4. การนอนหลับผิดปกติ

คนส่วนใหญ่เข้าใจว่าการนอนไม่หลับหรือหลับมากผิดปกติเป็นเรื่องที่เกิดขึ้นได้กับทุกคนซึ่งมีภาระหน้าที่มาก
ความจริงแล้ว ลักษณะการนอนที่เปลี่ยนแปลงไปอาจเป็นอาการเริ่มต้นของโรคซึมเศร้า
บางคนมีโรคซึมเศร้าแอบแฝงอยู่โดยไม่รู้ตัว
ผู้ป่วยจึงไม่แสดงอาการผิดปกติและไม่ยอมรับว่าตนเองเป็นโรค
ส่งผลให้เกิดภาวะแทรกซ้อนรุนแรงตามมา เช่น ครอบครัวหรือหน้าที่การงานล้มเหลว
ติดสุราหรือสารเสพย์ติด เป็นโรคหัวใจ หรืออาจถึงขั้นฆ่าตัวตาย
"แม้แต่ผู้ป่วยโรคซึมเศร้าที่ไม่ยอมรับว่าตัวเองป่วยก็ยังมองว่าการนอนเป็นเรื่องที่ไม่สำคัญ หมอจึงมักถามคนไข้ว่านอนหลับดีหรือไม่" แพทย์อธิบาย
"คำถามนี้ช่วยให้วินิจฉัยคนไข้โรคซึมเศร้าและโรควิตกกังวลได้ดีขึ้น"
การนอนหลับที่ผิดปกติส่งผลให้เกิดความเครียด ติดสุราหรือกาแฟ
บางครั้งอาจเป็นอาการของโรคบางชนิด เช่น โรคระบบทางเดินหายใจ โรคไต หรือโรคเบาหวาน
ผู้ที่ต้องนอนหนุนหมอนสูงๆจึงจะหลับได้อาจมีปัญหาเกี่ยวกับโรคหัวใจ
เพราะการนอนในท่านั้นทำให้เลือดไหลเวียนไปที่เท้ามากขึ้น
ผลข้างเคียงจากการใช้ยา ปวดศีรษะ คลื่นไส้ วิงเวียน ผื่นตามร่างกาย หายใจไม่สะดวก ฯลฯ
เหล่านี้อาจเป็นอาการของโรคหลายชนิด แต่คนส่วนใหญ่มักคิดไม่ถึงว่าจะเป็นผลข้างเคียงจากการใช้ยา
เมื่อคุณเริ่มใช้ยาชนิดใหม่และมีอาการข้างเคียงควรรีบแจ้งให้แพทย์ทราบทันทีและหากจะพบแพทย์ครั้งต่อไป
จดรายชื่อยาทุกชนิดรวมถึงสมุนไพรที่คุณใช้เป็นประจำแนบไปด้วยเพื่อแจ้งให้แพทย์ทราบ

5. การขับถ่ายผิดปกติ

"การขับถ่ายอุจจาระของแต่ละคนมีความสม่ำเสมอแตกต่างกันบางคนถ่ายวันละครั้ง
บางคนบ่อยกว่า บางคนห่างกว่าซึ่งล้วนแต่ปกติทั้งสิ้น"
แพทย์ผู้เชี่ยวชาญกล่าว
"หากการขับถ่ายเปลี่ยนแปลงไปจากปกติหรือไม่สม่ำเสมอ
อาจเป็นสัญญาณเตือนของโรคมะเร็งลำไส้ใหญ่เช่นเดียวกับอาการถ่ายมีเลือดปนหรืออาการปวดท้อง"
บางครั้งโรคทางจิตเวชเช่นโรคซึมเศร้าหรือโรควิตกกังวลก็อาจทำให้การขับถ่ายผิดปกติได้เช่นกัน
ระบบทางเดินอาหารของผู้ป่วยอาจผิดปกติ เช่น ท้องเสีย ปวดท้อง ฯลฯ
กลุ่มอาการดังกล่าวเรียกโดยรวมว่า โรคเครียดลงลำไส้ (irritable bowel syndrome)
ซึ่งเป็นโรคที่มีสาเหตุเกี่ยวข้องกับความผิดปกติทางจิตใจ
ตัวอย่างเช่น ผู้ป่วยรายหนึ่งซึ่งก่อนออกจากบ้านจะต้องตรวจดูเตาแก๊สและประตูว่าปิดสนิทดี
หรือยังไม่ต่ำกว่า 15 ถึง 20 ครั้งเธอไปพบแพทย์เนื่องจากมีอาการอึดอัดในท้องทั้งที่จริงๆ แล้วมีปัญหาทางจิต
สำคัญกว่านั่นคือโรคย้ำคิดย้ำทำ

