Bloggang.com : ยนันท์ - ว่าด้วยเรื่องธูป ...

ว่าด้วยเรื่องธูป ...

ธูป เป็น สิ่งที่ใช้เป็นเครื่องสักการะบูชามาช้านาน ในอดีตธูป ทำจากเนื้อไม้หอม (Aromatic wood) หลายชนิด เช่น ไม้จันทน์ขาว (Sandalwood) จันทน์เทศ (Nutmeg) กำยาน (Gum Benzoin เป็นยางไม้หอมชนิดหนึ่ง) ไม้กฤษณา (Agar wood) กันเกรา (Tembusu) หรือต้นบง หรือโกวบั๊วะ (นำมาผสมน้ำเพื่อให้เนื้อผงธูปเหนียว พอที่จะฟั่นเป็นธูปได้) บดเนื้อไม้ให้เป็นผงละเอียด นำมาเป็นวัตถุดิบในการทำธูป

ธูปไทยในอดีตที่ผลิตจากไม้หอม มีลักษณะคล้ายธูปจีนโบราณ (วัฒนธรรมและการทำธูปในไทย สืบทอดมาจากการแลกเปลี่ยนวัฒนธรรม และการค้าในอดีต) และเนื่องจากตัววัตถุดิบเป็นไม้หอม ควันธูปค่อนข้างละเอียด ไม่ระคายเคืองจมูกและตา

ปัจจุบัน เนื่องจากภาวะเศรษฐกิจที่เปลี่ยนไป ประกอบกับวัตถุดิบที่แพงขึ้น ไม้หอมต่างๆที่นำมาผลิตธูปเริ่มมีราคาแพง ผู้ผลิตส่วนใหญ่ จึงเปลี่ยนมาใช้ขี้เลื่อยไม้ยางพาราแทน เนื่องจากมีราคาถูกกว่า และมีสีขาวนวลเหมือนไม้จันทน์ขาว ลักษณะเป็นผงละเอียด ขึ้นรูปได้ง่าย แล้วจึงนำมาผสมน้ำหอม เรียกว่า "ธูปหอม" เมื่อนำมาจุดจะให้ควันและกลิ่นหอม
ลักษณะของธูปบูชาพระ ปกติมีความยาว 13 นิ้วโดยประมาณ ก้านธูปชุบสีแดง ตัวธูปสีขาวนวล เวลาจุดประมาณ 40 - 45 นาที นอกจากนี้ยังมีธูปหอมที่เป็นสีประจำวัน มี 7 วัน 8 สี ตามความเชื่อของพราหม์ คือ
วันอาทิตย์ สีแดง วันจันทร์ สีเหลือง วันอังคาร สีชมพู วันพุธ(กลางวัน) สีเขียว วันพุธ(กลางคืน) สีดำ (ราหู) วันพฤหัสบดี สีส้ม วันศุกร์ สีฟ้า วันเสาร์ สีม่วง

การใช้งาน
• ใช้จุดบูชาพระ จุดสามดอก
• ใช้จุดไหว้ศพ จุดหนึ่งดอก
• งานอื่นๆ ใช้ตามความเชื่อ โดยมากจะจุดเป็นเลขคี่ ได้แก่ 1,3,5,7,9,11

ธูปที่นักวิชาการ ออกมาต้านว่า มีสารก่อมะเร็ง

"ควันธูป-สารก่อมะเร็ง" มส.-พศ.เร่งหาวิธีป้องกัน

คอลัมน์ สกู๊ปข่าวสด
ธูปมีประวัติความเป็นมาในอดีตหลายพันปีก่อนหน้าพุทธกาลตั้งแต่สมัยอียิปต์โบราณ การจุดธูปเป็นพิธีกรรมที่ชาวอียิปต์ใช้สักการะเทพเจ้าด้วยควันที่มีกลิ่นหอม วัฒนธรรมนี้ได้แพร่ขยายไปกรีกและโรมันโบราณ

แต่ที่สำคัญที่สุดมาที่ประเทศอินเดีย เข้ามาในศาสนาฮินดูต่อมาในศาสนาพุทธ ต่อจากนั้นเข้ามาประเทศต่างๆ ในตะวันออกไกล ประเทศไทย เกาหลี ญี่ปุ่น และจีน

