BlogGang.com : : DR.MOO CAN DO : "จงใจ"ต่างกับ "เจตนา"อย่างไร

"จงใจ"ต่างกับ "เจตนา"อย่างไร

ในความหมายธรรมดาที่คนทั่วไปใช้ คำว่า "จงใจ"คงมีความหมายไม่ต่างกันกับคำว่า "เจตนา" แต่เมื่อพิจารณาในทางกฎหมาย คำว่า"จงใจ"ที่ใช้ในประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์เรื่องที่ว่าด้วยละเมิด และคำว่า "เจตนา"ที่ใช้ในประมวลกฎหมายอาญานั้นมีความหมายต่างกันในบางประการซึ่งผมขออธิบายดังต่อไปนี้
"จงใจ"(คดีแพ่ง)
ในคดีแพ่งเรื่องละเมิด ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์(ป.พ.พ.)มาตรา 420 ที่เป็นบททั่วไปได้บัญญัติไว้ดังนี้ "ผู้ใดจงใจหรือประมาทเลินเล่อ ทำต่อผู้อื่นโดยผิดกฎหมายให้เขาเสียหาย……….ท่านว่าผู้นั้นทำละเมิดจำต้องใช้ค่าสินไหมทดแทนเพื่อการนั้น"

มีผู้รู้ได้ให้ความหมายของการกระทำโดย"จงใจ"ไว้ว่าคือการกระทำโดยรู้สำนึกถึงผลเสียหายที่จะเกิดขึ้นจากการกระทำของตน(คือมุ่งหวังที่จะทำให้เกิดความเสียหายขึ้นนั่นเอง) อนึ่งในการพิจารณาว่าเป็นจงใจหรือไม่นี้ไม่ต้องสนใจถึงความเสียหายที่เกิดขึ้นว่าจะมีมากหรือน้อยกว่าที่มุ่งหวังไว้เพราะเมื่อทำโดยรู้สำนึกถึงผลที่จะเกิดก็เป็นจงใจเสมอไม่ว่าความเสียหายจากการจงใจกระทำนั้นจะมีมากน้อยเพียงใด ตัวอย่างเช่น นายรวย เอาไม้ตีนายจน โดยตั้งใจจะตีให้แค่ฟกช้ำ แต่บังเอิญ นายจนหลบแล้วหกล้มหัวฟาดพื้นถึงแก่ความตาย ก็ต้องถือว่านายรวย กระทำโดย"จงใจ"แล้วส่วนจะต้องรับผิดมากน้อยเพียงใดก็เป็นอีกเรื่องหนึ่ง แต่กรณีตรงกันข้ามหากเป็นการกระทำโดยสุจริตไม่ได้มีความประสงค์ที่จะทำให้ผู้อื่นเสียหายเพียงแต่เข้าใจผิดในข้อเท็จจริง ก็ไม่ถือว่าจงใจ เช่น นายยม หยิบปากกาของนายลมไปโดยเข้าใจผิดคิดว่าเป็นปากกาของตัวเองอย่างนี้ไม่ถือว่าจงใจ ส่วนจะเป็นประมาทหรือไม่ก็เป็นอีกเรื่องหนึ่ง

"เจตนา"(คดีอาญา)
คำนี้เป็นองค์ประกอบสำคัญในเรื่องความรับผิดทางอาญาโดยป.อ.มาตรา 59วรรรแรก บัญญัติว่า "บุคคลจะต้องรับผิดในทางอาญาต่อเมื่อได้กระทำโดยเจตนา เว้นแต่ได้กระทำโดยประมาทในกรณีที่…….."
ในป.อ.มาตรา 59วรรรคสองได้ให้ความหมายของคำว่ากระทำโดยเจตนาไว้ว่า "กระทำโดยรู้สำนึกในการที่กระทำและในขณะเดียวกันผู้กระทำประสงค์ต่อผล หรือย่อมเล็งเห็นผลของการกระทำนั้น"
คำว่า "รู้สำนึก"หมายถึง อยู่ภายใต้บังคับของจิตใจ
จากที่กล่าวข้างต้นสรุปได้ว่าเจตนา(คดีอาญา)แบ่งได้เป็น2 กรณีคือ
1) เจตนาประสงค์ต่อผล
2) เจตนาเล็งเห็นผล
เจตนาประสงค์ต่อผล หมายถึง รู้สำนึกและมุ่งหมายจะให้เกิดผลขึ้น ซึ่งมีความหมายใกล้เคียงกับคำว่า จงใจในคดีแพ่ง แต่แตกต่างกันเล็กน้อยตรงที่ "เจตนาประสงค์ต่อผล"ต้องมีการพิจารณาถึงผลที่เกิดขึ้นด้วยว่ามากหรือน้อยกว่าที่ได้มุ่งหมายไว้ เช่น นายแดงตั้งใจเอาไม้ตีหัวนายดำ ตั้งใจเพียงให้หัวแตกเล็กน้อย แต่ถ้าผลที่เกิดขึ้นจริงคือ ดำถึงแก่ความตาย อย่างนี้ทางอาญาไม่ถือว่ามีเจตนาฆ่า (มีเจตนาเพียงทำร้าย) ดังนั้นแดงต้องรับผิดฐานทำร้ายผู้อื่นจนเป็นเหตุให้ถึงแก่ความตาย แต่หากพิจารณาในทางแพ่งก็ต้องถือว่าแดง "จงใจ"ทำให้ดำเสียหายเพราะได้ทำไปโดยรู้สำนึกว่าจะเกิดความเสียหายขึ้นกับดำโดยไม่ต้องสนใจว่าความเสียหายที่เกิดขึ้นจริงมีมากหรือน้อยกว่าที่มุ่งหวังไว้

