่
ช่วงปลายเดือนกุมภาพันธ์เป็นต้นมา ประเทศไทยเข้าสู่ฤดูร้อนอย่างเป็นทางการ
 

เมื่อลูกค้างคาวร่วงตกลงพื้นล่าง ก็เป็นงานยากแก่การที่แม่จะบินย้อนกลับ
มารับขึ้นไปเพราะค้างคาวไม่สามารถ take off จากพื้นได้เหมือนนก ขาของมัน
ไม่มีแรงมากพอที่จะยืนทรงตัวบนพื้น และวิธีบินก็จะอาศัยการออกตัวร่อนจาก
ที่สูง  
 

ใกล้ค่ำ ถึงช่วงเวลาออกหากินของค้างคาว เรายังไม่ลืมเจ้าตัวเล็กนั่นที่ยัง
ห้อยหัวอยู่ในสวนใต้ไม้พุ่มเตี้ย ก่อนแสงของวันจะหมดเรากลับไปยังจุดนั้น
พร้อมกับได้ยินเสียงร้องจิ๊บ ๆ คล้ายลูกนกกับระดับความเบาแบบจิ้งหรีด
ลูกค้างคาวเขยิบเปลี่ยนจุดนอนต่ำลงกว่าเดิมเล็กน้อย

เราพามันย้ายมาอยู่ในตะกร้าเพื่อจับไปอยู่ในจุดที่ปลอดภัย ก่อนที่ไอ้ถังแก็ส
แมวของเพื่อนบ้านที่เลี้ยงระบบเปิดจะมาพบเจอเข้า ไอ้ตัวเล็กขยันร้องไม่หยุด
แม้เนื้อเสียงจะแผ่วเบา แต่เชื่อว่าระบบเสียงแบบค้างคาวคงมีพลังมากพอที่จะ
สื่อสารให้พวกเดียวกันได้ยินถึงกันได้

มะม่วงสุกที่มีติดบ้านคงใช้เป็นอาหารได้บ้าง พอลองแตะปากใกล้ ๆ มันก็เมิน
ตัวเล็กขนาดนี้ ตายังไม่ลืมดีแถมฟันก็ยังไม่ขึ้น ถ้าแกไม่ได้กลับไปเจอหม่าม้า
และกินอะไรไม่ได้สักอย่าง ก็คือจะทนหิวจนตายแบบนี้?

สุดท้ายแล้วก็ไปหานมมาป้อนให้ ค้างคาวเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม
เจ้านี่ยังไม่อดนม ใช้อุปกรณ์ที่พอมีติดบ้านไปก่อน อย่างผ้าก็อซเป็นตัว
ซับนมโดยจับเป็นมุมสามเหลี่ยม จ่อปากไปสองสามครั้งและมันก็เริ่มกินได้

“ค้างคาว” เคยถูกใช้เป็นชื่อแมวมาก่อน เพื่อไม่ให้เกิดความสับสน
เรานึกถึงเรื่องต้นส้มแสนรัก หนังสือเล่มล่าสุดที่อ่านไปได้เกือบครึ่งเล่ม
ชื่อของ “เซเซ่” เลยถูกยืมเอามาใช้เรียกลูกค้าวคาวตัวนี้ซะเลย
ดังนั้นคนที่บ้านก็จะต้องทำความเข้าใจตามนี้

เมื่อพูดถึง ค้างคาว = ชื่อแมวดำ
เมื่อพูดถึง เซเซ่ = ชื่อลูกค้างคาว




⭗ ป้อนนมช่วงแรกที่ใช้ผ้าก็อซชุบนมป้อน ต้องปรับตัวกันวุ่นทั้งคนป้อนและลูกค้างคาว



⭗ คืนแรกที่มาพักอยู่ในตะกร้า เซเซ่ร่วงตกลงมาอยู่ที่พื้นดินนานแค่ไหนก็ไม่รู้ เขาถูกพบเจอ
ในตอนบ่ายแก่และไม่ได้กินอะไรเลยตลอดทั้งวัน 

