1.1 ลักษณะของแผนพัฒนาสามป
ลักษณะของแผนพัฒนาสามป เปนการแปลงแผนยุทธศาสตรการพัฒนาไปสูการปฏิบัติ โดยมีหลักคิดวา ภายใตยุทธศาสตรการพัฒนาหนึ่ง ๆ จะมีแนวทางการพัฒนาไดมากกวาหนึ่งแนวทางและภายใตแนวทางหนึ่งจะมีโครงการ/กิจกรรมไดมากกวาหนึ่งโครงการ/กิจกรรม ที่จะตองนํามาดําเนินการเพื่อใหบรรลุตามวัตถุประสงคและเปาหมายที่ตองการในแตละยุทธศาสตรการพัฒนา ซึ่งจะมีผลตอวัตถุประสงค เปาหมาย จุดมุงหมายการพัฒนาอยางยั่งยืน และวิสัยทัศนในที่สุด นอกจากนั้น แผนพัฒนาสามปเปนแผนที่มีความสัมพันธใกลชิดกับงบประมาณรายจายประจําปกลาวคือ องคกรปกครองสวนทองถิ่น ใชการวางแผนพัฒนาเปนเครื่องมือในการจัดทํางบประมาณรายจาย ประจําปโดยนําโครงการ/กิจกรรมจากแผนพัฒนาสามปในปที่จะจัดทํางบประมาณรายจายประจําป ไปจัดทํางบประมาณ เพื่อใหกระบวนการจัดทํางบประมาณ เปนไปดวยความรอบคอบ และผานกระบวนการการมีสวน รวมของประชาชนแผนพัฒนาสามปเปนแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมขององคกรปกครองสวนทองถิ่นที่สอดคลองกับแผนยุทธศาสตรการพัฒนา อันมีลักษณะเปนการกําหนดรายละเอียดแผนงานโครงการพัฒนาที่จัดทําขึ้นสําหรับปงบประมาณแตละปซึ่งมีความตอเนื่องและเปนแผนกาวหนาครอบคลุมระยะเวลาสามปโดยมีการทบทวนเพื่อปรับปรุงเปนประจําทุกป
ดังนั้น โครงการที่บรรจุอยูในแผนพัฒนาสามป โดยเฉพาะในแผนประจําปแรกของหวงระยะเวลาสามปนั้น ควรมีสภาพความพรอมอยางนอย 2 ประการ คือ
1. มีความแนนอนของกิจกรรมที่จะดําเนินการ โดยควรมีการประเมินถึงความเปนไปไดของ โครงการ/กิจกรรม รวมทั้งผลประโยชนสาธารณะที่จะไดรับจากโครงการ/กิจกรรม
2. กิจกรรมที่อยูในแผนปแรกของหวงระยะเวลาสามปควรมีความพรอมในเรื่องรูปแบบ และรายละเอียดทางเทคนิคพอสมควรเพื่อใหสามารถกําหนดรายการในแผนพัฒนาที่จะนําไปใชจัดทํางบประมาณรายจายประจําปไดตอไป แผนพัฒนาสามป มีลักษณะกวาง ๆ ดังตอไปนี้
1.เปนเอกสารที่แสดงความสอดคลองกับแผนยุทธศาสตรการพัฒนา
2.เปนเอกสารที่แสดงแนวทางการพัฒนาและวัตถุประสงคของแนวทางการพัฒนาที่ชัดเจน และมีลักษณะเฉพาะเจาะจงที่ดําเนินการ
3.เปนเอกสารที่จะแสดงโครงการ/กิจกรรมการพัฒนาที่จะดําเนินการเปนหวงระยะเวลาสามป
4.เปนเอกสารที่แสดงความเชื่อมโยงระหวางแผนยุทธศาตรการพัฒนากับงบประมาณรายจายประจําป
1.2 วัตถุประสงคของการจัดทําแผนพัฒนาสามป
