ฉักกะ

ทิศ ๖

๑. ปุรัตถิมทิส คือทิศเบื้องหน้า มารดาบิดา.

๒. ทักขิณทิส คือทิศเบื้องขวา อาจารย์.

๓. ปัจฉิมทิศ คือทิศเบื้องหลัง บุตรภรรยา.

๔. อุตตรทิส คือทิศเบื้องซ้าย มิตร.

๕. เหฏฐิมทิส คือทิศเบื้องต่ำ บ่าว.

๖. อุปริมทิส คือทิศเบื้องต้น สมณพราหมณ์.

ที. ปาฏิ. ๑๑/๒๐๓.

๑. ปุรัตถิมทิส คือทิศเบื้องหน้า มารดาบิดา บุตรพึงบำรุงด้วยสถาน ๕

(๑) ท่านได้เลี้ยงมาแล้ว เลี้ยงท่านตอบ.

(๒) ทำกิจของท่าน.

(๓) ดำรงวงศ์สกุล.

(๔) ประพฤติตนให้เป็นคนควรรับทรัพย์มรดก.

(๕) เมื่อท่านล่วงลับไปแล้ว ทำบุญอุทิศให้ท่าน.

ที. ปาฏิ. ๑๐/๒๐๓.

มารดาบิดาได้รับบำรุงฉะนี้แล้ว ย่อมอนุเคราะห์บุตรด้วยสถาน ๕

(๑) ห้ามไม่ให้ทำความชั่ว.

(๒) ให้ตั้งอยู่ในความดี.

(๓) ให้ศึกษาศิลปวิทยา.

(๔) หาภรรยาที่สมควรให้.

(๕) มอบทรัพย์ให้ในสมัย.

ที. ปาฏิ. ๑๑/๒๐๓.

๒. ทักขิณทิส คือทิศเบื้องขวา อาจารย์ ศิษย์พึงบำรุงด้วยสถาน ๕

(๑) ด้วยลุกขึ้นยืนรับ.

(๒) ด้วยเข้าไปยืนคอยรับใช้.

(๓) ด้วยเชื่อฟัง.

(๔) ด้วยอุปัฏฐาก.

(๕) ด้วยเรียนศิลปวิทยาโดยเคารพ.

ที. ปาฏิ. ๑๑/๒๐๓.

อาจารย์ได้รับบำรุงฉะนี้แล้ว ย่อมอนุเคราะห์ศิษย์ด้วยสถาน ๕

(๑) แนะนำดี.

(๒) ให้เรียนดี.

(๓) บอกศิลปให้สิ้นเชิง ไม่ปิดบังอำพราง.

(๔) ยกย่องให้ปรากฏในเพื่อนฝูง.

(๕) ทำความป้องกันในทิศทั้งหลาย (คือจะไปทางทิศไหนก็ไม่อดอยาก).

ที. ปาฏิ. ๑๑/๒๐๔.

๓. ปัจฉิมทิส คือทิศเบื้องหลัง ภรรยา สามีพึงบำรุงด้วยสถาน ๕

(๑) ด้วยยกย่องนับถือว่าเป็นภรรยา.

(๒) ด้วยไม่ดูหมิ่น.

(๓) ด้วยไม่ประพฤติล่วงใจ.

(๔) ด้วยมอบความเป็นใหญ่ให้.

(๕) ด้วยให้เครื่องแต่งตัว.

ที. ปาฏิ. ๑๑/๒๐๔.

ภรรยาได้รับบำรุงฉะนี้แล้ว ย่อมอนุเคราะห์สามีด้วยสถาน ๕

(๑) จัดการงานดี.

(๒) สงเคราะห์คนข้างเคียงของผัวดี.

(๓) ไม่ประพฤติล่วงใจผัว.

(๔) รักษาทรัพย์ที่ผัวหามาได้ไว้.

(๕) ขยันไม่เกียจคร้านในกิจการทั้งปวง.

ที. ปาฏิ. ๑๑/๒๐๔.

๔. อุตตรทิส คือทิศเบื้องซ้าย มิตร กุลบุตรพึงบำรุงด้วยสถาน ๕

(๑) ด้วยให้ปัน.

(๒) ด้วยเจรจาถ้อยคำไพเราะ.

(๓) ด้วยประพฤติประโยชน์.

(๔) ด้วยความเป็นผู้มีตนเสมอ.

(๕) ด้วยไม่แกล้งกล่าวให้คลาดจากความเป็นจริง.

ที. ปาฏิ. ๑๑/๒๐๔.

มิตรได้รับบำรุงฉะนี้แล้ว ย่อมอนุเคราะห์กุลบุตรด้วยสถาน ๕

(๑) รักษามิตรผู้ประมาทแล้ว.

(๒) รักษาทรัพย์ของมิตรผู้ประมาทแล้ว.

(๓) เมื่อมีภัย เอาเป็นที่พึ่งพำนักได้.

(๔) ไม่ละทิ้งในยามวิบัติ.

(๕) นับถือตลอดถึงวงศ์ของมิตร.

ที. ปาฏิ. ๑๑/๒๐๕.

๕. เหฏฐิมทิส คือทิศเบื้องต่ำ บ่าว นายพึงบำรุงด้วยสถาน ๕

(๑) ด้วยจัดการงานให้ทำตามสมควรแก่กำลัง.

(๒) ด้วยให้อาหารและรางวัล.

(๓) ด้วยรักษาพยาบาลในเวลาเจ็บไข้.

(๔) ด้วยแจกของมีรสแปลกประหลาดให้กิน.

(๕) ด้วยปล่อยในสมัย.

ที. ปาฏิ. ๑๑/๒๐๕.

