รองช้ำ เจ็บฝ่าเท้าหรือส้นเท้า รีบรักษาก่อนปวดหนัก!

รองช้ำ หนึ่งในปัญหาสุขภาพเท้าที่พบได้บ่อย โดยเฉพาะในกลุ่มคนที่ต้องยืนนาน ๆ ใช้งานเท้าอย่างหนัก หรือมีพฤติกรรมที่ส่งผลกระทบต่อฝ่าเท้าโดยไม่รู้ตัว

เคยไหม? แค่ก้าวแรกที่เหยียบพื้นในตอนเช้าก็รู้สึกเจ็บแปลบที่ส้นเท้า ราวกับมีใครมากระแทก หรือเดินนาน ๆ ก็ปวดร้าวไปทั้งฝ่าเท้าจนแทบไม่อยากก้าวต่อ อาการเหล่านี้อาจเป็นสัญญาณเตือนของภาวะที่ใครหลายคนรู้จักกันดี นั่นก็คือ “รองช้ำ” ซึ่งโรครองช้ำไม่ได้เป็นเพียงอาการปวดเล็ก ๆ น้อย ๆ แต่หากปล่อยไว้ อาจส่งผลต่อคุณภาพชีวิตและความสามารถในการเคลื่อนไหวได้ มาเรียนทำความรู้จักกับโรครองช้ํา เกิดจากอะไร รองช้ำมีอาการอย่างไร และวิธีดูแลรักษาเท้าให้ห่างไกลจากอาการเจ็บปวดนี้กัน!

โรครองช้ำ (Plantar Fasciitis) คืออะไร?

โรครองช้ำ (Plantar Fasciitis) คือ ภาวะอักเสบของพังผืดใต้ฝ่าเท้า (Plantar Fascia) ซึ่งเป็นเนื้อเยื่อที่เชื่อมระหว่างกระดูกส้นเท้ากับนิ้วเท้า มีหน้าที่รองรับแรงกระแทกและช่วยพยุงอุ้งเท้าให้ทำงานอย่างมีประสิทธิภาพ

เมื่อพังผืดใต้ฝ่าเท้าได้รับแรงกดหรือแรงกระแทกซ้ำ ๆ เป็นเวลานาน จะทำให้เกิดการอักเสบและส่งผลให้มีอาการเจ็บฝ่าเท้า โดยเฉพาะบริเวณส้นเท้า อาการปวดมักเกิดขึ้นอย่างชัดเจนเมื่อตื่นนอนและก้าวเท้าครั้งแรก หรือหลังจากยืนนาน ๆ และเดินเป็นระยะเวลานาน

โรครองช้ำมีอาการเป็นอย่างไร?

โรครองช้ำมีอาการที่สามารถสังเกตได้จากลักษณะของอาการปวดเท้าที่เกิดขึ้นบริเวณส้นเท้าและฝ่าเท้า โดยอาการที่พบบ่อย ได้แก่

• เจ็บส้นเท้าหลังตื่นนอน โดยอาการปวดมักเด่นชัดเมื่อลุกขึ้นเดินเป็นครั้งแรกหลังจากตื่นนอน หรือเมื่อนั่งพักเป็นเวลานานแล้วลุกขึ้นยืน ซึ่งเป็นช่วงที่พังผืดใต้ฝ่าเท้ายังไม่ยืดหยุ่นเต็มที่
• อาจรู้สึกปวดจี๊ดเหมือนมีของแหลมหรือเข็มตำที่ส้นเท้า โดยเฉพาะเวลาลงน้ำหนักหรือเดินเป็นเวลานาน
• อาการปวดฝ่าเท้าลดลงเมื่อเดินไปสักพัก เนื่องจากพังผืดใต้ฝ่าเท้าเริ่มคลายตัว แต่หากมีการใช้งานเท้ามากเกินไป อาการปวดอาจกลับมาอีก
• อาการมักแย่ลงเมื่อเดินเป็นระยะเวลานาน วิ่ง หรือออกกำลังกายที่ต้องใช้แรงกระแทกสูง เช่น การกระโดดหรือเต้นแอโรบิก
• บางคนอาจรู้สึกว่าฝ่าเท้าตึง หรือมีอาการปวดร้าวไปถึงอุ้งเท้าหรือขาช่วงล่างได้

โรครองช้ำมีสาเหตุมาจากอะไร?

