ผศ.นพ. เอกชัย โควาวิสารัช
สูตินรีแพทย์ โรงพยาบาลราชวิถี
ศิลปวัฒนธรรม ก.พ. ๒๕๕๖

พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยฯ

พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย พระมหากษัตริย์ รัชกาลที่ ๒ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ทรงเป็นพระมหากษัตริย์ที่ทรงพระปรีชาสามารถในหลายด้าน ทั้งในด้านศิลปวัฒนธรรม เช่น ทรงร่วมนิพนธ์วรรณคดีหลายเรื่อง เช่น อุณรุท รามเกียรติ์ อิเหนา และดาหลา

โปรดทรงดนตรีคือซอสามสาย ชื่อซอสายฟ้าฟาด พระองค์ได้มีพระราชโองการกำหนดวันพิธีวิสาขบูชา ซึ่งหายไปเมื่อคราวสิ้นอยุธยา กลับมาเป็นงานใหญ่อีกครั้งหนึ่ง

พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย เสด็จขึ้นครองราชย์ต่อจากสมเด็จพระบรมชนกนาถ (พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช) เมื่อ พ.ศ. ๒๓๕๒ และทรงอยู่ในราชสมบัติ ๑๖ ปี และเสด็จสวรรคตเมื่อวันพุธ เดือน ๘ แรม ๑๑ ค่ำ ตรงกับวันที่ ๒๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๓๖๗

สำหรับสาเหตุการสวรรคตของพระองค์นั้นยังเป็นที่น่ากังขาอยู่ อาจทำให้คนทั่วไปคาดเดาหรือสันนิษฐานสาเหตุการสวรรคตของพระองค์ไปต่างๆ นานา ทำให้ผมเขียนบทความเรื่อง “ประวัติศาสตร์วิเคราะห์ : กรณีสวรรคตพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยฯ” นี้ขึ้นเมื่อหลายเดือนก่อน

แต่เนื่องด้วยในช่วงนั้นเอง ผมมีภารกิจต่างๆ ในการทำงานราชการประจำค่อนข้างมากจึงทำให้ไม่สามารถจบบทความดังกล่าวได้ จนกระทั่งเมื่อเร็วๆ นี้ ที่ได้มีโอกาสอ่านบทความเรื่อง “ฆาตกรรมวังหลวง : คดีลอบปลงพระชนม์รัชกาลที่ ๒ จริงหรือลือ?”

ซึ่งเขียนโดย คุณปรามินทร์ เครือทอง ที่เขียนลงใน “ศิลปวัฒนธรรม” ฉบับเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๕๕ แล้วทำให้ผมต้องรีบจบบทความของผมเรื่องที่ท่านกำลังอ่านอยู่นี้ที่ค้างอยู่นั้น

ทั้งนี้เพื่อที่จะโต้แย้งกับบทความของคุณปรามินทร์ที่กล่าวไปแล้วข้างต้น เนื่องจากผมมีความเห็นส่วนตัวหลังจากอ่านบทความดังกล่าวนี้แล้วว่า บทความนี้มีความไม่ถูกต้อง ไม่ได้ให้ความเป็นธรรมแก่พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว

และโดยเฉพาะอย่างยิ่งคือ สมเด็จพระราชชนนีของพระองค์ คือ กรมสมเด็จพระศรีสุลาลัย (เจ้าจอมเรียม ในรัชกาลที่ ๒) แต่ผมขอออกตัวก่อนว่า ผมไม่ได้มีอคติใดๆ ต่อพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

ผมในฐานะที่เป็นแพทย์ผู้สนใจในวิชาประวัติศาสตร์ ขออาสาเป็นนักสืบประวัติศาสตร์อีกครั้งหนึ่ง จึงขอเสนอข้อมูลต่างๆ โดยเฉพาะข้อมูลทางการแพทย์วิเคราะห์สาเหตุการสวรรคตของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย

และวิจารณ์ข้อมูลเชิงสังคมต่างๆ โดยเฉพาะจากข้อมูลที่คุณปรามินทร์ได้นำเสนอ เพื่อค้นหาความจริงสู่ประวัติศาสตร์ไทยต่อไป

ผมมีความเห็นว่าพระโรค ที่ทำให้สวรรคตน่าจะเป็นพระโรคบางพระโรคที่มีพยาธิสภาพอยู่ที่ระบบสมอง ที่ทำให้พระองค์ทรงปวดพระเศียรปวดเมื่อยพระองค์ ซึมลง ไม่ค่อยมีพระราชดำรัส

พระโรคติดเชื้อที่น่าจะเป็นสาเหตุการสวรรคตของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย คือ

๑. โรคสมองอักเสบที่มีสาเหตุจากเชื้อไวรัส (Viral encephalitis)
๒. โรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบ (Meningitis)
นอกจากในกลุ่มโรคติดเชื้อของสมองเหล่านี้แล้ว โรคอื่นๆ ที่อาจจะเป็นสาเหตุได้ เช่น
๓. โรคเลือดออกในสมอง (Subarachnoid hemorrhage)
๔. โรคเนื้องอกของสมอง (Brain tumor)

