HPV คืออะไร ? เชื้อโรคอันตรายที่ต้องพึงระวัง

HPV คือไวรัสประเภทหนึ่งที่เป็นสาเหตุของโรคติดต่อต่าง ๆ ดังนั้นการเรียนรู้ และหาวิธีป้องกันตัวจากเชื้อ HPV เป็นข้อมูลที่ทุกคนควรรับรู้ เพื่อสุขภาพที่ดีของตน

โรคมะเร็งเป็นโรคที่คร่าชีวิตคนในไทยที่เป็นทั้งเพศชายและเพศหญิงเป็นจำนวนมากทุกปี และเราก็สามารถพูดได้ว่าโรคที่มีสาเหตุมาจากบางสายพันธุ์ของเชื้อ HPV คือ โรคมะเร็งนั่นเอง

เชื้อ HPV คือ เชื้อที่สามารถทำให้เกิดโรคติดต่อได้หลายช่องทาง เช่น การสัมผัสเชื้อโดยตรง, ทางปาก, ทางทวารหนัก, ทางช่องคลอด และยังเป็นสาเหตุหลักของโรคมะเร็งหลายประเภท เช่น มะเร็งทวารหนัก มะเร็งช่องคลอด มะเร็งปากมดลูก มะเร็งช่องปากและลำคอ เป็นต้น จากสถิติทางการแพทย์จะพบว่ามีผู้ป่วยที่เสียชีวิตจากมะเร็งปากมดลูกเฉลี่ยวันละมากกว่า 10 ราย หรือ ปีละกว่า 5,000 ราย

HPV คืออะไร ?

คำว่า HPV ย่อมาจาก humanpapillomavirus คือ เชื้อไวรัสที่สามารถก่อให้เกิดโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ต่าง ๆ โรคติดเชื้อเอชพีวี เป็นโรคที่แพร่กระจายได้ง่ายเพียงแค่การสัมผัสเท่านั้น

HPV คือ โรคที่เกิดจากเชื้อไวรัสที่มักจะพบได้ตามเยื่อบุผิวของร่างกายและอวัยวะเพศ เป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดโรค HPV ในผู้ชายและผู้หญิง ทำให้มีหูดเกิดขึ้นตรงบริเวณเนื้อเยื่อบุผิวที่สามารถเกิดได้ทุกส่วนของร่างกาย นอกจากนี้ยังสามารถพัฒนาจนกลายเป็นโรคร้ายระยะลุกลามได้โดยไม่รู้ตัว

เพราะการติดเชื้อ HPV เกิดจากความไม่รู้และความประมาทในการใช้ชีวิต เช่น มีเพศสัมพันธ์แบบไม่ป้องกัน การสัมผัสแตะต้องกับสิ่งของหรือสถานที่สาธารณะโดยไม่ระวังสุขอนามัยปราศจากอุปกรณ์ป้องกันเช่น ถุงมือ รองเท้า เป็นต้น

หากติดเชื้อ HPV จะมีอาการอย่างไร? 

สำหรับอาการผู้ป่วยติดเชื้อ HPV คืออะไรบ้างนั้น เราจะมาทำความเข้าใจก่อนว่าเชื้อ HPV คือเชื้อไวรัสที่มีมากกว่า 100 สายพันธุ์ และก็มีเพียงแค่บางสายพันธุ์เท่านั้นที่จะก่อให้เกิดได้ เช่น โรคมะเร็ง เพราะปกติแล้วระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายจะช่วยกำจัดเชื้อไวรัสก่อนที่จะเกิดผลเสียต่อสุขภาพ

อาการติดเชื้อไวรัส HPV คือ อาการของคนที่ติดเชื้อและมีความเสี่ยงที่อาการจะรุนแรงจนกลายเป็นโรคมะเร็ง หรือ มีหูดปรากฏขึ้นบนร่างกายโดยที่หูดจะมีลักษณะแตกต่างกันไปตามสายพันธุ์ของไวรัส ดังนี้

• หูดชนิดทั่วไป - เป็นตุ่มเล็ก ๆ ลักษณะขรุขระ อาจมีสีขาว เนื้อ ชมพู หรือ น้ำตาลอ่อน ส่วนมากมักจะเกิดตรงบริเวณนิ้วมือ ข้อศอก จะรู้สึกเจ็บปวดบ้างเป็นบางครั้ง และเลือดจะออกได้ง่ายกว่าปกติ

