ตำนานขันธปริต
ภิกษุรูปหนึ่ง ถูกงูกัดตายในเมืองสาวัตถี ภิกษุทั้งหลายนำความไปกราบทูลพระผู้มีพระภาคเจ้าให้ทรงทราบ พระองค์จึงตรัสว่า ที่เป็นเช่นนั้น เพราะภิกษุมิได้แผ่เมตตาจิตไปยังตระกูลงูทั้ง ๔ หากแผ่เมตตาจิตไปยังตระกูลพญางูทั้ง ๔ แล้ว ก็จะไม่ถูกงูกัดตาย
ตระกูลพญางูทั้ง ๔ คืออะไรบ้าง ? ตระกูลพญางูทั้ง ๔ คือ ตระกูลพญางูชื่อวิรูปักษ์ ๑ ตระกูลพญางูชื่อเอราบถ ๑ ตระกูลพญางูชื่อฉัพยาบุตร ๑ ตระกูลพญางูชื่อกัณหาโกคมกะ ๑ ต่อแต่นี้ไป เราอนุญาตให้ภิกษุทั้งหลายแผ่เมตตาจิตไปยังตระกูลงูทั้ง ๔ นี้ เพื่อคุ้มครองป้องกันตน
บทพระบาลีที่มีนามว่า ขันธปริตเป็นบทสำหรับสาธยาย แผ่เมตตาจิตไปยังตระกูลพญางูทั้ง ๔
หมายเหตุ. บทนี้สวดยาก คอยจะเป็นทำนอง โยนยาว ไม่เป็นสังโยค ต้องซักซ้อมกันดีจริงๆ จึงจะสวดสังโยคได้สะดวก บทนี้ ก็มีแบบสังเขป คือ ขึ้น อปฺปมาโณ พุทฺโธ ฯปฯ
คติที่ได้จากปริตบทนี้ว่า “เมตตาเป็นคุณธรรมประเสริฐยิ่ง เมื่อแผ่ไปในสัตว์ร้าย เช่น งูพิษ เป็นต้น สัตว์ร้ายเหล่านั้นก็กล้ำกรายไม่ได้”