โรครองช้ำเกิดจากการอักเสบของพังผืดใต้ฝ่าเท้า ซึ่งมีปัจจัยเสี่ยงหลายอย่างที่สามารถนำไปสู่ภาวะนี้ ซึ่งได้แก่ 

• การใช้งานเท้ามากเกินไป: กิจกรรมที่ต้องลงน้ำหนักที่ส้นเท้าอย่างต่อเนื่อง เช่น การวิ่งหรือการเต้น อาจเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดโรครองช้ำ
• ลักษณะเท้าที่ผิดปกติ: ผู้ที่มีอุ้งเท้าแบนหรืออุ้งเท้าสูงเกินไป อาจส่งผลต่อการกระจายน้ำหนักและแรงกดบนฝ่าเท้า ซึ่งเป็นสาเหตุหลักที่ทำให้เกิดโรครองช้ำ
• อายุที่เพิ่มขึ้น: โรครองช้ำพบบ่อยในผู้ที่มีอายุ 40 ถึง 60 ปี เนื่องจากพังผืดฝ่าเท้ามีความยืดหยุ่นน้อยลง
• น้ำหนักตัวเกิน: น้ำหนักตัวที่มากเกินไปทำให้พังผืดฝ่าเท้ารับแรงกระแทกมากขึ้น เพิ่มความเสี่ยงต่อการอักเสบ
• การใส่รองเท้าที่ไม่เหมาะสม: การใส่รองเท้าพื้นแข็งหรือพื้นบางเป็นประจำ อาจทำให้พังผืดฝ่าเท้ารับแรงกระแทกมากขึ้น
• ความตึงของเส้นเอ็นและกล้ามเนื้อ: การที่เอ็นร้อยหวายหรือกล้ามเนื้อน่องมีความตึงมากเกินไป อาจทำให้พังผืดฝ่าเท้าเกิดการดึงรั้ง จนเกิดการอักเสบ

วิธีป้องกันไม่ให้เป็นโรครองช้ำ

ในการป้องกันการเกิดภาวะรองช้ำ โดยเฉพาะสำหรับผู้ที่ต้องเดิน ยืน หรือใช้เท้ามากในชีวิตประจำวัน หากรู้วิธีดูแลเท้าอย่างถูกต้อง ก็สามารถลดความเสี่ยงในการเกิดอาการปวดเรื้อรังได้แล้ว โดยวิธีแก้ปวดฝ่าเท้าจากรองช้ำง่าย ๆ สามารถทำได้ดังนี้

• ควรเลือกรองเท้าที่มีพื้นรองรับแรงกระแทกดี ไม่แข็งหรือแบนจนเกินไป และควรเปลี่ยนรองเท้าหากเริ่มเสื่อมสภาพ
• หลีกเลี่ยงการเดินเท้าเปล่าบนพื้นแข็ง เพราะการเดินบนพื้นแข็งโดยไม่มีรองเท้าจะเพิ่มแรงกดที่ส้นเท้าและอาจทำให้พังผืดใต้ฝ่าเท้าอักเสบได้
• ยืดกล้ามเนื้อเท้าและน่องเป็นประจำ การบริหารและยืดกล้ามเนื้อบริเวณนั้นจะช่วยเพิ่มความยืดหยุ่น ลดความตึงเครียดของพังผืดใต้ฝ่าเท้า
• ควบคุมน้ำหนักตัว เพราะน้ำหนักตัวที่มากเกินไปเพิ่มแรงกดที่ฝ่าเท้าและส้นเท้า ทำให้เสี่ยงต่อโรครองช้ำมากขึ้น
• หลีกเลี่ยงการยืนนาน ๆ หรือเดินเป็นระยะเวลานานโดยไม่พัก และเปลี่ยนท่าทางบ่อย ๆ
• สำหรับผู้ที่มีอุ้งเท้าแบนหรือสูงผิดปกติ การใช้แผ่นรองเท้าช่วยลดแรงกดที่ส้นเท้าและช่วยกระจายแรงได้ดีขึ้น
• หลีกเลี่ยงการออกกำลังกายที่ลงน้ำหนักมากเกินไป เช่น การกระโดด วิ่งบนพื้นแข็ง อาจทำให้พังผืดฝ่าเท้าอักเสบได้ ควรเลือกออกกำลังกายที่ลดแรงกระแทก เช่น ว่ายน้ำ หรือปั่นจักรยาน แทน

การรักษาโรครองช้ำทำได้อย่างไร?