ทุกวันนี้คนมากกว่าครึ่งโลก ยึดถือวัฒนธรรมดั้งเดิมที่มีมาแต่โบราณ จุดธูปเพื่อสักการะเทพเจ้า เทวดา สิ่งศักดิ์สิทธิ์ บรรพบุรุษ และในพิธีกรรมของศาสนาทั้งฮินดูและพุทธศาสนา โดยมีความเชื่อว่าควันหอมนี้เป็นเครื่องบูชาสิ่งที่ตนสักการะ

ธูปเป็นเครื่องหอมที่ทำจากขี้เลื่อย กาว น้ำมันหอมสกัดจากพืช ไม้หอม ใบไม้ เปลือกไม้ รากไม้ เมล็ดพืช เรซิ่น และสารเคมีที่ใช้ในอุตสาหกรรมน้ำหอม พอกอยู่บนก้านไม้

ธูปมีหลายรูป หลายขนาดตั้งแต่เล็กถึงใหญ่มาก เผาไหม้หมดในเวลา 20 นาที ถึง 3 วัน 3 คืน

ในประเทศไทยคนไทยจุดธูป 1 ดอก เพื่อเคารพบูชาบรรพบุรุษหรือคนถึงแก่กรรม จุด 3 ดอก เพื่อบูชาพระพุทธ พระธรรม และพระสงฆ์ บางคนจุดทีเดียว 9 ดอกหรือมากกว่า คาดว่าในแต่ละปีมีคนจุดธูปทั้งโลกเป็นหมื่นถึงแสนตัน

การเผาไหม้ของธูปจะปล่อยสารต่างๆ มากมายมีทั้งฝุ่นละอองขนาดเล็กก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ คาร์บอนมอนอกไซด์ ไนโตรเจนออกไซด์ มีเทน และสารก่อมะเร็งหลายชนิด เช่น ฟอร์มาลดีไฮด์ polycyclic aromatic hydrocarbons (PAH) และสารอินทรีย์ระเหยง่าย เช่น เบนซีน (Benzene) และ 1, 3-บิวทาไดอีน (1, 3-butadiene)

กล่าวได้ว่า ควันธูปเป็นมลพิษทางอากาศที่สำคัญในบ้าน อาคาร สถานที่ทำงาน วัด และศาลเจ้าที่มีการจุดธูป

ศูนย์สื่อสารวิทยาศาสตร์ไทย สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สวทช.) จัดเวทีนำเสนอผลงานวิจัย "สารก่อมะเร็ง : ภัยเงียบที่มากับควันธูป" ณ อาคารสำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

เนื่องด้วยปัจจุบันโรคมะเร็งปอด นับเป็นโรคที่เป็นสาเหตุการตายในอันดับต้นของโรคมะเร็งที่พบมากทั้งในเพศชายและหญิง แม้ว่าสาเหตุการเกิดโรคประมาณร้อยละ 80-90 จะมาจากการสูบบุหรี่หรือได้รับมลพิษ

แต่จากสถิติผู้ป่วยโรคมะเร็งปอดในผู้หญิงกลับพบว่า ผู้ป่วยหญิงโรคมะเร็งปอดมากกว่าร้อยละ 50 ไม่พบประวัติสูบบุหรี่หรืออยู่ใกล้ชิดกับผู้สูบบุหรี่ อีกทั้งไม่มีประวัติสัมผัสกับสารก่อมะเร็งจากการประกอบอาชีพเลย

ล่าสุดผลการวิจัยการประเมินผลกระทบต่อสุขภาพของคนทำงานในวัดจากการสูดดมควันธูปซึ่งมีสารก่อมะเร็งของ น.พ.มนูญ ลีเชวงวงศ์ หัวหน้าไอซียู โรงพยาบาลวิชัยยุทธ ร่วมกับสถาบันวิจัยจุฬาภรณ์ พบว่าควันธูปมีสารก่อมะเร็งและอาจจะเป็นหนึ่งในปัจจัยที่เหนี่ยวนำให้เกิดโรคมะเร็งปอดได้

