ผ่าตัดไทรอยด์อันตรายหรือไม่ ควรดูแลตัวเองทั้งก่อนและหลังผ่าตัดอย่างไร

ต่อมไทรอยด์ เปรียบเสมือนโรงไฟฟ้าขนาดจิ๋วที่ควบคุมระบบเผาผลาญพลังงาน อุณหภูมิร่างกาย และการเจริญเติบโต แต่เมื่อไหร่ที่ต่อมไทรอยด์ทำงานผิดปกติ เกิดก้อนเนื้อ หรือมะเร็ง ก้อนเนื้อเหล่านี้ ก็สามารถสร้างความกังวลใจให้กับผู้ป่วย หลายคนสงสัยว่าต้องผ่าตัดไทรอยด์หรือไม่? การผ่าตัดไทรอยด์ มีกี่แบบ? ผ่าตัดแล้วจะหายดีไหม? แผลผ่าตัดไทรอยด์ กี่วันหาย? หลังผ่าตัดไทรอยด์ กินอะไรได้บ้าง? บทความนี้ ได้รวมคำตอบไว้ให้แล้ว

การผ่าตัดต่อมไทรอยด์ คืออะไร

การผ่าตัดต่อมไทรอยด์ หรือที่เรียกว่า Thyroidectomy คือการผ่าตัดเพื่อเอาต่อมไทรอยด์ทั้งหมดหรือบางส่วนออก โดยปกติแล้ว ศัลยแพทย์ต่อมไร้ท่อหรือศัลยแพทย์ศีรษะและคอจะเป็นผู้ทำการผ่าตัดนี้ ด้วยต่อมไทรอยด์เป็นต่อมไร้ท่อขนาดเล็กที่อยู่ด้านหน้าของลำคอ ทำหน้าที่ผลิตฮอร์โมนไทรอกซีน (Thyroid hormone) ซึ่งควบคุมระบบเผาผลาญของร่างกาย มีบทบาทสำคัญต่อหลาย ๆ ระบบในร่างกาย เช่น หัวใจ สมอง กระดูก และระบบสืบพันธุ์ ทั้งนี้ ในปัจจุบัน การผ่าตัดไทรอยด์แบ่งออกเป็น 2 แบบ ได้แก่

การผ่าตัดไทรอยด์แบบเปิด

การผ่าตัดไทรอยด์แบบเปิด (Open thyroidectomy) เป็นวิธีการผ่าตัดแบบดั้งเดิมและเป็นวิธีการผ่าตัดมาตรฐานสำหรับต่อมไทรอยด์ในปัจจุบัน ในการผ่าไทรอยด์แบบนี้ ศัลยแพทย์จะทำแผลผ่าตัดขนาดเล็กที่คอ เพื่อเข้าถึงต่อมไทรอยด์ โดยทั่วไปแล้ว การผ่าตัดไทรอยด์แบบเปิดใช้เวลาประมาณ 1 - 2 ชั่วโมง

ข้อดีของการผ่าตัดไทรอยด์แบบเปิด คือ สามารถใช้ผ่าตัดก้อนไทรอยด์ได้ทุกขนาด เหมาะสำหรับการผ่าตัดมะเร็งต่อมไทรอยด์ และมีประสิทธิภาพในการรักษาโรค แต่ก็ทำให้ผู้ป่วยมีแผลผ่าไทรอยด์ อาจรู้สึกเจ็บปวดหลังการผ่าตัด และใช้เวลาในการพักฟื้นนานกว่าวิธีการผ่าตัดแบบอื่น ๆ 

การผ่าตัดไทรอยด์แบบส่องกล้อง

การผ่าตัดไทรอยด์แบบส่องกล้อง (Minimally invasive thyroidectomy) เป็นเทคนิคการผ่าตัดต่อมไทรอยด์ที่นิยมน้อยลงกว่าการผ่าตัดแบบเปิด ในการผ่าตัดแบบนี้ ศัลยแพทย์จะทำแผลผ่าตัดเล็ก ๆ หลายแผลที่คอหรือรักแร้ และสอดกล้องและเครื่องมือผ่าตัดขนาดเล็กเข้าไปในร่างกายเพื่อผ่าตัดต่อมไทรอยด์ โดยทั่วไปแล้ว การผ่าตัดไทรอยด์ผ่านกล้องใช้เวลาประมาณ 2 - 3 ชั่วโมง

