หากแมงกะพรุนพิษชนิดกล่อง จะแวะเวียนมาเที่ยวอ่าวไทยหรืออันดามันบ้านเราก็ไม่ใช่เรื่องแปลก ( ภาพประกอบจาก Internet )
เจ้าแมงกะพรุนพิษชนิดกล่อง ตัวที่โตเต็มที่มีขนาดตัวประมาณ 20-30 เซ็นติเมตร ขนาดความยาวของหนวดพิษอาจจะยาวได้ถึง 3 เมตรเลยทีเดียว
เจ้าแมงกะพรุนพิษชนิดกล่องมีหนวดในการป้องกันตัว และจับเหยื่อเป็นอาหาร โดยหนวดของมันจะมีกระเปาะเข็มพิษ(Nematocyst) ขดอยู่ เวลาที่
หนวดสัมผัสเหยื่อหรือผิวหนังคนเรา จะมีการปล่อยเข็มพิษออกมาพร้อมกับปล่อยสารพิษซึ่ง
เป็น proteolytic enzyme ซึ่งมีผลต่ออวัยวะต่างๆของร่างกายคือ
- ผิวหนัง : เซลล์ผิวหนังบริเวณที่สัมผัสตายได้ คัน เจ็บปวดบริเวณแผล
- เซลล์เม็ดเลือดแดง : พิษจะเข้าสู่กระแสเลือดไปทําลายเซลล์เม็ดเลือดแดง จึงทําให้เกิด ภาวะไตวายเฉียบพลันได้
- หัวใจ : แน่นหน้าอก หัวใจเต้นผิดจังหวะ หัวใจหยุดเต้นเฉียบพลัน
- ระบบประสาท : คลื่นไส้ อาเจียน เวียนศีรษะ กระสับกระส่าย กดระบบประสาททําให้หยุด หายใจ ซึมเศร้า
- กล้ามเนื้อ : กล้ามเนื้ออ่อนแรง กล้ามเนื้อหน้าท้องและหลังเกร็ง อาจทําให้จมน้ำเสียชีวิตได้
คราวนี้มาดูวิธีการรับมือ เมื่อสัมผัสเจ้านี่โดยบังเอิญ(คงไม่มีใครอยากสัมผัสมันใช่ไหมล่ะครับ)
1. ผู้ช่วยเหลือต้องแน่ใจว่าตัวเองปลอดภัยจากแมงกะพรุน
(อันนี้สำคัญมากนะครับก่อนจะช่วยผู้อื่นตัวเองต้องปลอดภัยก่อนนะครับ)
2. นำผู้บาดเจ็บขึ้นจากน้ำ หรือ ไปยังบริเวณที่ปลอดภัย
3. ให้ผู้บาดเจ็บอยู่นิ่งๆ เพื่อลดการยิงพิษจากเข็มพิษ
4. ห้ามขัดถูบริเวณที่ถูกแมงกะพรุน
5. เรียกให้คนช่วย และโทร 1669 เรียกรถพยาบาลฉุกเฉิน
6. หากหมดสติ ไม่หายใจ หรือไม่มีชีพจร ให้ทำการ CPR ทันที โดยทั่วไปให้ทำ CPR ตาม guideline C-A-B แต่หากการจมน้ำ สำลักน้ำร่วมด้วยใช้หลัก A-B-C
(งงไหมครับ CAB กับ ABC)
CAB คือ ปั้มหัวใจก่อน - เปิดแอร์เวย์ - เป่าลมหายใจทางปาก
ABC คือ เปิดแอร์เวย์ - เป่าลมหายใจทางปาก - ปั้มหัวใจก่อน
7. ล้างบริเวณที่ถูกพิษด้วยน้ำส้มสายชูบ้าน ความเข้มข้น 2-10 % นานอย่างน้อย 30 วินาที หากไม่มีให้ใช้น้ำทะเล
8. ใช้ถุงหมือหนา หรือแหนบคีบหนวดที่ยังติดอยู่ ห้ามใช้มือหยิบ
9. ให้ใช้วัสดุขอบเรียบ เช่น เปลือกหอย บัตร สันมีด ขูดเอาเมือกที่เหลืออยู่ออก
10. ในกรณีของแมงกระพรุนกล่อง ให้ใช้น้ำแข็งประคบลดอาการปวด หลังจากที่ล้างด้วยน้ำส้มสายชูแล้ว หรือใช้ผักบุ้งทะเลตำพอกที่แผล
11. นำส่งโรงพยาบาล
*** ข้อควรระวัง ***
-ห้ามใช้น้ำจืดล้าง เนื่องจากจะกระตุ้นเข็มพิษให้ทำงานมากยิ่งขึ้น ส่วนการใช้แอมโมเนียล้างจะยิ่งทำให้อาการปวดแย่ลง
-ห้ามถูหรือขยี้
-หลีกเลี่ยงการใช้เทคนิคพันรัดแน่นด้วยผ้ายืด
อ้างอิงจาก
https://en.wikipedia.org/wiki/Box_jellyfish
https://www.facebook.com/niem1669 (สพฉ. แมงกะพรุนกล่อง)
https://medictests.com/abc-vs-cab-correct/ (CPR)