น.พ.มนูญ กล่าวว่า ทีมวิจัยได้ทำการตรวจหาปริมาณสารก่อมะเร็งในอากาศซึ่งมีการจุดธูปปริมาณมากจากวัด 3 แห่ง ในจังหวัดพระนครศรีอยุธยา ฉะเชิงเทรา และสมุทรปราการ พร้อมทั้งทำการตรวจเลือดและปัสสาวะของคนงานที่ปฏิบัติงานในวัดจำนวน 40 คน คนที่นำมาตรวจจึงเป็นเพศเดียวกัน อายุใกล้เคียงกัน ไม่สูบบุหรี่เหมือนกัน และเลือกวัดต่างจังหวัดเพื่อหลีกเลี่ยงมลพิษจากท่อไอเสียเช่นเดียวกัน

"ผลการวิจัยพบสารก่อมะเร็งในควันธูป 3 ชนิด ได้แก่ เบนซีน บิวทาไดอีน และเบนโซเอไพรีน ซึ่งสารกลุ่มนี้ล้วนได้รับการยืนยันจากทั่วโลกว่าเป็นสารก่อมะเร็ง ที่สำคัญปริมาณสารที่พบยังมีความเข้มข้นสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐานความปลอดภัยที่กำหนดไว้หลายสิบเท่าตัว โดยสารเบนซีนที่ตรวจพบในวัดมีถึง 94 ไมโครกรัม/ลูกบาศก์เมตร ขณะที่เกณฑ์ความปลอดภัยกำหนดไว้ไม่ควรมีความเข้มข้นเกิน 1.7 ไมโครกรัม/ลูกบาศก์เมตร

สารตัวที่ 2 คือ บิวทาไดอีน พบในวัด 11 ไมโครกรัม/ลูกบาศก์เมตร มาตรฐานระบุว่าไม่ควรเกิน 0.33 ไมโครกรัม/ลูกบาศก์เมตร

สุดท้ายสารเบนโซเอไพรีน วัดได้ 2.52 นาโนกรัม/ลูกบาศก์เมตร มาตรฐานระบุว่าไม่ควรเกิน 0.25 นาโนกรัม/ลูกบาศ์เมตร

หากเปรียบเทียบง่ายๆ จะพบว่า ธูป 1 ดอกที่ถูกจุด มีปริมาณสารก่อมะเร็งไม่ต่างจากบุหรี่ 1 มวนเลยทีเดียว

สำหรับในส่วนการประเมินผลกระทบต่อสุขภาพด้วยการตรวจเลือดและปัสสาวะเพื่อติดตามดูการเปลี่ยนแปลงของสารพันธุกรรมของคนงานพบว่า คนงานในหน่วยงานที่ไม่มีการจุดธูปจำนวนสารพันธุกรรมในร่างกายมีการแตกหัก แต่สามารถซ่อมแซมได้ซึ่งเป็นเรื่องปกติ

แต่ในคนงานที่ได้รับควันธูปเป็นประจำพบมีการแตกหักของสารพันธุกรรมเพิ่มขึ้นและมีการซ่อมแซมลดลง ซึ่งระยะเริ่มต้นของการเป็นมะเร็งคือมีการแตกหักของสารพันธุกรรมและไม่สามารถซ่อมแซมได้

ทั้งนี้ แม้ในทางการแพทย์จะไม่สามารถยืนยันได้ร้อยเปอร์เซ็นต์ว่า ควันธูป คือ ต้นเหตุของการเกิดโรคมะเร็ง แต่การค้นพบสารก่อมะเร็งในควันธูปและศักยภาพในการซ่อมแซมความผิดปกติของสารพันธุกรรมที่ลดลงของผู้ที่ได้รับควันธูปเป็นประจำ นับเป็นกลไกส่วนหนึ่งในการเหนี่ยวนำให้เกิดโรงมะเร็งได้