ข้อดีของการผ่าตัดไทรอยด์แบบส่องกล้อง คือ แผลผ่าตัดไทรอยด์มีขนาดเล็กและมองเห็นได้ยาก ทำให้ผู้ป่วยรู้สึกเจ็บปวดน้อยหลังการผ่าตัด ใช้เวลาในการพักฟื้นสั้นกว่าวิธีการผ่าตัดแบบเปิด และให้ผลลัพธ์ด้านความงามดีกว่า แต่ก็มีความเสี่ยงสูงจากการดมยาสลบ การติดเชื้อ หรือเลือดออก อีกทั้งการผ่าตัดไทรอยด์แบบส่องกล้อง ราคาค่อนข้างสูง แพทย์ต้องมีความเชี่ยวชาญและประสบการณ์สูง และที่สำคัญ อาจไม่เหมาะกับผู้ป่วยบางราย

การผ่าตัดต่อมไทรอยด์ มีความอันตรายไหม 

แล้วการผ่าตัดไทรอยด์อันตรายไหม โดยทั่วไปแล้ว การผ่าตัด Thyroidectomy ถือว่าเป็นการผ่าตัดที่ปลอดภัย แต่เหมือนกับการผ่าตัดอื่น ๆ ที่มีความเสี่ยงและผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นได้ ซึ่งผลข้างเคียงหลังผ่าตัดไทรอยด์ ได้แก่

• แผลเป็นจากการผ่าตัดไทรอยด์จะจางลง แต่จะไม่หายไปทั้งหมด 
• เสียงแหบเป็นอาการข้างเคียงหลังผ่าตัดไทรอยด์ที่พบบ่อย โดยปกติแล้วจะหายไปภายในไม่กี่สัปดาห์หรือหลายเดือน
• การบวมที่คอเป็นเรื่องปกติหลังการผ่าตัด อาการบวมจะค่อย ๆ ลดลงภายในไม่กี่สัปดาห์
• การติดเชื้อที่แผลผ่าตัดเป็นภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นได้ ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์ทันทีหากมีไข้ หนาวสั่น หรือมีหนองไหลจากแผล
• การบาดเจ็บต่อเส้นประสาทที่ควบคุมกล่องเสียงอาจทำให้เกิดเสียงแหบหรือหายใจลำบากได้ ภาวะแทรกซ้อนนี้พบได้น้อยมาก
• ผู้ป่วยบางรายอาจผ่าตัดไทรอยด์ ผลข้างเคียงมีภาวะไทรอยด์ต่ำหลังการผ่าตัด ในกรณีนี้ ผู้ป่วยจะต้องได้รับการรักษาด้วยฮอร์โมนไทรอยด์ทดแทน

จะรู้ได้อย่างไรว่า ควรผ่าตัดไทรอยด์ เมื่อไร 

การผ่าตัดไทรอยด์เป็นวิธีการรักษาที่พบบ่อยสำหรับโรคต่อมไทรอยด์หลายชนิด แพทย์จะพิจารณาว่าผู้ป่วยควรผ่าตัดต่อมไทรอยด์หรือไม่ โดยขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย ดังนี้

1. ชนิดของโรคต่อมไทรอยด์

• เป็นมะเร็งต่อมไทรอยด์
• ก้อนที่ต่อมไทรอยด์บางชนิดอาจเป็นมะเร็งหรือไม่ใช่ก็ได้ ซึ่งอาจมีขนาดใหญ่จนไปกดทับอวัยวะอื่น ๆ หรือทำให้หายใจลำบาก ในกรณีเหล่านี้ การผ่าตัดอาจเป็นวิธีรักษาที่ดีที่สุด
• การผ่าตัดไทรอยด์เป็นพิษเป็นภาวะที่ต่อมไทรอยด์ผลิตฮอร์โมนไทรอกซีนมากเกินไป 
• คอพอกเป็นภาวะที่ต่อมไทรอยด์โตขึ้น การผ่าตัดอาจเป็นวิธีรักษาคอพอกหากยาหรือวิธีการรักษาอื่น ๆ ไม่ได้ผล
• เหตุผลด้านความงาม