• หูดชนิดแบนราบ - มีขนาดเล็ก เรียบ นูน สีจะเข้มกว่าปกติเล็กน้อย เกิดขึ้นได้กับทุกส่วนของร่างกาย ปกติเด็กจะเป็นบริเวณใบหน้า ผู้ชายบริเวณเครา ส่วนผู้หญิงบริเวณขา

• หูดที่ฝ่าเท้า - มีลักษณะเป็นตุ่มแข็ง หยาบ มักขึ้นบริเวณส้นเท้า เนินปลายเท้า ทั้งยังรู้สึกเจ็บเวลายืนหรือเดิน

• หูดบริเวณอวัยวะเพศ - เรียกอีกอย่างว่าหูดหงอนไก่ คือมีลักษณะเป็นติ่งเนื้อคล้ายดอกกะหล่ำ โดยมากมักจะเกิดบริเวณอวัยวะเพศชาย อวัยวะเพศหญิง และทวารหนัก รู้สึกแค่คันแต่ไม่เจ็บ นอกจากหูดก็อาจจะมีอาการอื่นประกอบด้วย เช่น ต่อมน้ำเหลืองผิดปกติ หรือ มีความผิดปกติตรงอวัยวะเพศ เช่น ตกขาวไม่ปกติ องคชาตมีก้อนหรือเกิดแผลบนผิวหนัง เป็นต้น

นอกจากนี้อาการ HPV ในผู้ชายและผู้หญิงมักจะปรากฏให้เห็นก็ต่อเมื่อเซลล์มะเร็งเข้าสู่ระยะลุกลามแล้วหลังช่วงระยะติดเชื้อไวรัส HPV คือประมาณ 2-3 เดือน

คนกลุ่มไหนที่เสี่ยงติดเชื้อ HPV

เนื่องจาก HPV คือ เชื้อไวรัสที่สามารถแพร่กระจายเข้าสู่ร่างกายผ่านทางเพศสัมพันธ์ และการสัมผัสโดยตรงกับสิ่งของที่ปนเปื้อนเชื้อ HPV คนที่มีโอกาสเสี่ยงสูงที่จะติดเชื้อเอชพีวีคือ กลุ่มคนต่อไปนี้

• คนที่สูบบุหรี่จัด ทำให้ภูมิคุ้มกันของร่างกายอ่อนแอลง จึงติดเชื้อได้ง่าย
• คนที่มีเพศสัมพันธ์แบบเปลี่ยนคู่นอนบ่อย ๆ จะมีความเสี่ยงมากกว่า
• คนที่มีภูมิคุ้มกันอ่อนแอ เช่น คนที่ได้รับการปลูกถ่ายอวัยวะ เป็นต้น
• คนที่มีประวัติใช้ยาสเตียรอยด์เป็นเวลานาน
• คนที่ไม่เคยตรวจภายใน
• คนที่เคยเป็นโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ุ
• คนที่มีโอกาสใช้สถานที่สาธารณะเป็นประจำ เช่น สระว่ายน้ำ ฯลฯ 

HPV มีกี่ประเภท แต่ละประเภทเป็นอย่างไร

เนื่องจาก HPV คือ เชื้อไวรัสที่ส่งผลเสียต่อร่างกาย โดยอาจทำให้เกิดหูดหงอนไก่คือโรคที่รักษาให้หายได้ แต่หากอาการร้ายแรงอาจนำไปสู่การเกิดโรคมะเร็งชนิดต่าง ๆ เช่น มะเร็งปากมดลูก มะเร็งทวารหนัก มะเร็งช่องปาก มะเร็งต่อมทอนซิล โรคเหล่านี้ยากต่อการรักษาและอาจเป็นอันตรายถึงชีวิต

การติดเชื้อไวรัส papilloma คือ สิ่งที่พึงระวังเนื่องจากติดต่อได้ง่ายมากโดยเฉพาะทางเพศสัมพันธ์ เพราะได้มีการตรวจพบว่าเชื้อ HPV นั้นมีมากกว่า 150 สายพันธุ์ แต่มีอยู่ 2 สายพันธุ์ที่เป็นสาเหตุของโรคมะเร็ง ได้แก่ HPV Type 16 และ HPV Type 18 