บ่าวได้รับบำรุงฉะนี้แล้ว ย่อมอนุเคราะห์นายด้วยสถาน ๕

(๑) ลุกขึ้นทำการงานก่อนนาย.

(๒) เลิกการงานทีหลังนาย.

(๓) ถือเอาแต่ของที่นายให้.

(๔) ทำการงานให้ดีขึ้น.

(๕) นำคุณของนายไปสรรเสริญในที่นั้น ๆ.

ที. ปาฏิ. ๑๑/๒๐๕.

๖. อุปริมทิส คือทิศเบื้องบน สมณพราหมณ์ กุลบุตรพึงบำรุงด้วยสถาน ๕

(๑) ด้วยกายกรรม คือทำอะไร ๆ ประกอบด้วยเมตตา.

(๒) ด้วยวจีกรรม คือพูดอะไร ๆ ประกอบด้วยเมตตา.

(๓) ด้วยมโนกรรม คือคิดอะไร ๆ ประกอบด้วยเมตตา.

(๔) ด้วยความเป็นผู้ไม่ปิดประตู คือมิได้ห้ามเข้าบ้านเรือน.

(๕) ด้วยให้อามิสทาน.

ที. ปาฏิ. ๑๑/๒๐๕.

สมณพราหมณ์ได้รับบำรุงฉะนี้แล้ว ย่อมอนุเคราะห์กุลบุตรด้วยสถาน ๖

(๑) ห้ามไม่ให้กระทำความชั่ว.

(๒) ให้ตั้งอยู่ในความดี.

(๓) อนุเคราะห์ด้วยน้ำใจอันงาม.

(๔) ให้ได้ฟังสิ่งที่ยังไม่เคยฟัง.

(๕) ทำสิ่งที่เคยฟังแล้วให้แจ่ม.

(๖) บอกทางสวรรค์ให้.

ที. ปาฏิ. ๑๑/๒๐๖.

อบายมุข คือเหตุเครื่องฉิบหาย ๖

(๑) ดื่มน้ำเมา.

(๒) เที่ยวกลางคืน.

(๓) เที่ยวดูการเล่น.

(๔) เล่นการพนัน.

(๕) คบคนชั่วเป็นมิตร.

(๖) เกียจคร้านทำการงาน.

ที. ปาฏิ. ๑๑/๑๙๖.

๑. ดื่มน้ำเมา มีโทษ ๖

(๑) เสียทรัพย์.

(๒) ก่อการทะเลาะวิวาท.

(๓) เกิดโรค.

(๔) ต้องติเตียน.

(๕) ไม่รู้จักอาย.

(๖) ทอนกำลังปัญญา.

ที. ปาฏิ. ๑๑/๑๙๖.

๒. เที่ยวกลางคืน มีโทษ ๖

(๑) ชื่อว่าไม่รักษาตัว.

(๒) ชื่อว่าไม่รักษาลูกเมีย.

(๓) ชื่อว่าไม่รักษาทรัพย์สมบัติ.

(๔) เป็นที่ระแวงของคนทั้งหลาย.

(๕) มักถูกใส่ความ.

(๖) ได้ความลำบากมาก.

ที. ปาฏิ. ๑๑/๑๙๗.

๓. เที่ยวดูการเล่น มีโทษตามวัตถุที่ไปดู ๖

(๑) รำที่ไหนไปที่นั้น.

(๒) ขับร้องที่ไหนไปที่นั้น.

(๓) ดีดสีตีเป่าที่ไหนไปที่นั้น.

(๔) เสภาที่ไหนไปที่นั้น.

(๕) เพลงที่ไหนไปที่นั้น.

(๖) เถิดเทิงที่ไหนไปที่นั้น.

ที. ปาฏิ. ๑๑/๑๙๗.

๔. เล่นการพนัน มีโทษ ๖

(๑) เมื่อชนะย่อมก่อเวร.

(๒) เมื่อแพ้ย่อมเสียดายทรัพย์ที่เสียไป.

(๓) ทรัพย์ย่อมฉิบหาย.

(๔) ไม่มีใครเชื่อถือถ้อยคำ.

(๕) เป็นที่หมิ่นประมาทของเพื่อน.

(๖) ไม่มีใครประสงค์จะแต่งงานด้วย.

ที. ปาฏิ. ๑๑/๑๙๗.

๕. คบคนชั่วเป็นมิตร มีโทษตามบุคคลที่คบ ๖

(๑) นำให้เป็นนักเลงการพนัน.

(๒) นำให้เป็นนักเลงเจ้าชู้.

(๓) นำให้เป็นนักเลงเหล้า.

(๔) นำให้เป็นคนลวงเขาด้วยของปลอม.

(๕) นำให้เป็นคนลวงเขาซึ่งหน้า

(๖) นำให้เป็นคนหัวไม้.

ที. ปาฏิ. ๑๑/๑๙๗.

๖. เกียจคร้านทำการงาน มีโทษ ๖

(๑) มักให้อ้างว่า หนาวนัก แล้วไม่ทำการงาน.

(๒) มักให้อ้างว่า ร้อนนัก แล้วไม่ทำการงาน.

(๓) มักให้อ้างว่า เวลาเย็นแล้ว แล้วไม่ทำการงาน.

(๔) มักให้อ้างว่า ยังเช้าอยู่ แล้วไม่ทำการงาน.

(๕) มักให้อ้างว่า หิวนัก แล้วไม่ทำการงาน.

(๖) มักให้อ้างว่า ระหายนัก แล้วไม่ทำการงาน.

ผู้หวังความเจริญด้วยโภคทรัพย์ พึงเว้นเหตุเครื่องฉิบหาย ๖ ประการนี้เสีย.

ที. ปาฏิ. ๑๑/๑๙๗.