การศึกษา ศาสนา ศิลปวัฒนธรรม ประเพณี ภูมิปญญาทองถิ่น ตลอดจนการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม อยางครอบคลุมและทั่วถึง
วัตถุประสงคเฉพาะการจัดทําแผนพัฒนาสามป
1. เพื่อกําหนดสภาพการพัฒนาที่พึงประสงคหรือเปาหมายการพัฒนาขององคกรปกครองสวนทองถิ่น ตามปญหาความตองการของประชาชน
2. เพื่อเชื่อมโยงนโยบายรัฐบาล กระทรวง จังหวัด อําเภอและทองถิ่นอื่น ไดอยางเปนระบบ
3. เพื่อใชเปนแนวทางในการจัดสรรทรัพยากรและงบประมาณขององคกรปกครองสวนทองถิ่นไดอยาง ทั่วถึง เปนธรรม
และเปนไปตามความจําเปนเรงดวน อยางมีประสิทธิภาพ
4. เพื่อกําหนดแผนงานโครงการและกิจกรรมการพัฒนาและแกไขปญหาความเดือดรอน ของประชาชนและเพื่อ
นำไปสูการบรรลุเปาหมายการพัฒนา
1.3 ขั้นตอนในการจัดทําแผนพัฒนาสามป
หลังจากที่ไดมีการกําหนดยุทธศาสตรการพัฒนาและแนวทางการพัฒนาในแผนยุทธศาสตรแลวก็จะตองถึงขั้นตอนในการแปลงไปสูการปฏิบัติโดยการจัดทําแผนพัฒนาสามป ซึ่งไดกําหนดขั้นตอนการจัดทํา เปนแนวทางใหองคกรปกครองสวนทองถิ่นนําไปดําเนินการ 7 ขั้นตอน ดังนี้
ขั้นตอนที่ 1 การเตรียมการจัดทําแผน
1. หนวยงานที่รับผิดชอบการจัดทําแผนพัฒนาควรเขาพบผูบริหารทองถิ่น เพื่อชี้แจงวัตถุประสงค ความสําคัญและความจําเปนในการจัดทําแผนพัฒนาสามปเพื่อใหผูบริหารทราบถึงภารกิจที่จะตองดําเนินการตอไป และดําเนินการเสนอโครงการจัดทําแผนพัฒนาสามปหวงป พ.ศ.2558 ถึง 2560 ผาน ปลัดองคกรปกครองสวนทองถิ่นใหผูบริหารอนุมัติ โครงการดังกลาวจะเปนการกําหนดทรัพยากรในการจัดทําแผนพัฒนาสามปและกําหนดปฏิทินการทํางานไวอยางชัดเจน
2. หนวยงานที่รับผิดชอบ แจงโครงการที่ไดรับอนุมัติใหผูที่เกี่ยวของทราบ ไดแก คณะกรรมการพัฒนาทองถิ่น คณะกรรมการสนับสนุนการจัดทําแผนพัฒนาทองถิ่นหนวยงานภายในขององคกรปกครองสวนทองถิ่น และประชาคม
ขั้นตอนที่ 2 การคัดเลือกยุทธศาสตรและแนวทางการพัฒนา
1. ในขั้นตอนนี้ คณะกรรมการสนับสนุนการจัดทําแผนพัฒนาจะสรุปยุทธศาสตรการพัฒนาและ แนวทางการพัฒนาจากแผนยุทธศาสตรการพัฒนา พรอมทั้งขอมูลที่เกี่ยวของ ปญหาความตองการของทองถิ่น รวมทั้งสรุปยุทธศาสตรการพัฒนาของจังหวัด/อําเภอ และนโยบายของผูบริหารทองถิ่น เพื่อนําเสนอตอคณะกรรมการพัฒนาทองถิ่น
2. องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นจัดการประชุมระหวางคณะกรรมการพัฒนาทองถิ่นประชาคมทองถิ่น และ สวนราชการที่เกี่ยวของเพื่อรวมกันพิจารณาโดยในการจัดทําแผนพัฒนาสามปในครั้งแรกใหเวทีการประชุม รวมกันดัง กลาว คัดเลือกยุทธศาสตรการพัฒนา แนวทางการพัฒนาที่สมควรนํามาใชเปนแนวทางการจัดทําแผนพัฒนาสามป เพื่อเป็นกรอบในการพิจารณาจัดทําโครงการ/กิจกรรมในแผนพัฒนาสามปตอไป แตสําหรับการจัดทําแผนพัฒนาสามปในครั้ง ตอไป(เมื่อครบรอบหนึ่งป) ใหเวทีการประชุมรวมพิจารณาทบทวนดูวา จากยุทธศาสตร แนวทางการพัฒนาที่ไดคัดเลือกและโครงการ/กิจกรรมที่กําหนดไว ยังมีความเหมาะสมหรือไม ซึ่งในขั้นตอนนี้ในการจัดทําแผนพัฒนาสามปในปตอไปจะสามารถคัดเลือก ยุทธศาสตรการพัฒนา แนวทางการพัฒนา ที่จะนํามาใชเปนกรอบการจัดทําแผนพัฒนาสามปก็ได รวมทั้งกําหนดโครงการ/กิจกรรม ที่จะเพิ่มเติมหรือตัดทอนลงได
3. เมื่อไดแนวทางการพัฒนาแลว เวทีการประชุมรวมพิจารณาวาจะมีโครงการ/กิจกรรมอะไรบางที่ตองดําเนินการ เพื่อใหบรรลุวัตถุประสงคและเปาหมายของแนวทางการพัฒนาที่คัดเลือกมาใชเปนกรอบในการพัฒนา
4. โครงการ/กิจกรรม ที่พิจารณากําหนดอาจมีจํานวนมากดังนั้นในขั้นตอนนี้จะตองมีการดําเนินการ ดังนี้
(1) พิจารณาความเกี่ยวเนื่องกันระหวางยุทธศาสตรหรือระหวางแนวทางการพัฒนา
(2) ใหพิจารณานําโครงการ/กิจกรรม จากแผนชุมชนที่เกินขีดความสามารถในการดําเนินการของชุมชนที่สอดคลองกับยุทธศาสตรการพัฒนาในแผนยุทธศาสตรการพัฒนามาประกอบการจัดทําแผนพัฒนาสามป
(3) มีการจัดลําดับความสําคัญของโครงการ/กิจกรรม เพื่อที่จะบรรจุลงในแผนพัฒนาสามปไดอยางเหมาะสม และยังเปนการจัดลําดับโครงการไวเพื่อทําแผนพัฒนาสามปในชวงถัดไปดวย เนื่องจากในการดําเนินการเพื่อใหบรรลุวัตถุประสงคของยุทธศาสตรการพัฒนา อาจจะตองใชเวลาตอเนื่องนานกวาสามป ดังนั้น องคกรปกครองสวนทองถิ่นจึงจําเปนตองพิจารณาแนวทางการจัดทํา โครงการ/กิจกรรม ที่ตอเนื่องไปในระยะยาวดวย ซึ่งอาจจะยังไมสามารถระบุไวในชวงสามปของแผนพัฒนาสามปได เชน โครงการจัดการขยะ อาจมีกิจกรรมหลากหลายที่ตองดําเนินการตอเนื่อง
(4)เนื่องจากกิจกรรมที่จะตองดําเนินการมีความหลากหลายดังนั้น ในขั้นของการพิจารณากําหนดกิจกรรม องคกรปกครองสวนทองถิ่นจะตองคํานึงถึงสิ่งตางๆ ดังตอไปนี้
งบประมาณรายรับรายจายขององคกรปกครองสวนทองถิ่น
ทรัพยากรการบริหารอื่นๆขององคกรปกครองสวนทองถิ่น
ภาคีการพัฒนาที่สามารถเขามารวมดําเนินการ หรือมีภารกิจรับผิดชอบการดําเนินการในเรื่องนั้นๆเมื่อพิจารณาดานตางๆ ดังกลาวแลว จะตองแยกประเภทของโครงการออกอยางนอย 3 ประเภท คือ