การตรวจ HPV dna คือ การเก็บตัวอย่างเซลล์เพื่อส่งตรวจ หากได้ผลเป็น HPV Positive คือ ผลลัพธ์เป็นบวก มีการตรวจพบเชื้อไวรัส HPV 16 หรือ HPV 18 และอาจมีความเสี่ยงต่อการเป็นโรคมะเร็ง ดังนั้นแพทย์จะมีการนัดมาวินิจฉัยโรคด้วยการส่องกล้อง แต่ถ้าผลตรวจเป็น HPV Positive type non 1618 คือ การตรวจพบไวรัส HPV สายพันธุ์อื่นนอกเหนือจาก HPV 16 และ 18 ทางแพทย์ก็จะนำมาตรวจ LBC แล้วนัดตรวจใหม่อีกครั้งด้วยวิธี Pap smear ภายใน 1 ปีหลังรักษา

HPV Type 16 : ไวรัส HPV Type 16 คือ หนึ่งในเชื้อไวรัสที่ตรวจพบ - สายพันธุ์ 16 ที่อยู่ในประเภทที่สร้างความเสียหายต่อร่างกายอย่างรุนแรง และอันตรายมาก อีกทั้งยังเป็นสาเหตุของมะเร็งปากมดลูกสูงถึงกว่า 70% รวมถึงมะเร็งลำคอ มะเร็งทวารหนัก เป็นต้น

HPV Type 18 : ไวรัส HPV Type 18 คือ อีกหนึ่งสายพันธุ์ของไวรัสที่มีความรุนแรงมากเช่นกัน สามารถสร้างความเสียหายต่อร่างกายและเป็นต้นเหตุของมะเร็งปากมดลูก มะเร็งต่อมลูกหมาก

นอกจาก 2 สายพันธุ์ที่กล่าวเบื้องต้นที่เป็นต้นเหตุของการเกิดมะเร็งแล้ว ยังมีอีกหลายสายพันธุ์อันตรายของ papillomavirus คือ Type 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 66, 68 ที่เป็นสาเหตุของโรคมะเร็งอื่น ๆ เช่น มะเร็งลำคอ เป็นต้น

วิธีการป้องกันและรักษา HPV

เนื่องจากโรค HPV คือโรคที่ยังไม่มีวิธีรักษาโดยเฉพาะ แต่เพราะว่ามีระบบภูมิคุ้มกันร่างกายคอยทำหน้าที่ช่วยกำจัดเชื้อออกไปให้เอง สำหรับกรณีที่ภูมิคุ้มกันของร่างกายอ่อนแอจนไม่สามารถกำจัดเชื้อออกไปได้ก็อาจส่งผลให้เกิดหูดขึ้นตามร่างกาย หรือมีความเสี่ยงที่จะเป็นโรคมะเร็ง

วิธีป้องกันการติดเชื้อ HPV 

อย่างไรก็ดีหากสามารถป้องกันเชื้อ HPV ในผู้ชายและผู้หญิงได้ก็จะช่วยลดความเสี่ยงในการติดเชื้อ เราสามารถเข้าพบแพทย์เพื่อปรึกษาวิธีการป้องกันหลังจากเจอสถานการณ์ที่เสี่ยงต่อการติดเชื้อ หรือปฏิบัติตามวิธีป้องกันตัวเองจากเชื้อ HPV ดังนี้

• นอกจากนี้การปรับพฤติกรรมในชีวิตบางอย่างก็เป็นการช่วยป้องกันการติดต่อและแพร่กระจายของเชื้อ HPV ได้เช่นกัน เช่น สวมรองเท้าทุกครั้งเมื่ออยู่ในสถานที่สาธารณะ - สระว่ายน้ำ ห้องอาบน้ำรวม, ใช้ถุงยางอนามัยเมื่อมีเพศสัมพันธ์, ไม่สัมผัสสิ่งของที่อาจมีเชื้อปนเปื้อน เป็นต้น
• หากรู้สึกว่าตัวเองเป็นกลุ่มเสี่ยงติดเชื้อ HPV ควรปรึกษาแพทย์ทันที ปกติแล้วแพทย์จะทำการวินิจฉัยตรวจ HPV ด้วยการตรวจความผิดปกติของผิวหนัง และการทำ HPV test คือ วิธีที่ใช้เพื่อหาไวรัส HPV จากการเปลี่ยนแปลงของเซลล์ หรือ ทำ HPV dna test เป็นการนำตัวอย่างเซลล์บริเวณอวัยวะเพศไปตรวจหาเชื้อ และสายพันธุ์โดยตรง
• ผู้หญิงควรเข้ารับการตรวจคัดกรองมะเร็งปากมดลูกสม่ำเสมอในช่วงอายุ 21-65 ปี
• หากไม่พบว่าติดเชื้อแพทย์ก็จะแนะนำให้ฉีด HPV vaccine คือ วัคซีนที่ช่วยป้องกันไวรัส HPV สายพันธุ์อันตราย 2, 4 และ 9 ชนิดที่เป็นสาเหตุให้เกิดมะเร็ง เช่น มะเร็งปากมดลูกได้ การฉีดวัคซีน HPV คือ การป้องกันที่สามารถทำได้ตั้งแต่อายุ 9-26 ปี นอกจากนี้วัคซีนมะเร็งปากมดลูกผลข้างเคียงเกิดน้อยมาก

