นกกระจอก

นกกระจอกป่าท้องเหลือง / Russet Sparrow / Passer rutilans




ชื่อเรียกอื่น Cinnamon Tree Sparrow , Cinnamon Sparrow , Ruddy Sparrow

นกกระจอกป่าท้องเหลือง อยู่ในวงศ์นกกระจอก Family Passeridae นกในวงศ์นี้มีขนาดเล็กมาก จนถึงขนาดเล็ก ลักษณะภายนอกค่อนข้างแตกต่างกัน , ปาก ยาวปานกลาง ปลายปากแหลม หรือ ปากสั้นเป็นปากกรวย , หาง ยาวปานกลาง ปลายหางแหลม มน ตัด หรือ เว้าตื้น . อาศัยและ หากินตามทุ่งโล่ง หมู่บ้าน หรือ ชายแหล่งน้ำ มีทั้งที่หากินตามกิ่งไม้ และ บนพื้นดิน กินแมลง ธัญพืช และ เมล็ดของไม้ต้น , รัง มีรูปร่างแตกต่างกัน ตั้งแต่แบบง่ายๆ จนถึง แบบรังแขวน มีการสานวัสดุ อย่างละเอียดลออ

นกในวงศ์นี้ กำเนิดมาตั้งแต่สมัยไมโอซีน ในยุคเทอร์เชียรี่ หรือประมาณ 25 - 13 ล้านปีมาแล้ว กระจายพันธุ์ทั่วโลก มีทั้งหมด 57 สกุล 386 ชนิด แบ่งออกเป็น 5 วงศ์ย่อย ประเทศไทยพบ 4 วงศ์ย่อย คือ วงศ์ย่อยนกกระจอก วงศ์ย่อยนกเด้าลม วงศ์ย่อยนกกระจาบ และ วงศ์ย่อยนกกระติ๊ด

วงศ์ย่อยนกกระจอก Subfamily Passeinae นกในวงศ์ย่อยนี้ มีปากอ้วน หนา ประมาณ 3 ใน 4 ของความยาว หรือ มากกว่า, สันขากรรไกรล่าง ยาวกว่า ความกว้างของปาก , รูจมูกมน มุมปากมีขนแข็ง , ขนปลายปีก 3 เส้น เส้นนอกสุด ยาวที่สุด , ปีก ยาวกว่าแข้ง , หาง ยาวประมาณ 3 ใน 4 ของปีก , นิ้วกลาง รวมทั้งเล็บ ยาวเท่ากับแข้ง . ทำรังบนต้นไม้ ตามซอก หรือชายคาบ้าน หรือ สิ่งก่อสร้าง , รัง เป็นรูปกระโจม หรือ ทรงกลม อาศัย และ ทำรังรวมกันเป็นฝูงใหญ่ มีหลายชนิดที่ตัวผู้ และ ตัวเมีย มีสีแตกต่างกัน ทั่วโลกมีนกในวงศ์ย่อยนี้ 4 สกุล 36 ชนิด ประเทศไทยพบ 1 สกุล คือ สกุลนกกระจอก Genus Passer

นกกระจอกป่าท้องเหลือง อยู่ในสกุลนกกระจอก Genus Passer ชื่อสกุลมาจากรากศัพท์ภาษาละติน คือ passer แปลว่า นกกระจอก ลักษณะของสกุลไม่แตกต่างจากลักษณะของวงศ์ย่อย ทั่วโลกมีนกในสกุลนี้ 23 ชนิด ประเทศไทยพบ 4 ชนิด คือ นกกระจอกใหญ่ ( Hiouse Sparrow ) , นกกระจอกป่าท้องเหลือง ( Russet Sparrow ) , นกกระจอกตาล ( Plain - backed Sparrow ) และ นกกระจอกบ้าน ( Eurasian Tree Sparrow )

มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Passer rutilans ชื่อชนิดเป็นคำในภาษาละติน คือ rutilans ( รากศัพท์ภาษาละติน คือ ruti ) แปลว่า สีแดง หรือ สีออกแดง ความหมายคือ " นกที่มีสีออกแดง " ทั่วโลกมี 3 ชนิดย่อย ประเทศไทยพบ 1 ชนิดย่อย คือ Passer rutilans intensior พบครั้งแรกและจำแนกชนิดที่ ประเทศลาว
รูปร่างลักษณะ ชนิดย่อยที่มีการแพร่กระจายกว้างขวางที่สุด และ ถือเป็นชนิดอ้างอิงหลัก คือ P . r. intensior ซึ่งพบในไทยเช่นกัน มีลักษณะดังนี้คือ เป็นนกขนาดเล็กมาก คามยาวจากปลายปากจดหาง 14 ซม. นกตัวผู้ คล้ายนกกระจอก บ้าน แต่ กระหม่อม ขนคลุมหลัง โคนปีก และ ตะโพก เป็นสีน้ำตาลแดง , ใบหน้าด้านข้าง และ กลางอก มีสีออกเหลืองจางๆ บริเวณหู ไม่มีลายแถบสีดำ , หัวด้านข้าง และ ลำตัวด้านล่าง มีตั้งแต่ สีขาวขุ่น โดยบริเวณอก และ สีข้างสีเทา จนถึง สีเหลือง อ่อน โดย อก และ สีข้างมีสีเทาแกมเหลือง , ปีก มีแถบกว้าง สีขาว บริเวณไหล่ มีขีดประปราย สีดำ แตกต่างจากนกกระจอกตาลตัวผู้ โดย กระหม่อม มี สีน้ำตาลแดง , หลัง มีแถบกว้างสีดำ

นกตัวผู้ในขนชุดฤดูแรก คล้ายนกตัวผู้ที่เต็มวัย แต่ จะมีสีคล้ำกว่า , ท้อง สีออกเทาอมน้ำตาล บางส่วนมีสีดำ หรือ เทาแทรกปนอยู่ด้วย

นกตัวเมีย คล้ายนกกระจอกตาลตัวเมีย แต่ ลำตัวด้านบน มีสีน้ำตาล เข้มกว่า , ปีก มีแถบสีเนื้อ 2 แถบ , หลัง มีลายขีดสีดำ จำนวนมากกว่า , ตะโพก สีเหลืองแกมน้ำตาล ถึง สีน้ำตาล และ คล้ายนกกระจอกบ้านตัวเมีย แต่ ต่างกันที่ ขีดสีเข้ม ที่ลากผ่านตา จะเห็นชัดเจนกว่า เนื่องจาก ขีดที่คล้ายคิ้วมีสีจางกว่า สีของขนในบริเวณโดยรอบ , ขนคลุมขนกลางปีก มีลายเป็นขีดๆ สีขาว , ใต้คอ มีสีเหลืองครีม ตรงกลางคอ มีแถบจางๆสีเทา , ท้อง และ ตะโพก มีสีเหลืองครีม หรือ เหลืองนวล

นกที่ยังไม่เต็มวัย คล้ายนกตัวเมีย แต่บริเวณกระหม่อม หลัง และ ไหล่ มีแต้มสีน้ำตาลอ่อน , คิ้ว สีเนื้อ , ปาก มีสีอ่อน

นิสัยประจำพันธุ์ พบตามทุ่งโล่ง และ แหล่งกสิกรรม ตั้งแต่พื้นราบ จนกระทั่ง ระดับความสูง 2,100 เมตร จากระดับน้ำทะเล พบอยู่เป็นฝูง บางฝูงมีจำนวนมากกว่า 50 ตัว มักเกาะตามกิ่งของต้นไม้แห้ง แต่ ส่วนใหญ่หากินตามพื้นดิน โดยกินเมล็ดพืช ธัญพืช แมลง ตัวหนอน และ สัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังขนาดเล็ก เป็นอาหาร

แหล่งอาศัยหากิน บริเวณที่เป็นที่โล่งของป่า แหล่งเกษตรกรรม บนพื้นที่สูง พบตั้งแต่ระดับ 1,100 - 2,680 เมตร จากระดับน้ำทะเล ในฤดูหนาว อาจลงมาหากินที่ระดับต่ำกว่านี้

ฤดูผสมพันธุ์ทำรังวางไข่ ในแหล่งทำรังวางไข่ ทำรังในเดือนเมษายน ถึง เดือนสิงหาคม โดยจะทำรังในซอกโพรงต้นไม้ หรือ ซอกแตกในกำแพง หรือ อาคาร สูงจากพื้นได้ถึง 9 เมตร วางไข่ครอกละ 4 - 5 ฟอง เปลือกไข่ สีเทา หรือ เขียวอ่อนๆ มีขีดสีเข้มจำนวนมาก มักทำรังอยู่ใกล้ๆกัน เป็นจำนวนมาก