น.พ.มนูญ กล่าวว่า ในควันธูปยังเต็มไปด้วยฝุ่นละออง ก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ คาร์บอนมอนอก ไซด์ ไนโตรเจนออกไซด์ และมีเทน ซึ่งล้วนเป็นก๊าซเรือนกระจกต้นเหตุการเกิดภาวะโลกร้อนแทบทั้งสิ้น โดยมีผู้ทำการวิจัยและรายงานไว้ว่าการจุดธูป 1 ดอกจะมีการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ออกมาเท่ากับ 1 ใน 3 ของน้ำหนักธูปทีเดียว

อย่างไรก็ตาม การจุดธูปของคนไทยนั้นมีความเชื่อมโยงเกี่ยวข้องกับการประกอบพิธีกรรมทางด้านพระพุทธศาสนามายาวนาน แต่เพื่อความปลอดภัยต่อสุขภาพประชาชน น.พ.มนูญ แนะนำว่า ภายหลังจากจุดธูปเพื่ออธิษฐานแล้วให้ดับธูปทันทีนับเป็นวิธีที่ดีที่สุด เนื่องจากควันธูปมีอนุภาคที่เล็กมาก การใช้ผ้าปิดจมูกจึงไม่สามารถปิดกั้นสารกลุ่มนี้ได้

พระธรรมกิตติเมธี โฆษกมหาเถรสมาคม กล่าวถึงกรณีผลวิจัยพิษภัยจากควันธูป ว่า ได้รับทราบถึงข้อมูลการวิจัยของสวทช.แล้ว ถือเป็นการวิจัยที่มีประ โยชน์เป็นอย่างมาก สำหรับพระภิกษุตามวัดต่างๆ และพุทธศาสนิก ชนที่นิยมจุดธูปเทียนบูชาพระหรือสวดมนต์ เท่าที่เราพบโดยทั่วไป สังคมไทยเป็นสังคมชาวพุทธที่มีพิธีกรรมทางศาสนาด้วยการสวดมนต์และใช้ธูปเทียนดอกไม้ไหว้บูชาพระพุทธรูปสิ่งศักดิ์สิทธิ์ โดยเฉพาะตามวัด ศาลเจ้า หรือแม้แต่ในบ้านก็ตาม

การจุดธูปไหว้พระจนเกิดควันลอยคลุ้งปะปนไปในอากาศ สามารถทำให้ผู้ที่สูดดมสำลักควัน จนเกิดอาการไอได้ หากเป็นในห้องปิดที่ปล่อยให้ควันอบอวลในอากาศไม่มีทางระบายออก ย่อมจะเกิดอันตรายต่อร่างกายของผู้สูดดมอย่างแน่นอน โดยเฉพาะผู้ที่เป็นโรคภูมิแพ้หรือโรคทางเดินหายใจ ส่วนผลร้ายในระยะยาวตามที่มีผลการวิจัยนำเสนอออกมา คงต้องทำให้เราหันมาตระหนักพิษภัยจากสิ่งของใกล้ตัว ที่บางครั้งเราได้มองข้ามไป ถือเป็นเรื่องดี

พระธรรมกิตติเมธี กล่าวต่อว่า เมื่อเราทราบถึงผลร้ายจากควันธูปกันแล้ว เราคงต้องหาทางป้องกัน โดยไม่ให้กระทบต่อความรู้สึกของชาวพุทธทั่วไป จะไปห้ามจุดธูปเทียน เป็นเรื่องที่ย่อมเป็นไปไม่ได้ แต่เราหาทางป้องกันได้ โดยอาจจะจัดทำแบบวัดในประเทศจีน ที่มีการตั้งกระถางธูปใหญ่ๆ ไว้ด้านนอกศาลาการเปรียญ อุโบสถ หรือพระวิหาร ให้ญาติโยมได้จุดธูปไหว้พระ ให้เผาไหม้ธูปให้หมดก้านดอกโดยเร็ว

ต่อไปในอนาคต เราอาจขอความร่วมมือไปตามวัดทั่วประเทศ มิให้นำธูปเทียนเข้ามาไหว้พระในสถานที่ปิด ตามโบสถ์วิหาร ซึ่งนอกจากเป็นการป้องกันไม่ให้เราสูดดมควันธูปเป็นเวลานาน ยังเป็นการป้องกันไม่ให้เกิดอุบัติเหตุเพลิงไหม้ หรือให้ควันธูปลอยไปตามอากาศ ไปสร้างความสกปรกตามเพดานหรือฝาผนังโบสถ์ นอกจากนี้ ควันธูปยังทำปฏิกิริยาในทางเคมี ทำให้สีเนื้อของพระพุทธรูปเกิดมัวหมอง สีตก ต้องทำให้วัดเสียค่าใช้จ่ายในการบูรณะซ่อมแซมตรงนี้ด้วย