6. ความเปลี่ยนแปลงที่ผิวหนัง

ผู้ป่วยรายหนึ่งไปพบแพทย์ด้วยปัญหาก้อนเนื้อบริเวณขาซึ่งกลายเป็นถุงน้ำ
ผู้ป่วยรายนี้มีปานดำอยู่ก่อนแล้ว แพทย์จึงขอตรวจดูผิวหนังทั้งตัว
"ตอนแรกผู้ป่วยบ่ายเบี่ยงไม่ยอมถอดเสื้อผ้าแต่พอทราบถึงความจำเป็นในการตรวจก็เข้าใจ"
หมอเล่า หมอตรวจพบปานสีน้ำตาลขอบไม่ชัดบริเวณหัวไหล่ซึ่งผู้ป่วยทราบอยู่แล้วและ
คิดว่าเป็นปานปกติ แต่หมอขอตัดชิ้นเนื้อไปเพื่อตรวจหามะเร็งผิวหนัง
มะเร็งผิวหนังเป็นมะเร็งที่พบบ่อยประเภทหนึ่ง "เมลาโนมา" คือปานดำที่กลายเป็นมะเร็งได้
และตรวจพบประมาณร้อยละสี่ของมะเร็งทั้งหมดแต่มีความรุนแรงสูง ร้อยละ 80
ของผู้เสียชีวิตจากโรคมะเร็งผิวหนังเกิดจากเมลาโนมา ระหว่างปี 2516 ถึง 2540
จำนวนผู้ป่วยเมลาโนมารายใหม่ที่ตรวจพบในแต่ละปีเพิ่มขึ้นกว่าสองเท่า
เมลาโนมามีทางรักษาให้หายขาดได้หากตรวจพบตั้งแต่ระยะแรก
ซึ่งมะเร็งยังไม่แพร่กระจายไปยังอวัยวะอื่น
ผลการตรวจชิ้นเนื้อของคนไข้รายนี้พบว่าเป็นมะเร็งผิวหนังชนิดหนึ่งที่มีความรุนแรงน้อยกว่าเมลาโนมา
ดังนั้น ทุกคนจึงควรตรวจดูร่างกายตนเองอย่างสม่ำเสมอ
หากพบว่าไฝหรือปานมีขนาดใหญ่ขึ้นหรือสีเปลี่ยนไปควรปรึกษาแพทย์ทันที
หรือให้แพทย์ผู้เชี่ยวชาญตรวจผิวหนังทั้งร่างกายปีละครั้ง
ความอายและความกลัวเป็นปัญหาใหญ่พอๆกับการละเลยไม่ใส่ใจอาการผิดปกติที่เกิดขึ้น
"การกลัวหมอ" หรือ "กลัวที่จะรู้ความจริง"
ทำให้หลายคนไม่ได้รับการรักษาอย่างทันท่วงทีแพทย์ส่วนใหญ่รู้จักความกลัวประเภทนี้ดี
แพทย์คนหนึ่งกล่าวว่า
"หลังตรวจเสร็จและกำลังจะเปิดประตูออกไปคนไข้จำนวนไม่น้อยมักนึกอะไรขึ้นได้และกล่าวว่า
"อ้อ อีกอย่างค่ะหมอ"
"อาการอีกอย่างที่ว่านี้มักร้ายแรงกว่าอาการที่นำพาคนไข้ให้ไปพบแพทย์"
คนไข้จำนวนมากเข้าข่ายนี้ จิตแพทย์คนหนึ่งให้ความเห็นว่า
"พฤติกรรมของผู้ป่วยมักสะท้อนถึงความกังวล
ความกระวนกระวายใจหรือความกลัวที่มีต่ออาการเจ็บป่วย"
ผู้ป่วยหลายคนพยายามสร้างทฤษฎีใหม่ขึ้นเองเพื่ออธิบายความเจ็บป่วยของตน
วิธีนี้ไม่ช่วยให้เข้าใจอาการเจ็บป่วยหรือลดความกลัวลงได้
วิทยาการในปัจจุบันสามารถรักษาโรคร้ายต่างๆให้หายขาดได้มากขึ้นเมื่อเทียบกับเมื่อสิบปีก่อน
โดยเฉพาะหากได้รับการรักษาตั้งแต่แรก ดังนั้น
ทุกครั้งที่ไปพบแพทย์จงกล้าพูด
อย่ากลัว และไม่ต้องรีบร้อน
เตรียมจดคำถามหรือหัวข้อที่ต้องการปรึกษาแพทย์ไว้ล่วงหน้า
เรื่องสำคัญที่สุดควรจัดไว้เป็นหัวข้อแรก
แพทย์หลายคนมีความเห็นตรงกันว่าอาการเจ็บป่วยที่เกิดขึ้นทุกชนิดล้วนมีความสำคัญ
แพทย์คนหนึ่งกล่าวว่า "คนส่วนใหญ่มักละเลยอาการเจ็บป่วยที่ตนเห็นว่าไม่สำคัญ
แต่คนไข้ไม่ควรตัดสินใจด้วยตนเองว่าอาการเจ็บป่วยใดสำคัญหรือไม่"
การกล่าวเช่นนี้ไม่ได้ต้องการให้ทุกคนตีตนไปก่อนไข้
แต่อยากให้มีสติในการไตร่ตรองและไม่มองข้ามเรื่องเล็กน้อย อย่างเช่น
หากคุณสังเกตเห็นความผิดปกติบางอย่างของร่างกายในช่วงสองสามสัปดาห์ที่ผ่านมา
ควรไปพบแพทย์เพื่อตรวจวินิจฉัยดีกว่ารอให้อาการลุกลามยิ่งขึ้น
กรณีของผู้ป่วยหญิงวัย 42 ที่กล่าวข้างต้นนั้น
เธอไม่ได้ละเลยกับอาการเล็กน้อย เช่น เลือดออกตามไรฟัน
แพทย์จึงวินิจฉัยพบโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวตั้งแต่ระยะต้น หกปีต่อมา
หลังได้รับการรักษาด้วยการปลูกถ่ายไขกระดูก เธอยังมีสุขภาพแข็งแรง
และเป็นหนึ่งในจำนวนร้อยละ 20 ถึง 30
ของคนไข้โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวในผู้ใหญ่ที่มีช่วงปลอดโรคเป็นระยะเวลานาน
เธอประทับใจหมอที่ดูแลเป็นอย่างดีและไม่ได้รักษาเพียงอาการเล็กน้อยที่
ปรากฏ หากยังมองเห็นโรคร้ายที่แอบแฝงอยู่ด้วย