การแพร่กระจายพันธุ์ เป็นนกประจำถิ่น ที่มีการย้ายแหล่งหากินไปตามชั้นความสูงต่างๆ ทางภาคเหนือ ของ ปากีสถาน , ภาคเหนือ ภาคตะวันตกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ของ อินเดีย , เนปาล , ภูฐาณ , ภาคใต้ ภาคตะวันออกเฉียงใต้ ของ ทิเบต , จีน ( ยกเว้น ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และ ภาคตะวันตกเฉียงเหนือ ) , ไต้หวัน , ภาคเหนือ และ ภาคใต้ ของ เกาหลี , ญี่ปุ่น

สำหรับเอเซียตะวันออกเฉียงใต้ เป็นนกประจำถิ่น ที่พบได้ทั่วไป ทางภาคเหนือ ภาคตะวันตก และ ภาคตะวันออก ของ เมียนม่าห์ , ภาคเหนือ ของ ลาว , ภาคตะวันตก ของ ตังเกี๋ย , เป็นนกอพยพที่หายากมาก ทางภาคตะวันตกเฉียงเหนือ และ ภาคเหนือบางแห่ง ของ ประเทศไทย

สำหรับประเทศไทย เป็นนกอพยพมาช่วงนอกฤดูผสมพันธุ์ พบเฉพาะบางแห่งทางภาคเหนือตอนบนสุด และ ภาคตะวันตกเฉียงเหนือ แหล่งที่มีรายงานการพบเสมอ คือ อุทยานแห่งชาติดอยภูคา ซึ่งภายในอุทยานแห่งนี้ จะมีร่อยรอยเดิมของการทำไร่เลื่อนลอย จะพบไร่ร้างเป็นพื้นที่โล่งเตียน ตามเนินเขาจนถึงยอดเขาอยู่ทั่วไป ลักษณะเป็นเขาหัวโล้น ที่เหลือต้นไม้ใหญ่กระจายเป็นหย่อมเล็กๆ ตามลาดเขาสูงชัน และ ตามซอกเขา ข้างหุบเหว ตามบริเวณ ที่เป็น ที่โล่ง มีวัชพืชขึ้นปกคลุม มีเมล็ดหญ้าร่วงหล่นตามพื้นที่โล่ง ซึ่งมีหญ้าขึ้นเตี้ยๆ ปกคลุมผิวดิน จะพบนกกระจอกป่าท้องเหลือง ลงหากินเป็นฝูงขนาดเล็ก จำนวน 15 - 50 ตัว ดูเผินๆ จะคล้ายนกกระจอกบ้าน แต่นักดูนกจะผิดสังเกตที่เหตุใด จึงมาพบนกกระจอกบ้าน กลางทุ่งโล่ง บนที่สูงขนาดนี้ และ ไม่มีหมู่บ้าน หรือ แหล่งชุมชนอยู่ใกล้เคียงเลย สภาพเป็นป่าเขาโดยแท้ แม้จะเป็นไร่ร้าง หรือ ไร่เลื่อนลอย นั่นแสดงว่า คุณอาจพบ นกกระจอกป่า ท้องเหลือง ที่หายาก ไม่กระจอก สมชื่อ แล้ว ให้พิจารณาให้ละเอียด จะเห็นสีของกระหม่อม และ ลำตัว สีน้ำตาลแดงสดเข้มมาก โดยเฉพาะ นกตัวผู้ จะไม่มีแถบสีดำที่ด้านข้างของหน้า เหมือน นกกระจอกบ้านที่เราคุ้นเคย เมื่อนกชนิดนี้ตกใจ จะบินขึ้นทั้งฝูงไปเกาะอยู่บนยอดไม้สูงลิบ ซึ่งผิดวิสัยนกกระจอกบ้าน ซึ่งจะไม่เกาะสูงมากขนาดนั้น อาจดูไม่สวย ไปกว่า นกกระจอกบ้าน สักเท่าไหร่ แต่ ความสำคัญอยู่ที่ว่า นี่คือนกตัวใหม่ของคุณ อีกชนิดหนึ่ง ที่หาดูยาก ไม่กระจอกเลย ( ยกเว้นคนไป ญี่ปุ่น ก็คงจะเมินหน้า ไม่มอง เป็นแน่ )

แหล่งข้อมูล : " นกในเมืองไทย " โดย รศ. โอภาส ขอบเขตต์

" A field guide to the birds of Thailand and South - east Asia " by Craig Robson

ภาพโดย Photographer : Kwan Po Kuen

Create Date : 20 กันยายน 2550 Last Update : 20 กันยายน 2550 16:19:06 น. Counter : 3653 Pageviews.		4 comments
Share Tweet