โครงการที่องคกรปกครองสวนทองถิ่นดําเนินการเอง กลาวคือมีขีดความสามารถทั้งทางดานกําลังเงิน กําลังคน วัสดุอุปกรณและความรูทางดานการบริหารการจัดการที่จะดําเนินการไดเอง
โครงการที่องคกรปกครองสวนทองถิ่นอุดหนุนใหหนวยงานอื่นดําเนินการเพื่อใหเกิดประสิทธิภาพในการดําเนินงานเนื่องจากเปนงานที่อยูในอํานาจหนาที่ แตองคกรปกครองสวนทองถิ่นไมสามารถ หรือไมประสงคจะดําเนินการ จึงมอบใหหนวยงานอื่นดําเนินการแทนโดยการตั้งงบประมาณเปนเงินอุดหนุนใหตามระเบียบวิธีการของทางราชการ
โครงการที่ขอรับการสนับสนุนจากหนวยงานอื่น ทั้งราชการบริหารสวนกลาง สวนภูมิภาค รัฐวิสาหกิจ
หนวยงานอื่น และภาคเอกชน อันเนื่องมาจากเปนโครงการขนาดใหญหรือเปนโครงการที่หนวยงานดังกลาวเปน หนวยปฏิบัติและมีหนาที่จัดบริการสาธารณะดังกลาวอยูแลว ทั้งนี้ รวมถึงโครงการเงินอุดหนุนเฉพาะกิจ (ซึ่งมีกรอบในการพิจารณาจัดสรรเงินอุดหนุนอยูแลวโดยองคกรปกครองสวนทองถิ่นที่จะเสนอขอรับการสนับสนุน ตองอยูในเงื่อนไขของการขอรับเงินอุดหนุนเฉพาะกิจดังกลาว)
ขั้นตอนที่ 3 การเก็บรวบรวมขอมูลและวิเคราะหขอมูล
1. การเก็บรวบรวมขอมูล
คณะกรรมการสนับสนุนการจัดทําแผนพัฒนาทองถิ่น ดําเนินการสํารวจและเก็บรวบรวมขอมูลที่จําเปนตอการจัดทําแผนพัฒนาสามป ซึ่งนอกจากจะตองเก็บรวบรวมขอมูลพื้นฐานทั่วไปแลว ยังจะตองวิเคราะหวายุทธศาสตรการพัฒนา แนวทางการพัฒนาที่เลือก ตองการขอมูลประเภทใดเปนพิเศษ ตองการขอมูลของหวงเวลาใด และจะเก็บขอมูลจากแหล่งใด เพื่อเปนขอมูลที่จะนํามาวิเคราะห แนวทางการพัฒนา โครงการ/กิจกรรม ไดอยางถูกตอง โดยในการเก็บรวบรวมขอมูลจะ ตองเก็บขอมูล ทั้งขอมูลภายในองคกรและขอมูลภายนอก เพื่อสามารถนํามา วิเคราะห SWOT Analysis (การวิเคราะหจุดแข็ง จุดออน โอกาสและอุปสรรค)ได
2.การวิเคราะหขอมูล
ประกอบดวย 4 กิจกรรมหลัก คือ
1.การประเมินผลการพัฒนาที่ผานมา
2.การคัดเลือกยุทธศาสตรการพัฒนา
3.การจัดลําดับความสําคัญของแนวทางการพัฒนา
4.การตัดสินใจเลือกแนวทางการพัฒนาในหวงสามป
ขั้นตอนที่ 4 การกําหนดวัตถุประสงคของแนวทางการพัฒนา
