ทำไม ขณะพระสวดต้องถือตาลปัตร

พระมหาวุฒิชัย วชิรเมธี ภิกษุนักเขียนเจ้าของนามปากกา "ว.วชิรเมธี" ให้ความรู้ว่า "ตาลปัตร" ความหมายตามรูปศัพท์คือใบตาล หรือเติมให้เต็มตามประโยชน์ใช้สอยว่าพัดใบตาล สันนิษฐานว่าการใช้พัดนั้นมีมาแต่ครั้งพุทธกาลแล้ว และวัตถุประสงค์เดิมแท้ก็เพื่อพัดให้เกิดลมเย็นสบาย เช่น พระสารีบุตรใช้พัดพัดถวายพระพุทธเจ้า เป็นต้น

ต่อมามีผู้อธิบายว่าพระสงฆ์ใช้พัดเพื่อใช้บังเวลาเห็นอะไรก็ตามที่พระไม่ควรเห็น แต่ไม่น่าจะใช่วัตถุประสงค์ที่แท้ซึ่งมีมาแต่เดิม จากพัดที่ใช้พัดลมต่อมาในสังคมไทยพระสงฆ์เริ่มใช้พัดในเวลาให้ศีล ให้พร และจากนั้นราชการไทยได้ใช้พัดเป็นเครื่องแสดงสมณศักดิ์ของพระสงฆ์ ดังนั้นสรุปได้ว่า พระพุทธเจ้าไม่ทรงบัญญัติให้พระภิกษุนำตาลปัตรมาใช้ในพิธีกรรมใดๆ เลย

มีข้อมูลจากสำนักงานมหาเถรสมาคมอธิบายเพิ่มเติมว่า ปราชญ์ทางพระพุทธศาสนาหลายท่านให้ข้อสันนิษฐานว่า แต่เดิมตาลปัตรคงมิใช่ของที่ทำขึ้นมาสำหรับพระสงฆ์โดยเฉพาะ แต่น่าจะเป็นสิ่งของเครื่องใช้ของชนทั่วไปที่อาศัยอยู่ในประเทศแถบเมืองร้อนมาก่อนสมัยพุทธกาลแล้ว ใช้พัดลม บังแดด บังฝน น่าจะมีอยู่ด้วยกันหลายแบบ และทำด้วยวัสดุต่างๆ ตามฐานะ


ตาลปัตรแม้มิได้นับเนื่องให้เป็นสิ่งหนึ่งในบริขาร 8 ของพระสงฆ์ และไม่เคยพบหลักฐานว่ามีพุทธบัญญัติให้พระสงฆ์ใช้ของสิ่งนี้ในโอกาสใด เพียงพบข้อความปรากฏในคัมภีร์ทางศาสนาหลายแห่ง เช่น หนังสือธรรมบท ว่า "ขณะที่พระพุทธองค์ทรงแสดงพระธรรมเทศนา มีพระอานนท์ พุทธอุปัฏฐาก ถวายงานพัดอยู่ด้านหลัง" และ "พระสารีบุตรถือพัดอันวิจิตรขึ้นไปแสดงธรรมบนธรรมาสน์" และความตอนหนึ่งในพุทธประวัติว่า "พระเจ้าปัสเสนทิโกศลทรงโปรดให้สร้างพัดอันงดงามวิจิตรถวายพระพุทธองค์" เป็นต้น

จากความดังกล่าวพอสันนิษฐานได้ว่าการใช้พัดของพระสงฆ์ในยุคแรกนั้นน่าจะใช้เพื่อพัดโบกลมคลายความร้อน ดังจะเห็นได้จากพระสงฆ์ชาวลังกาในปัจจุบันนี้ เวลาสวดมนต์ยังถือพัดไปพัดวีไปในบางโอกาส เพียงพัดนั้นด้ามสั้น

มาภายหลังด้วยพระสงฆ์ไปในงานพิธีต่างๆ มักจะนิยมถือพัดไปด้วยแทบทุกครั้งจนกลายเป็นประเพณีสืบมา เมื่อการระบายความร้อนได้มีวิวัฒนาการไปมากจนพัดโบกลมจะหมดความจำเป็นไปแล้ว การใช้พัดของพระสงฆ์ในยุคต่อมาจึงถือไปเพื่อตั้งบังหน้าเป็นการรักษาธรรมเนียมประเพณี ซึ่งจะทำให้ศาสนพิธีนั้นๆ ดูเป็นพิธีรีตองและเป็นกิจจะลักษณะยิ่งขึ้น มิได้ใช้โบกลมแต่อย่างใด


ส่วนการถือพัดยศไปในงานพระราชพิธีและรัฐพิธีนั้น นอกจากเหตุผลที่ว่ายังเป็นการประกาศเกียรติคุณ บอกความสูงต่ำของชั้นยศที่ได้รับพระราชทาน บอกฐานะตำแหน่งทางการปกครองคณะสงฆ์ และบ่งบอกถึงความเป็นบึกแผ่นมั่นคงแห่งพระพุทธศาสนาอีกทางหนึ่งด้วย

Create Date : 23 มิถุนายน 2551		0 comments
Last Update : 23 มิถุนายน 2551 10:32:01 น.
Counter : 3177 Pageviews.
Share Tweet