เซเซ่ ถูกนำมาดูแลชั่วคราวที่บ้าน ไม่ใช่ในฐานะสัตว์เลี้ยง หลับห้อยหัวอย่างนิ่ง ๆ
ในตะกร้าที่มีกิ่งไม้เสียบขวางตรงกลาง ทุก ๆ อย่างดูเรียบร้อยดี จนกระทั่งตอนตี 3
มันเริ่มร้องด้วยเสียงเดิม ที่แม้ว่าจะเบาแต่ก็เป็นคลื่นถี่ต่อเนื่อง จนปลุกให้เราตื่นมา
ทำอะไรสักอย่าง

ปฏิบัติการแผนสอง

หิ้วตะกร้าลงจากบ้านมาตอนตี 3 เพื่อเอาลูกค้างคาวไปวางใกล้กับจุดที่ร่วงตก
วางเขาลงบนกิ่งมะลิที่พอจะทำให้แม่ค้างคาวมองเห็น เซเซ่ค่อย ๆ ใช้เท้าของตัวเอง
ควานจับยึดกิ่งไม้ไว้และห้อยหัวแบบค้างคาว โดยที่เขายังร้องไม่หยุด ส่วนเรายังคง
ต้องนั่งแอบมองอย่างห่าง ๆ ไม่รู้ว่า เสียงแบบนั้นจะชี้ทางให้ศัตรูมารับไปกินแทน

ครึ่งชั่วโมงผ่านไป ไม่เห็นมีค้างคาวผ่านมาให้เห็นสักตัว
ง่วงมาก … จะกลับไปนอนแล้วปล่อยให้แกอยู่ลำพังแบบนี้ไม่ได้จริง ๆ
มานึกถึงเหตุการณ์สมมติ ก่อนรุ่งสาง ไม่ก็ช่วงดึกของเมื่อวานนี้ ถ้าหากตัวแม่
จะบินมารับนับจากที่แกตกลงมาก็คงทำไปนานแล้ว เซเซ่ถูกพากลับไปอยู่ใน
ตะกร้าอีกครั้งเพื่อกลับเข้าบ้าน เราพยายามป้อนนมให้อีกรอบ แต่ก็ไม่ยอมกิน
เขาส่งเสียงร้องต่อไปอีกพักใหญ่ ก่อนที่จะเงียบลงและอนุญาตให้เราได้หลับ
โอเค แผนสองล้มเหลวเป็นที่เรียบร้อย ในเมื่อลูกค้างคาวไม่ได้กลับไปอยู่กับ
แม่และผู้รับภาระกิจต่อจากนี้จำเป็นต้องปรับนาฬิกาชีวิตตามค้างคาวมั้ยเนี่ย

หากไม่นับเรื่องคลื่นความร้อนที่มีผลต่อการตกร่วงของลูกค้างคาว
ก็ยังมีกรณีอื่น ๆ เช่น การตกลูกของแม่ค้างคาวที่อาจมีจำนวนมากกว่า 1 ตัว
พวกเด็ก ๆ ที่คอยเกาะติดแม่ตลอดเวลา แม้กระทั่งช่วงบินออกหาอาหารก็อาจ
มีตัวใดตัวหนึ่งพลาดหล่นลงมา หรืออาจเป็นจังหวะที่ตัวแม่นั้นกำลังตกใจกับ
อะไรบางอย่างเช่นบินหนีศัตรูอย่างรวดเร็ว ค้างคาวเด็กจึงเกิดการหลุดตกอย่าง
ไม่ทันตั้งตัว ถ้ามองในแง่ของเรื่องธรรมชาติคัดสรร มันก็เป็นอีกหนึ่งของการ
ควบคุมปริมาณค้างคาวอีกทางหนึ่ง

เซเซ่  ชีวิตต่อจากนี้ของแกมีสองทางเลือก
คือเติบโตและออกไปโบยบินที่สวนหน้าบ้าน
ไม่ก็กลับคืนสู่ดิน ไปนอนเป็นปุ๋ยในกระถางบอนสี



+++ ภาพของเซเซ่ในช่วงนี้ยังคงเป็นช่วงสัปดาห์แรก ๆ ที่มาอยู่ด้วย +++



⭗ ย้ายเข้าตะกร้าใหม่ รอบนี้มีผ้าขนหนูม้วนไว้ให้เซเซ่ปีนเข้าไปหลับด้านใน



⭗ เทียบขนาดตัวกับเซรามิกนกฮูกที่สูง 2 ซม.



⭗ หาวิธีการป้อนนมใหม่ ด้วยฟองน้ำที่ใช้สำหรับทาอายชาโดว์ร่วมกับไซริงค์