1. หลังจากไดแนวทางการพัฒนาในชวงสามปแลว ใหที่ประชุมรวมกันพิจารณาคัดเลือกวัตถุประสงคของยุทธศาสตรการพัฒนา มาจัดทําเปนวัตถุประสงคของแนวทางการพัฒนา โดยพิจารณาคัดเลือกวัตถุประสงคของยุทธศาสตรการพัฒนาจากแผนยุทธศาสตรการพัฒนา ที่สอดคลองกับแนวทางการพัฒนาในชวงสามป โดยนําวัตถุประสงคดังกลาวมาจัดทําเปนวัตถุประสงคของแนวทางการพัฒนาในชวงสามป บางครั้ง องคกรปกครองสวนทองถิ่นอาจกําหนดวัตถุประสงคของแนวทางการพัฒนาตั้งแตขั้นตอนการจัดทําแผนยุทธศาสตรการพัฒนาทองถิ่นแลว แตอาจนํามาปรับใหชัดเจนและสอดคลองกับสถานการณในชวงสามป
2. ในขั้นตอนนี้ ที่ประชุมจะรวมกันพิจารณากําหนดโครงการ/กิจกรรมการพัฒนาที่จะตองดําเนินการตามแนวทางที่คัดเลือกและโดยที่กิจกรรมที่จะดําเนินการยอมมีความหลากหลาย ซึ่งที่ประชุมจะตองพิจารณาในประเด็นดังตอไปนี้ดวย คือ
(1) พิจารณากิจกรรมที่ตองดําเนินการเพื่อใหบรรลุวัตถุประสงคของแนวทางการพัฒนาที่กําหนดอยาง รอบครอบ เพื่อใหไดโครงการ/กิจกรรมที่ครบถวน ซึ่งอาจจะมีทั้งโครงการ/กิจกรรมที่องคกรปกครองสวนทองถิ่นดําเนินการเองโครงการ/กิจกรรมที่รวมดําเนินการกับหนวยงานอื่น หรือโครงการ/กิจกรรม ที่หนวยงานอื่นเปนผูดําเนินการ
(2) พิจารณาจัดลําดับความสําคัญของโครงการ/กิจกรรม ควรพิจารณาทั้งภายใตแนวทางเดียวกันและระหวางแนวทางการพัฒนา
(3) พิจารณาถึงความเชื่อมโยงของกิจกรรมทั้งในดานกระบวนการดําเนินงานและในดานของผลการดําเนินงาน เพื่อบรรจุกิจกรรมลงในปตางๆ ไดอยางถูกตองเหมาะสม
(4) พิจารณาคัดเลือกโครงการ/กิจกรรม
ก.จากความจําเปนเรงดวน
ข.ขีดความสามารถทางทรัพยากรการบริหารขององคกรปกครองสวนทองถิ่น
ค.ความเชื่อมโยงของกิจกรรม และระยะเวลาที่จะดําเนินการ
ขั้นตอนที่ 5 การจัดทํารายละเอียดโครงการ/กิจกรรมการพัฒนา
คณะกรรมการสนับสนุนการจัดทําแผนพัฒนาทองถิ่นพิจารณาคัดเลือกโครงการที่สอดคลองกับแนวทางการพัฒนาในชวงสามป มาจัดทํารายละเอียดโครงการในดานเปาหมาย ผลผลิต ผลลัพธ งบประมาณระยะเวลา ผูรับผิดชอบ และตัวชี้วัดความสําเร็จ โดยเนนการศึกษารายละเอียดของกิจกรรมที่จะดําเนินการในปแรกของแผนพัฒนาสามปเพื่อใหสามารถนําไปจัดทํางบประมาณรายจายประจําปไดตอไป
ขั้นตอนที่ 6 การจัดทํารางแผนพัฒนาสามป
1. คณะกรรมการสนับสนุนการจัดทําแผนพัฒนาทองถิ่น จัดทํารางแผนพัฒนาสามป โดยมีเคาโครงประกอบดวย 6 สวน ดังนี้
สวนที่ 1 บทนํา
สวนที่ 2 สภาพทั่วไปและขอมูลพื้นฐานที่สำคัญขององคกรปกครองสวนทองถิ่น
สวนที่ 3 สรุปผลการพัฒนาทองถิ่นในปที่ผานมา
สวนที่ 4 ยุทธศาสตรและแนวทางการพัฒนาในชวงสามป
สวนที่ 5 บัญชีโครงการพัฒนา
สวนที่ 6 การติดตามและประเมินผลการนําแผนพัฒนาสามปไปปฏิบัติ