พระโรคติดเชื้อที่น่าจะเป็นสาเหตุการสวรรคต
ของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย

๑. โรคสมองอักเสบที่มีสาเหตุจากเชื้อไวรัส

ผู้ป่วยมักมีอาการไข้เฉียบพลัน มีอาการปวดเมื่อยตามตัว ปวดศีรษะ อาจมีคลื่นไส้ อาเจียน ไอ เจ็บคอ คล้ายๆ กับการติดเชื้อไวรัสทั่วๆ ไป เช่น ไข้หวัด เป็นต้น แต่ต่อมาก็มีอาการเปลี่ยนแปลงของระดับความรู้สึกตัวและพฤติกรรม เช่น ซึมลง สับสน เห็นภาพหลอน กระสับกระส่าย พูดไม่ออก (aphasia) และอาจโคม่าได้ในที่สุด

ในผู้ป่วยโรคสมองอักเสบบางโรค เช่น โรคพิษสุนัขบ้า อาจมีเกร็งของกล้ามเนื้อกล่องเสียง (laryngospasm) กลัวน้ำ (hydrophobia) ความรู้สึกตัวลดลง (depressed consciousness)

ซึ่งถ้าพิจารณาพระอาการประชวรของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย จะพบว่ามีพระอาการที่เหมือนกันค่อนข้างมาก ตั้งแต่ปวดพระเศียร ปวดเมื่อย มึนพระองค์ มีพระปรอท (มีไข้ คุณหมอ ใช้ว่า มีพระไข้ ขออนุญาตแก้ไขค่ะ-จขบ.) ซึมลง ตรัสไม่ได้ และเสวยพระโอสถไม่ได้

๒. โรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบ

โรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบส่วนใหญ่ พบว่ามีสาเหตุจากเชื้อแบคทีเรีย ลักษณะเฉพาะของโรคนี้คือ ไข้ ปวดศีรษะและคอแข็ง ผู้ป่วยอาจมีระดับความรู้สึกตัวลดลงได้ถึงร้อยละ ๗๕

แต่อย่างไรก็ตามอาการอาจเป็นเพียงเล็กน้อย เช่น ง่วง เนือย ไม่กระตือรือร้น เกียจคร้าน เซื่องซึม (lethargy) หรืออาจรุนแรงถึงหมดสติหรือสลบได้ (coma)

โรคนี้อาจทำให้ผู้ป่วยเสียชีวิตได้ถึงร้อยละ ๗๐-๑๐๐ โดยในระยะแรกๆ ผู้ป่วยมีอาการปวดเมื่อยตามตัว อาเจียน ชัก อาจกลัวแสง ซึมลง และระดับความรู้สึกตัวลดลงในเวลาต่อมาได้

ซึ่งพระอาการประชวรของพระองค์ ก็มีความคล้ายกับโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบอีกเช่นเดียวกัน แต่พระอาการพระศอแข็งไม่สามารถระบุได้ชัดเจน เนื่องจากไม่มีบันทึกโดยแพทย์หลวงคนใด หรือปรากฏในเอกสารชิ้นใดเลย

๓. โรคเลือดออกในสมอง
โรคเลือดออกในสมอง ส่วนใหญ่มักมีสาเหตุจากเส้นเลือดพองผิดปกติ (aneurysm) ที่แตกออกและเกิดแรงกดต่อเนื้อสมองหรือเส้นประสาทสมอง ผู้ป่วยมีอาการปวดศีรษะและสูญเสียความรู้สึกตัวอย่างทันทีทันใดชั่วคราว ประมาณร้อยละ ๕๐

โดยอาจมีอาการปวดศีรษะนำมาก่อน แต่ส่วนมากมักจะบ่นเรื่องปวดศีรษะหลังจากที่รู้สึกตัวดีแล้ว และผู้ป่วยอาจมีอาการของระบบประสาทเนื่องจากก้อนเลือดกดบริเวณสมองได้ เช่น อัมพฤกษ์ พูดไม่ออก เป็นต้น เนื่องจากโรคนี้ไม่ได้มีสาเหตุจากการติดเชื้อจึงมักไม่มีไข้

พระอาการประชวรของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ไม่เหมือนกับโรคเลือดออกในสมอง เนื่องจากพระอาการหลักไม่ใช่พระอาการปวดพระเศียร และพระอาการเซื่องซึมเป็นมากขึ้นเรื่อยๆ และไม่มีหลักฐานว่าพระองค์ทรงปวดพระเศียรมาก่อนหน้านี้

