เส้นรุ้งและเส้นแวง (Latitude and Longitude)

ดาวโลก บ้านของเราในจักรวาลที่กว้างใหญ่นี้ เส้นรอบวงของโลกตั้งแต่ต้นจนมาบรรจบกันยาวประมาณ 25,000 ไมล์ มีสถานที่มากมายนับไม่ถ้วนอยู่บนโลก เราจะสามารถบอกตำแหน่งของแต่ละสถานที่ได้อย่างถูกต้องแม่นยำได้อย่างไร ยกตัวอย่างเช่น หากผมต้องการบอกตำแหน่งของสะพานโคโรนาโด ในเมืองซาน ดิเอโกกับเพื่อนสักคน คงยากมากที่จะอธิบายได้ แต่หากผมบอกพิกัดที่แน่นอนให้ไป เพื่อนของผมจะสามารถหาสะพานนี้ได้อย่างง่ายดาย

เพื่อให้สามารถหาตำแหน่งที่ที่ตั้งของสถานที่บนโลกได้ มนุษย์เราวาด “เส้นรุ้ง” (Latitude) และ “เส้นแวง” (Longitude) ขึ้น และเส้นสมมุติสองเส้นนี้ตัดกันเป็นตารางครอบคลุมทุกพื้นที่บนโลก

“เส้นรุ้ง” (Latitude)

“เส้นรุ้ง” (Latitude) หรือเส้นในแนวนอน เป็นวงกลมอยู่รอบๆโลกในแนวนอน ลากจากตะวันออกไปตะวันตก เส้นรุ้งแต่ละเส้นจะเว้นห่างในระยะทางที่เท่ากันหมดทุกเส้น กล่าวคือ ประมาณ 69 ไมล์ ทุกๆองศา (Degree) ของเส้นรุ้งจะถูกแยกออกเป็นส่วนที่เล็กกว่าที่เรียกว่า “ลิปดา” (Minute) หนึ่งองศา (Degree) มี 60 ลิปดา (Minute) ในทางเดียวกัน หนึ่งลิปดา ก็แบ่งออกเป็น 60 “พิลิปดา” (Seconds)

เส้นศูนย์สูตรของโลก (Equator) คือเส้นศูนย์องศา ซึ่งจะอยู่ตรงกลางระหว่างขั้วโลกเหนือและขั้วโลกใต้พอดี นอกจากนี้ยังมีเส้นรุ้งที่สำคัญๆอีกหลายเส้น เส้น “Tropic of Cancer” อยู่ที่ตำแหน่ง 23.5 องศาเหนือ และเส้น “Tropic of Capricorn” จะอยู่ที่ 23.5 องศาใต้ บริเวณที่อยู่ระหว่างเส้นรุ้งสองเส้นนี้จะเป็นพื้นที่ “เขตร้อน” (Tropics) ซึ่งมีลักษณะเด่นคือมีอากาศร้อน ฝนตกชุก และมีป่าทึบ

เส้น “Arctic Circle” อยู่ที่ตำแหน่ง 66.5 องศาเหนือ และเส้น “Antarctic Circle” อยู่ที่ตำแหน่ง 66.5 องศาใต้ บริเวณที่อยู่ระหว่างเส้นรุ้งสองเส้นนี้กับเส้นเขตร้อน จะมีลักษณะเด่นตรงที่มีสี่ฤดูกาลอย่างชัดเจน

“เส้นแวง” (Longitude)

เส้นที่ลากในแนวตั้งจากเหนือมาใต้เรียกว่า “เส้นแวง” (Longitude) เส้นแวงจะใช้วิธีวัดแบบเดียวกับเส้นรุ้ง คือใช้ “องศา” (Degree) “ลิปดา” (Minute) และ “พิลิปดา” (Second) เช่นกัน อย่างไรก็ตาม เส้นแวงจะแตกต่างจากเส้นรุ้งตรงที่ เส้นแวงแต่ละเส้นจะไม่ได้มีระยะห่างเท่ากันตลอดทั้งเส้น เส้นรุ้งจะมาบรรจบและตัดกันที่ขั้วโลกเหนือและขั้วโลกใต้

เส้นศูนย์องศาของเส้นแวงมีชื่อเรียกว่าเส้น “ไพรม์ เมอริเดียน” (Prime Meridian) เส้นนี้ลากผ่านหอสังเกตการณ์ที่เมืองกรีนิช ประเทศอังกฤษพอดี
---------------------------------

หากเราใช้เส้นรุ้งและเส้นแวงในการบอกตำแหน่ง พิกัดของเมืองซาน ดิเอโกจะอยู่ที่ 32 องศา 42 ลิปดา 54 พิลิปดาเหนือ 117 องศา 09 ลิปดา 25 พิลิปดาตะวันตก

เส้นรุ้งกับเส้นแวงจะตัดกันเกิดเป็นตารางสมมุติครอบคลุมโลก ตารางเหล่านี้วัดโดยใช้หน่วย องศา ลิปดา และ พิลิปดา และสิ่งนี้ทำให้เราสามารถบอกพิกัดของทุกสถานที่บนโลกได้อย่างแม่นยำ