อาการเจ็บปวดเป็นสิ่งที่พบเห็นได้ในฐานะที่เป็นส่วนหนึ่งของการชราภาพ แต่ถ้ามันเป็นผลมาจากโรคข้อเสื่อมแล้ว ผู้คนที่ประสบปัญหาจากโรคนี้ควรจะรู้ว่ามันมีทางที่จะทำให้เราสามารถทนกับมันได้ การทำความเข้าใจเกี่ยวกับสาเหตุและการรักษาโรคข้อเสื่อมสามารถช่วยลดอาการเจ็บปวดเหล่านี้ได้

โรคข้อเสื่อมถือเป็นรูปแบบที่พบได้มากที่สุดของโรคปวดข้อ (arthritis) และมีผลกระทบต่อเกือบทุกคนที่เริ่มมีอายุ มันคือโรคที่ข้อต่อของกระดูกนั้นเริ่มเสื่อมลง รู้จักในชื่อ “wear and tear arthritis” ซึ่งพอจะแปลเป็นไทยได้ว่า โรคปวดข้อที่เกิดจากการใช้งานเป็นเวลานานๆ  มันจะเกิดขึ้นบ่อยในข้อต่อที่จะต้องรับน้ำหนัก เช่น เข่า สะโพก ข้อศอก โรคนี้ทำให้กระดูกอ่อนซึ่งหุ้มปลายของกระดูกแต่ละชิ้นในข้อต่อนั้นค่อยๆเสื่อมสลายไปอย่างช้าๆ ซึ่งโดยปกติแล้วกระดูกอ่อนจะทำหน้าที่เป็นตัวลดแรงกระแทก แต่ผู้ที่เป็นโรคข้อเสื่อมนั้นจะทำให้ผิวของกระดูกอ่อนซึ่งเรียบนั้นขรุขระมากขึ้นและยุบลงไป เพราะฉะนั้นการที่ไม่มีพื้นผิวที่ราบเรียบจึงส่งผลให้กระดูกในบริเวณข้อต่อบดขยี้ซึ่งกันและกันทำให้เกิดการอักเสบ ความเจ็บปวดและยากต่อการเคลื่อนที่ สภาพเช่นนี้สามารถนำไปสู่โรคกระดูกงอกที่ผิดปกติได้

ความเจ็บปวดนั้นถือเป็นอาการแรกและชัดเจนที่สุดของโรคข้อเสื่อม แรกๆนั้นจะมีอาการเจ็บเพียงเล็กน้อยแต่จะเริ่มปวดเมื่อมีการเคลื่อนไหว จากนั้นจะมีอาการเจ็บที่รุนแรงซึ่งสามารถเกิดได้แม้ขณะพักผ่อนอยู่เฉยๆ มันเกิดจากการระคายเคืองและแรงดันบนปลายประสาท อาการที่ทำให้ไม่สามารถเคลื่อนไหวได้อย่างสะดวกนั้นก็เป็นอาการหนึ่งของโรคข้อเสื่อม ผู้ป่วยจะไม่สามารถก้มลงหรือลุกขึ้นได้อย่างปกติอีกต่อไป  การเคลื่อนที่ที่ไม่สะดวกเช่นนี้ทำให้กล้ามเนื้อที่ควบคุมบริเวณข้อต่อที่ได้รับผลกระทบนั้นอ่อนแอลง และสภาพร่างกายโดยรวมจะประสบกับความตึงและเหนื่อยล้า

โรคข้อเสื่อมนั้นถือว่าค่อนข้างง่ายต่อการวินิจฉัย ศัลยแพทย์กระดูกจะทำการ x-ray บริเวณข้อต่อที่รับน้ำหนักและทำการตรวจสอบอย่างง่าย กระบวนการวินิจฉัยนั้นจะไม่กินเวลา ไม่เปลืองเงินและไม่มีผลร้ายใดๆ

มันไม่มีทางรักษาให้หายขาดได้สำหรับโรคข้อเสื่อม แต่ปัจจุบันมีแนวทางใหม่ในการจัดการกับความเจ็บปวดที่เกิดขึ้น ความสามารถในการเคลื่อนที่และอาการอ่อนล้า การใช้สาร Hyaluronate เป็นหนึ่งในทางเลือกที่ดีที่สุดในการจัดการกับอาการเจ็บปวด มันเป็นสารเคมีสังเคราะห์ที่เลียนแบบของเหลวที่ใช้ในการหล่อลื่นของหัวเข่าและช่วยลดอาการเจ็บปวดไปได้ประมาณ 9-12 เดือน โดยคนไข้จะได้รับการฉีดสาร Hyalgen (ชื่อการค้าของ hyaluronate) ลงไปในหัวเข่าจำนวน 5 ครั้ง ทุกๆ 1 อาทิตย์