2. คณะกรรมการสนับสนุนการจัดทําแผนพัฒนาทองถิ่นจัดเวทีประชาคม ซึ่งประกอบไปดวยคณะกรรมการพัฒนาทองถิ่นประชาคมทองถิ่นและหนวยงานที่เกี่ยวของเพื่อเสนอรางแผนพัฒนาสามปและรับฟง ความคิดเห็น ขอเสนอแนะ แลวนําไปปรับปรุงแผนพัฒนาสามปใหสมบูรณตอไป
3. คณะกรรมการสนับสนุนการจัดทําแผนพัฒนาทองถิ่น นํารางแผนพัฒนาสามปที่ปรับปรุงแลวเสนอคณะกรรมการพัฒนาทองถิ่นเพื่อพิจารณา
ขั้นตอนที่ 7 การอนุมัติและประกาศใชแผนพัฒนาสามป
1. คณะกรรมการพัฒนาทองถิ่นเสนอรางแผนพัฒนาสามปที่ผานการพิจารณาใหผูบริหารทองถิ่น
2. ผูบริหารทองถิ่นนํารางแผนพัฒนาสามปเสนอขอรับอนุมัติจากสภาทองถิ่น
3. เมื่อสภาทองถิ่นพิจารณาอนุมัติแผนพัฒนาสามปแลว สภาทองถิ่นจะสงใหผูบริหารทองถิ่นประกาศใชแผนพัฒนาสามปและนําไปปฏิบัติรวมทั้งแจงสภาทองถิ่น คณะกรรมการพัฒนาจังหวัดคณะกรรมการพัฒนาอําเภอ คณะกรรมการประสานแผนพัฒนาทองถิ่น คณะอนุกรรมการประสานแผนพัฒนาทองถิ่น และหนวยงานที่เกี่ยวของรวมทั้งประกาศใหประชาชนและหนวยงานที่เกี่ยวของไดรับทราบโดยทั่วกัน
1.4 ประโยชนของการจัดทําแผนพัฒนาสามป
การจัดทําแผนพัฒนาสามป เปนเครื่องมือที่จะชวยใหองคกรปกครองสวนทองถิ่นไดพิจารณา อยางรอบคอบ ใหเห็นถึงความเชื่อมโยงระหวางแนวทางการดําเนินงานตางๆ ที่อาจเชื่อมโยงและสงผลทั้งในเชิงสนับสนุนและเปนอุปสรรคตอกัน เพื่อใหองคกรปกครองสวนทองถิ่นนํามาตัดสินใจ กําหนดแนวทางการดําเนินงานและใชทรัพยากรทางการบริหารของทองถิ่น อยางมีประสิทธิภาพและเกิดประโยชนสูงสุด แกประชาชนในตําบล นอกจากประโยชนในขางตนแลว การจัดทําแผนพัฒนาสามปยังมีประโยชนอีก ดังนี้
1. ทําใหองคกรปกครองสวนทองถิ่นดําเนินงานแบบมีทิศทางมุงตรงไปยังจุดมุงหมายที่กําหนดไวไดอยาง สะดวกและเกิดผลดี
2. ทําใหองคกรปกครองสวนทองถิ่นมีแผนงานโครงการ/กิจกรรม ตามความตองการของประชาชน
3. ทําใหองคกรปกครองสวนทองถิ่น สามารถใชแผนพัฒนาสามป เปนแนวทางการจัดขอบัญญัติงบประมาณ
4. ทําใหงานในฝายตางๆ มีการประสานกันดี กิจกรรมที่ดําเนินมีความตอเนื่องกันกอใหเกิดความเปน ระเบียบในงานตางๆ ที่ทําซึ่งสิ่งเหลานี้เปนการใชประโยชนจากทรัพยากรตางๆอยางคุมคานับวาเปนการลดตน ทุนที่ดี กอใหเกิดความประหยัดกับองคกร
5. ทําใหประชาชนไดทราบลวงหนาวาองคกรปกครองสวนทองถิ่นจะดําเนินกิจกรรมอะไรบางเพื่อใชเปน ขอมูล ในการติดตามตรวจสอบและการดําเนินงานขององคกรปกครองสวนทองถิ่น ใหเปนไปดวยความถูกตอง โปรงใส