เจตนาเล็งเห็นผล หมายถึง ไม่ได้ประสงค์ต่อผล คือ ไม่ได้มุ่งหมายให้เกิดผลขึ้น แต่เล็งเห็นได้ว่าจะเกิดผลขึ้นอย่างแน่นอนเท่าที่จิตใจของจิตใจของบุคคลที่ อยู่ในฐานะเช่นนั้นจะเล็งเห็นได้ ตัวอย่างเช่น นายขาวยิงปืนเข้าไปในกลุ่มคนประมาณ 10 คนเพื่ออวดศักดา ไม่ได้มีความประสงค์ที่จะฆ่าใคร แต่นายขาวย่อมเล็งเห็นได้ว่ากระสุนปืนอาจถูกคนใดคนหนึ่งในกลุ่มคนจนถึงแก่ความตายได้ กรณีนี้ในทางอาญาถือว่านายขาวมีเจตนาเล็งเห็นผล(คือมีเจตนาฆ่าผู้อื่น)ดังนั้นหากกระสุนปืนถูกนายดำที่อยู่ในกลุ่มคนจนถึงแก่ความตาย นายขาวก็มีความผิดฐานฆ่าผู้อื่นโดยเจตนา กรณีตัวอย่างดังกล่าวนี้หากพิจารณาในทางแพ่ง ไม่ถือว่านายขาวจงใจเพราะไม่ได้มุ่งหวังในเกิดความเสียหายแก่ผู้อื่นแต่อาจต้องรับผิดจากการที่กระทำละเมิดต่อผู้อื่นโดยความประมาท
มีคำพิพากษาของศาลฎีกาที่ 1104/2509 ได้วางหลักไว้ว่า "เจตนากระทำกับจงใจกระทำนั้นจะตีความอนุโลมอย่างเดียวกันไม่ได้"

สรุป
-" จงใจ"เป็นคำที่ใช้ในคดีแพ่งมีความหมายไม่เท่ากับคำว่า "เจตนา"ที่ใช้ในคดีอาญา
- การกระทำโดยจงใจคือ การกระทำโดยรู้สำนึกและมุ่งหมายให้เกิดผลขึ้น (ไม่ต้องสนใจผลที่เกิดขึ้นจริงว่าจะมากหรือน้อยกว่าที่มุ่งหวังไว้)
- เจตนาในทางอาญา แบ่งได้เป็น 2 กรณีคือ 1) เจตนาประสงค์ต่อผลซึ่งมีความหมายใกล้เคียงอย่างมากกับคำว่าจงใจ(ในคดีแพ่ง ) 2) เจตนาเล็งเห็นผล หมายถึงว่าไม่ได้มุ่งหมายให้เกิดผลแต่เล็งเห็นได้ว่าจะเกิดผลขึ้นอย่างแน่นอน ซึ่งโดยปกติจะไม่ถือว่าเป็นการกระทำโดยจงใจ(ในคดีแพ่ง)

นพ.พิทูร ธรรมธรานนท์
พบ. นบ.
เนติบัณฑิตไทย

Create Date : 04 มกราคม 2556

Last Update : 4 มกราคม 2556 9:08:39 น.

2 comments

Counter : 16678 Pageviews.

สุดยอดเลยครับ

โดย: Gustav IP: 180.180.233.186 วันที่: 7 ธันวาคม 2558 เวลา:14:16:19 น.

ชอบมากครับ ละเอียดดีครับ

โดย: นาย IP: 223.24.63.79 วันที่: 3 พฤศจิกายน 2565 เวลา:10:54:39 น.