วิธีรักษารองช้ำให้หายขาดสามารถทำได้ ดังนี้

• การรับประทานยาลดอาการอักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ (NSAIDs) เช่น ไอบูโพรเฟน เพื่อบรรเทาอาการปวดและอักเสบ
• การประคบเย็นบริเวณส้นเท้าประมาณ 20 นาที 3-4 ครั้งต่อวัน เพื่อลดอาการปวดและอักเสบ
• การยืดเหยียดกล้ามเนื้อบริเวณเอ็นร้อยหวายและพังผืดฝ่าเท้า เพื่อช่วยลดความตึงและป้องกันการเกิดโรคซ้ำซ้อน
• การใช้แผ่นรองส้นเท้าหรือรองเท้าที่มีพื้นนุ่มและรองรับอุ้งเท้า ช่วยลดแรงกระแทกและบรรเทาอาการปวด
• การรักษาด้วยคลื่นกระแทก (Shock Wave Therapy) กระตุ้นการไหลเวียนเลือดและลดการอักเสบของพังผืดฝ่าเท้า วิธีนี้เหมาะสำหรับผู้ที่รักษาด้วยวิธีอื่นแล้วไม่หาย
• ในกรณีที่อาการของโรครองช้ำรักษาด้วยวิธีอื่น ๆ แล้วไม่หาย แพทย์อาจพิจารณาการผ่าตัดเพื่อบรรเทาอาการรองช้ำ

คนกลุ่มไหนที่เสี่ยงและต้องระวังโรครองช้ำ

กลุ่มเสี่ยงที่ต้องระวังโรครองช้ำ ได้แก่ ผู้ที่มีน้ำหนักตัวมาก, ผู้ที่ต้องยืนหรือเดินเป็นเวลานาน เช่น พนักงานขายของ ครู และพยาบาล, นักกีฬาที่ใช้เท้ามาก เช่น นักวิ่งและนักเต้น, ผู้ที่มีลักษณะเท้าผิดปกติ เช่น อุ้งเท้าแบนหรืออุ้งเท้าสูง, ผู้สูงอายุ, ผู้ที่ใส่รองเท้าไม่เหมาะสม และผู้ป่วยที่มีภาวะกล้ามเนื้อน่องตึงหรือเอ็นร้อยหวายสั้น

สรุป โรครองช้ำที่พบได้ทุกช่วงวัย

ภาวะพังผืดใต้ฝ่าเท้าอักเสบ (Plantar Fasciitis) หรือที่เรียกกันว่า โรครองช้ำ คือภาวะที่เกิดจากการอักเสบของ พังผืดใต้ฝ่าเท้า ซึ่งเป็นเนื้อเยื่อแผ่นใหญ่ที่เชื่อมต่อระหว่างส้นเท้ากับปลายเท้า ทำหน้าที่รองรับแรงกระแทกและช่วยพยุงอุ้งเท้าให้สามารถเดินหรือเคลื่อนไหวได้อย่างสมดุล เมื่อพังผืดใต้ฝ่าเท้าถูกใช้งานหนักเกินไป หรือเกิดการบาดเจ็บซ้ำ ๆ จะทำให้เกิดอาการอักเสบ ส่งผลให้ผู้ป่วยรู้สึก ปวดส้นเท้า โดยเฉพาะในช่วงก้าวแรกหลังตื่นนอน หรือเมื่อลุกขึ้นเดินหลังจากนั่งนาน ๆ อาการปวดอาจลดลงเมื่อเดินไปสักพัก 

ถึงแม้ว่าโรครองช้ำจะไม่ใช่ภาวะอันตรายร้ายแรง แต่หากปล่อยทิ้งไว้โดยไม่ได้รับการดูแลอย่างเหมาะสม อาจทำให้เกิดอาการเรื้อรัง ส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวันและความสามารถในการเดินหรือเคลื่อนไหวได้ และการรักษาขึ้นอยู่กับดุลยพินิจของแพทย์ที่วินิจฉัยตามความรุนแรงของอาการด้วย