การรักษาด้วยยาสามารถช่วยลดความเจ็บปวดได้เช่นกัน ยาแอสไพรินจะช่วยบรรเทาอาการปวดให้คนไข้ได้และเกิดผลข้างเคียงเล็กน้อย  ยาแก้อักเสบที่ไม่ใช่สารสเตอรอยด์ (NSAIDS) ก็เป็นอีกทางเลือกหนึ่งในการลดอาการปวด แต่ไม่ควรนำไปใช้ร่วมกับยาแอสไพริน

การฉีดฮอร์โมน cortisone สามารถช่วยลดการอักเสบได้ ผู้ป่วยส่วนใหญ่กล่าวว่าการฉีดแต่ละครั้งจะช่วยให้พวกเขาปราศจากอาการต่างๆไปหลายเดือนหรือเป็นปี โดยปกติแล้วจะฉีดประมาณ 4-6 ครั้งต่อปี

การเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมการบริโภคจะเป็นผลดีต่อโรคข้อเสื่อม ถึงแม้ว่าจะยังไม่มีหลักฐานแน่ชัดว่ามีอาหารใดที่ช่วยป้องกันหรือบรรเทาอาการได้ แต่การกินอย่างเหมาะสมและรักษารูปร่างเป็นเรื่องสำคัญ เพราะว่าโรคนี้ส่งผลกระทบต่อข้อต่อที่รับน้ำหนัก ผู้ป่วยที่มีน้ำหนักมาก็ย่อมจะเจ็บมากขึ้นด้วยเช่นกัน สำหรับการควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ดีนั้นจะช่วยให้ผู้ป่วยสามารถลดความเจ็บปวดบริเวณข้อต่อพร้อมๆกันกับปรับปรุงคุณภาพชีวิตของเขาเอง

การออกกำลังกายและพักผ่อนที่สิ่งสำคัญที่จะต้องทำให้พอเหมาะ การนอนอยู่บนเตียงมากเกินไปจะทำให้เกิดความเมื่อยล้าในข้อต่อที่พบอาการ ในขณะที่การออกกำลังกายที่มากเกินไปนั้นก็จะส่งผลให้เกิดอันตรายต่อข้อต่อเช่นกัน การหาความสมดุลระหว่างการออกกำลังกายและการพักผ่อนนั้นถือเป็นกุญแจสำคัญเลยทีเดียว

มีทางเลือกในด้านศัลยกรรมการผ่าตัดสำหรับผู้ที่พบปัญหาโรคข้อเสื่อม เช่น Arthroscopy ซึ่งโดยทั่วไปแล้วไม่ได้ถูกใช้กับผู้ที่เป็นโรคข้อเสื่อมแต่สามารถช่วยได้หากคนไข้มีอาการขยับขึ้นลงของกระดูกบริเวณเข่าซึ่งทำให้สภาพแย่ลงเรื่อยๆ เราสามารถลดอาการขยับนี้ได้ด้วยการอาศัยวิธี arthroscopy และมันก็จะช่วยลดความเจ็บปวดของโรคข้อเสื่อมได้

การเปลี่ยนหัวเข่าและสะโพกถือเป็นทางเลือกที่เพิ่มเข้ามา การผ่าตัดเปลี่ยนข้อต่อนั้นมักจะเห็นผลดีกับการเจ็บปวดที่ร้ายแรงหรือการพิการที่เกิดจากโรคข้อเสื่อมขั้นรุนแรง กระดูกอ่อนที่ขรุขระและทรุดโทรมในหัวเข่าของคนไข้นั้นจะถูกแทนที่ด้วยพลาสติกหรือโละที่มีผิวเรียบ

ถึงแม้ว่าคนส่วนใหญ่จะต้องประสบกับปัญหาโรคเข่าเสื่อมในจุดหนึ่งของชีวิต แต่เราก็ควรจะจำไว้ว่ามันมีทางเลือกมากมายในการลดและขจัดความเจ็บปวดที่เกิดขึ้นจากสภาพโรคที่พบได้บ่อยนี้