วิโมกข์ ๘ (ความหลุดพ้น, ภาวะที่จิตปลอดพ้นจากสิ่งรบกวนและน้อมดิ่งเข้าไปในอารมณ์นั้นๆอย่างปล่อยตัวหรือปลอดตัวเต็มที่ ซึ่งเป็นไปในขั้นตอนต่างๆ) ๑. ผู้มีรูป มองเห็นรูปทั้งหลาย (ได้แก่รูปฌาน ๔ ของผู้ได้ฌานโดยเจริญกสิณที่กำหนดวัตถุในกายของตนเช่น สีผม)
๒. ผู้มีอรูปสัญญาภายในมองเห็นรูปทั้งหลายภายนอก (ได้แก่ รูปฌาน ๔ ของผู้ได้ฌานโดยเจริญกสิณกำหนดอารมณ์ภายนอก)
๓. ผู้น้อมใจดิ่งไปว่า งาม (ได้แก่ ฌานของผู้เจริญวรรณกสิณกำหนดสีที่งาม หรือเจริญอัปปมัญญา)
๔. เพราะล่วงเสียซึ่งรูปสัญญาโดยประการทั้งปวง เพราะปฏิฆสัญญาดับไปเพราะไม่ใส่ใจนานัตตสัญญา จึงเข้าถึงอากาสานัญจายตนะโดยมนสิการว่าอากาศหาที่สุดมิได้
๕. เพราะล่วงเสียซึ่งอากาสานัญจายตนะโดยประการทั้งปวงจึงเข้าถึงวิญญาณัญจายตนะโดยมนสิการว่า วิญญาณหาที่สุดมิได้
๖. เพราะล่วงเสียซึ่งวิญญาณัญจายตนะโดยประการทั้งปวงจึงเข้าถึงอากิญจัญญายตนะ โดยมนสิการว่าไม่มีอะไรเลย
๗. เพราะล่วงเสียซึ่งอากิญจัญญายตนะโดยประการทั้งปวงจึงเข้าถึงเนวสัญญานาสัญญายตนะอยู่
๘. เพราะล่วงเสียซึ่งเนวสัญญานาสัญญายตนะโดยประการทั้งปวงจึงเข้าถึงสัญญาเวทยิตนิโรธอยู่
ที.ปา.๑๑/๓๕๐/๒๗๖; ๔๕๓/๓๒๘; องฺ.อฏฺฐก.๒๓/๑๖๓/๓๑๕.
Cr. สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ปยุตฺตเถร)
ผู้ติดตามบล็อก : 1 คน [