"อาตมาก็พบเห็นเป็นประจำตามวัดต่างๆ เวลาสวดมนต์ ที่มีควันลอยตลบไปทั่ว บางทีพระหรือญาติโยม ยังนั่งสำลักควัน ไอจามกันทีเดียว เรื่องนี้เป็นสิ่งที่เราอาจมองข้ามไป ไม่ได้ให้ความสำคัญ ซึ่งต้องขอบคุณทางกลุ่มผู้วิจัยด้วย และขอให้ส่งผลวิจัยนี้ มาที่สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติด้วย เพื่อนำผลวิจัยไปหารือกับผู้ที่เกี่ยวข้อง หาทางออกให้กับพระและญาติโยมทั่วไป จะเป็นการดียิ่งขึ้น" โฆษก มหาเถรสมาคม กล่าว

เราจะทำยังไงให้ควันธูปไม่เป็นพิษ

คอลัมน์ ส่องโรค ไขสุขภาพ

เมื่อวันที่ 29 กรกฎาคม ศูนย์สื่อสารวิทยาศาสตร์ไทย สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) ได้เสนอผลงานวิจัยเรื่อง สารก่อมะเร็ง : ภัยเงียบที่มากับควันธูป ของ นพ.มนูญ ลีเชวงวงศ์ หัวหน้าไอซียู โรงพยาบาลวิชัยยุทธ และ ดร.พนิดา นวสัมฤทธิ์ นักวิจัยห้องปฏิบัติการพิษวิทยาสิ่งแวดล้อม สถาบันวิจัยจุฬาภรณ์ และได้ตีพิมพ์ในวารสารนานาชาติ Chemico-biological/interactions

นพ.มนูญกล่าวว่า ควันธูปมีสารก่อมะเร็ง 3 ชนิด ได้แก่ เบนซีน บิวทาไดอีน และเบนโซเอไพรีน เพราะส่วนประกอบของควันธูปมาจากกาว ขี้เลื่อย น้ำมันหอม และสารเคมีที่ใช้ในอุตสาหกรรมน้ำหอม ฯลฯ ทั้งนี้สารก่อมะเร็งเกิดจากการเผาไหม้ของกาวและน้ำหอม ดังนั้น ธูป 1 ตัน จะปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ 325 กิโลกรัม และก๊าซมีเทน 7.2 กิโลกรัม มีศักยภาพเท่ากับปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ 1 ใน 3 ของน้ำหนักธูป ทีมวิจัยได้สำรวจวัด 3 แห่ง ใน จ.พระนครศรีอยุธยา ฉะเชิงเทรา และสมุทรปราการ โดยตรวจเลือดและปัสสาวะคนงานที่ปฏิบัติงานในวัด 40 คน เปรียบเทียบกับคนงานในหน่วยงานที่ไม่มีการจุดธูป 25 คน พบว่า คนงานที่ทำงานในวัดทั้งหมดมีสารเบนซีนสูงกว่าคนที่ไม่ทำงานในวัดถึง 4 เท่า ขณะที่สารบิวทาไดอีน สูงกว่า 260 เท่า และสารในกลุ่มพีเอเอช จำพวกฟาร์มาลดีไฮด์ สูงกว่า 12 เท่า นอกจากนี้ยังพบสารเบโซเอไพรีน ซึ่งเป็นสารที่มีศักยภาพในการก่อมะเร็งสูงสุด โดยพบว่าในวัดมีสารดังกล่าวสูงกว่าสถานที่ที่ไม่จุดธุปถึง 63 เท่า ที่สำคัญคนงานในวัดทั้ง 40 คน ยังพบการแตกหักของรหัสพันธุกรรมสูงกว่าคนปกติถึง 2 เท่า นพ.มนูญ กล่าว