๔. โรคเนื้องอกของสมอง

โรคนี้ทำให้เกิดอาการได้ ๒ ประเภท คือ อาการทั่วไป และอาการเฉพาะที่ อาการทั่วไป ได้แก่ ปวดศีรษะ บุคลิกภาพเปลี่ยน ท่วงท่าการเดินเปลี่ยนไป การเรียนรู้ลำบาก (cognitive difficulties)

อาการทั่วไปนี้จะเกิดขึ้นเมื่อเนื้องอกใหญ่ขึ้นและทำให้เกิดอาการบวมรอบๆ ก้อนและเพิ่มความดันในสมอง จนอาจทำให้เกิดศีรษะบาตรได้ (hydrocephalus) ลักษณะเฉพาะของอาการปวดศีรษะ ที่เกิดจากเนื้องอกของสมอง คือปวดศีรษะตอนเช้าและปวดน้อยลงในระหว่างวัน

แต่อย่างไรก็ตามลักษณะเฉพาะเช่นนี้พบได้น้อย อาจมีอาเจียนได้เนื่องจากความดันในสมองสูงขึ้น ส่วนอาการเฉพาะที่ เช่น อัมพฤกษ์ พูดไม่ออก (aphasia) เห็นภาพผิดปกติ มักเกิดช้าและค่อยเป็นค่อยไป

ซึ่งพระอาการของพระองค์ไม่เหมือนกับโรคเนื้องอกของสมอง เนื่องจากพระองค์ไม่ได้ทรงปวดพระเศียรเป็นพระอาการหลัก แม้ว่าพระองค์อาจมีเซื่องซึมไปบ้าง และไม่มีหลักฐานว่าพระองค์ทรงมีอาการเฉพาะที่ใดๆ มาก่อนเช่นเดียวกัน

อนึ่ง จากการที่มีเอกสารบางชิ้น เช่น เอกสารฉบับที่ ๒ กล่าวในทำนองว่า จากเดิมที่มีพระอาการเพียงมึนและเมื่อยพระองค์ แต่หลังจากที่ได้เสวยยาจรไนเพชรและทิพโอสถแล้วทำให้พระอาการประชวรหนักขึ้นจนเสด็จสวรรคตในที่สุด ทำให้คิดได้อีก ๒ กรณี คือ

ก. พระองค์ทรงแพ้พระโอสถ (แพ้ยา)

ข. พระองค์ทรงถูกวางยาพิษ

ในท้ายสุดนี้ ผมใคร่ขอให้ คุณปรามินทร์ เครือทอง ช่วยกรุณาอ่านบทความนี้ของผมโดยละเอียด และได้โปรดพิจารณาข้อเขียนของท่านใหม่อีกครั้งหนึ่ง

โดยทั่วไปในทางศาลยุติธรรม มีคติที่กล่าวว่า ปล่อยคนผิด ๑๐ คน ดีกว่าลงโทษคนถูกเพียง ๑ คน หรือหากมีข้อสงสัย ก็ต้องยกประโยชน์ให้จำเลย

แต่ในบทความของ คุณปรามินทร์ เครือทอง ได้กล่าวหาเจ้าจอมมารดาเรียม โดยปราศจากหลักฐานที่น่าเชื่อถือได้เลยแม้แต่น้อย ซึ่งเป็นสิ่งที่ไม่ได้ให้ความเป็นธรรมแก่พระองค์ ซึ่งสิ้นพระชนม์ไปนานกว่าร้อยปีแล้ว

ผมไม่เชื่อว่าเจ้าจอมมารดาเรียม ลอบปลงพระชนม์พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย เพราะไม่มีหลักฐานอะไรมายืนยันเลย นอกจากประวัติศาสตร์ที่เป็นลักษณะบัตรสนเท่ห์ หาสาระอะไรไม่ได้เลย

และสมเด็จเจ้าฟ้ามงกุฎมีพระกุมารศักดิ์ (หมายถึง พระอิสริยยศ อิสริยศักดิ์หรือไม่- จขบ.) ที่เหนือกว่ากรมหมื่นเจษฎาบดินทร์เพียงชั้นเดียว เนื่องจากพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ไม่มีพระบรมราชโองการแต่งตั้งพระชายาพระองค์ใดๆ เป็นพระมเหสีตลอดรัชกาลของพระองค์ ทำให้ไม่มีพระราชกุมารที่เกิดด้วยพระมเหสี

โดยสรุป ผมคิดว่าพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย น่าจะทรงพระประชวรและสวรรคตด้วยพระโรคติดเชื้อของสมอง ซึ่งอาจเป็นโรคสมองอักเสบ ที่มีสาเหตุจากเชื้อไวรัสโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบมากที่สุด



ขอบคุณ
มติชนออนไลน์
ศิลปวัฒนธรรม
ผศ.นพ.เอกชัย โควาวิสารัช

จันทรวารสิริสวัสดิ์ค่ะ

Create Date : 18 กุมภาพันธ์ 2556
Last Update : 18 กุมภาพันธ์ 2556 17:46:51 น.		0 comments
Counter : 3187 Pageviews.
Share Tweet