วิธีรักษาการติดเชื้อ HPV

แต่ถ้าหากมีอาการผิดปกติก็จะใช้วิธีรักษาตามลักษณะอาการที่เจอ เช่น ถ้าเป็นมะเร็งก็ต้องเข้ารับการผ่าตัดตามคำแนะนำของแพทย์ ฉายรังสี ทำเคมีบำบัด เป็นต้น

ส่วนการรักษาหูดบนผิวหนังตามลักษณะที่เกิดขึ้นเพราะไวรัส HPV คือ การใช้ยานั่นเอง เช่น

• สำหรับหูดชนิดทั่วไป จะใช้ยาทาภายนอกชนิดกรดซาลิไซลิก (Salicylic Acid) เพื่อให้ผิวหนังบริเวณที่เกิดหูดค่อย ๆ หลุดออก แต่ก็มีผลข้างเคียงทำให้รู้สึกระคายเคืองผิว จึงไม่เหมาะที่จะใช้กับใบหน้า
• สำหรับหูดบริเวณอวัยวะเพศ ให้ใช้ยาโพโดฟิลอก (Podofilox) ไปทำลายเนื้อเยื่อของหูด แต่จะรู้สึกเจ็บและคันบริเวณผิวหนังที่ทายา
• สำหรับหูดฝ่ามือฝ่าเท้า น่าจะใช้กรดไตรคลอโรอะซีติค (Trichloroacetic Acid) แต่ก็จะเจอกับอาการระคายเคืองได้

บางครั้งการกระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันร่างกายก็สามารถช่วยกำจัดเชื้อ HPV ได้ ทางแพทย์จะแนะนำให้ใช้ยาอิมิควิโมด (Imiquimod) เพียงแต่บริเวณทายาอาจมีอาการบวมแดงได้ นอกจากนี้การใช้ยาทายังมีข้อจำกัดคือไม่สามารถกำจัดเชื้อ HPV ให้หมดไป มีโอกาสกลับมาเป็นหูดซ้ำได้อีก

แต่ถ้าการใช้ยาไม่ช่วยให้หูดยุบ ยังสามารถเลือกใช้วิธีอื่นตามคำแนะนำจากแพทย์ เช่น ผ่าตัดหูด, ใช้เลเซอร์, จี้ด้วยความเย็นหรือไฟฟ้า ฯลฯ 

HPV คือ โรคติดต่อที่หากปล่อยไว้อาจส่งผลต่อสุขภาพร้ายแรง

HPV คือ ภัยเงียบที่สามารถป้องกันได้ หากเข้าใจถึงความสำคัญในการเข้ารับการตรวจหาเชื้อ HPV เพราะ HPV screening คือ วิธีที่ใช้ตรวจสอบว่าเชื้อไวรัส HPV เกิดจากอะไร เป็นสายพันธุ์อะไร มีอันตรายอย่างไรต่อร่างกายเพื่อที่แพทย์จะได้วิเคราะห์ถึงวิธีที่สมควรใช้ในการรักษา ขณะเดียวกันก็จะได้แนะนำให้ฉีดวัคซีน HPV แต่เนิ่น ๆ

References

POBPAD, (ม.ป.ป.), เชื้อเอชพีวี (HPV) - อาการ, สาเหตุ, การรักษา - พบแพทย์, https://www.pobpad.com

สถาบันมะเร็งแห่งชาติ, (ม.ค. 2566), แนวทางคัดกรอง, https://www.nci.go.th

BDMS Wellness Clinic, (ก.ค. 2567), เชื้อ HPV ตัวร้ายก่อโรคในชายหญิง รักษาและป้องกันได้อย่างไร, https://www.bdmswellness.com

พญ.ธิติมา เหล่าศิริรัตน์ (สูติศาสตร์-นรีเวชวิทยา), (พ.ค.2566), มะเร็งปากมดลูกมีกี่สายพันธุ์, https://www.paolohospital.com