พระพิมพ์สมเด็จ (พระสมเด็จวัดระฆัง ยุคต้น) พระเนื้อครู ตอนที่ 1
ในบันทึก เรื่อง ชีวประวัติสมเด็จพระพุฒาจารย์ (โต) ในหนังสือพระสมเด็จวัดระฆัง สมเด็จพุฒาจารย์ (โต) พรหมรังสี วัดระฆังโฆสิตาราม ได้กล่าวถึงตำนานการสร้างพระสมเด็จระฆัง (หน้าที่ 77 หนังสือมหาโพธิ์ ฉบับพิเศษ สมเด็จวัดระฆัง) อันเป็นหลักสำคัญในการดูเนื้อพระสมเด็จวัดระฆัง ว่า
.....พระสังฆราช (สุก ไก่เถื่อน) ท่านได้ประสิทธิประสาทวิชา มายาศาสตร์ และวิชาวิปัสสนาธุระให้แก่ เจ้าประคุณสมเด็จผู้เป็นศิษย์ของท่านทั้งหมด ตลอดจนการสร้างพระพิมพ์ ก็ได้รับการศึกษามาจากอาจารย์องค์นี้ด้วย คือ แบบหลังเบี้ย วัดพลับและแบบ 4 เหลี่ยมฐาน 3 ชั้นมีซุ้ม ด้านหลังมีอักษรว่า อรหัง จะเห็นได้ว่าเนื้อพระวัดพลับ และพระพิมพ์สมเด็จ คล้ายคลึงกันมาก.....
ดังที่ได้เรียนมาให้ทราบแล้วว่า เจ้าประคุณสมเด็จพระพุฒาจารย์ (โต) พรหมรังสี สร้างและปลุกเสก พระพิมพ์สมเด็จ ในยุคต้นตั้งแต่ พ.ศ. 2368 เรื่อยมา และเรียกกันว่า พระพิมพ์สมเด็จ ต่อมาเรียกขานกันว่า พระสมเด็จวัดระฆัง นับตั้งแต่ พ.ศ. 2407 ตามที่เจ้าประคุณสมเด็จได้เลื่อนสมณศักดิ์ เป็นที่ พระสมเด็จพุฒาจารย์ (โต) พรหมรังสี ในปีนั้นเอง
พระพิมพ์สมเด็จ หรือพระสมเด็จวัดระฆัง พิมพ์ใหญ่ ยุคต้น แม่พิมพ์ช่างหลวง (หลวงสิทธิการ) เจ้าประคุณสมเด็จฯ สร้างและปลุกเสก เมื่อ พ.ศ. 2380 ปัจจุบันมีน้อยหายากมาก เท่าที่พบทั้งในหนังสือและเว็บไซต์มีไม่ถึง 50 องค์
อ่านเพิ่มเติมได้ที่หัวข้อ ยุคของการสร้างพระสมเด็จวัดระฆัง
รูปพระสมเด็จวัดระฆังยุคต้น
ถ้านำพระวัดพลับ และพระพิมพ์สมเด็จในยุคต้น มาเปรียบเทียบกันแล้ว จะเห็นว่ามีเนื้อคล้ายคลึงกันมาก เพราะสร้างระยะเวลาใกล้เคียงกัน เนื้อพระพิมพ์สมเด็จยุคต้นจึงเป็นพระเนื้อครู คือ ลักษณะเนื้อเก่าจัด แกร่ง ผิวพรรณเป็นธรรมชาติ มีมวลสารเก่า เป็นเม็ดแร่หินต่าง
การเปรียบเทียบเนื้อพระวัดพลับกับพระพิมพ์สมเด็จยุคต้น
ภาพขยายเนื้อพระวัดพลับ
ภาพขยายเนื้อพระพิมพ์สมเด็จ หรือพระสมเด็จวัดระฆังพิมพ์ใหญ่ยุคต้น
ภาพขยายเนื้อพระพิมพ์สมเด็จ หรือพระสมเด็จวัดระฆังพิมพ์ใหญ่ยุคต้น
ภาพขยายเนื้อพระพิมพ์สมเด็จ หรือพระสมเด็จวัดระฆังพิมพ์ใหญ่ยุคต้น
ดังนั้นเนื้อพระจึงมีความสำคัญยิ่งต่อการพิจารณา ว่าเป็นพระแท้หรือพระปลอมโดยอาศัยหลักการคิดวิเคราะห์ตามความเป็นจริงในการเปรียบเทียบ และพิสูจน์ได้ว่า เมื่อเนื้อวัดพลับคล้ายคลึงกับพระสมเด็จ ในทำนองเดียวกันหากนำเนื้อพระสมเด็จวัดระฆังของเจ้าประคุณสมเด็จสร้าง และปลุกเสก ตั้งแต่ พ.ศ. 2407 2415 ไปเปรียบเทียบเนื้อพระพิมพ์สมเด็จ เนื้อพระจะเหมือนกันกับเนื้อพระสมเด็จในยุคต้น ซึ่งสร้างในระยะเวลาใกล้เคียงกันเช่นกัน จะมีลักษณะเป็นพระเนื้อเก่าจัด ธรรมชาติบนผิวพระ และมวลสารมองเห็นได้ชัดเจน อันเป็นลักษณะของเนื้อแท้ แม้ว่าจะเป็นพิมพ์ใดของช่วงหลวงในราชสำนักก็ตาม
(ในตอนที่ 2 จะกล่าวถึงเนื้อพระพิมพ์สมเด็จ พร้อมเปรียบเทียบให้เห็นถึง ความคล้ายคลึงกับเนื้อพระสมเด็จวัดระฆังในยุคปลาย)