1. ขนาดและตำแหน่งของก้อน หากก้อนที่มีขนาดใหญ่หรืออยู่ในตำแหน่งที่ผ่าตัดยากอาจเพิ่มความเสี่ยงของการเกิดภาวะแทรกซ้อน ดังนั้น แพทย์จะพิจารณาเพื่อประเมินความเสี่ยงและประโยชน์ของการผ่าตัด
2. สุขภาพโดยรวมของผู้ป่วย หากผู้ป่วยมีสุขภาพแข็งแรง มักมีภาวะแทรกซ้อนจากการผ่าตัดน้อยกว่าผู้ป่วยที่มีโรคประจำตัว
3. ความต้องการและความคาดหวังของผู้ป่วย ทั้งนี้ ผู้ป่วยควรแจ้งให้แพทย์ทราบเกี่ยวกับข้อกังวลและคำถามต่าง ๆ 
4. ทางเลือกการรักษาอื่น ๆ เนื่องจากโรคต่อมไทรอยด์บางชนิดสามารถรักษาด้วยวิธีอื่นนอกเหนือจากการผ่าตัดไทรอยด์ เช่น ยาหรือการรักษาด้วยไอโอดีนรังสี ดังนั้น แพทย์จะอธิบายทางเลือกการรักษาต่าง ๆ ให้ผู้ป่วยทราบ 

   ---

การเตรียมตัวก่อนผ่าตัดไทรอยด์ 

เพื่อให้การผ่าตัดต่อมไทรอยด์เป็นไปได้ด้วยดี ดังนั้น ผู้ป่วยควรมีการเตรียมตัวก่อนผ่าตัดไทรอยด์ ดังนี้

• แพทย์จะซักถามเกี่ยวกับประวัติสุขภาพ ยาที่รับประทานอยู่ และอาการต่าง ๆ แพทย์อาจสั่งให้ตรวจเลือด เอกซเรย์คอ หรือการตรวจอื่น ๆ เพิ่มเติม 
• ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์เกี่ยวกับยาหรืออาหารเสริมที่รับประทานอยู่ แพทย์อาจแนะนำให้หยุดยาบางชนิดก่อนการผ่าตัดไทรอยด์ เช่น ยาละลายลิ่มเลือด ยาต้านการอักเสบ ยาสมุนไพร 
• ควรเลิกสูบบุหรี่อย่างน้อย 4 - 6 สัปดาห์ก่อนการผ่าตัด
• ควรงดดื่มแอลกอฮอล์อย่างน้อย 2 สัปดาห์ก่อนการผ่าตัด
• อาหารที่ควรรับประทาน หลังผ่าตัดไทรอยด์ ผู้ป่วยควรเตรียมอาหารเหลวหรืออาหารอ่อนไว้ เนื่องจากอาจรู้สึกเจ็บคอหรือกลืนลำบากในช่วงแรก
• ควรสวมเสื้อผ้าที่ใส่สบายและถอดง่ายในวันผ่าตัด
• ควรงดอาหารและน้ำอย่างน้อย 6 - 8 ชั่วโมงก่อนการผ่าตัดไทรอยด์

หลังการผ่าตัดต่อมไทรอยด์ พักฟื้นกี่วัน

ในผ่าตัดไทรอยด์ พักฟื้นกี่วัน โดยทั่วไป ระยะเวลาพักฟื้นหลังผ่าตัดต่อมไทรอยด์จะใช้เวลาประมาณ 1 - 3 สัปดาห์ ในช่วง 1 - 2 วันแรก ผู้ป่วยจะต้องนอนพักฟื้นในโรงพยาบาล เพื่อแพทย์จะได้ติดตามอาการของผู้ป่วยอย่างใกล้ชิด หลังจาก 2 - 3 วัน ผู้ป่วยสามารถกลับบ้านได้ และควรปฏิบัติตามแนวทางการดูแลตัวเองหลังผ่าตัดต่อมไทรอยด์อย่างเคร่งครัด เช่น

• พักผ่อนให้เพียงพอ 
• หลีกเลี่ยงการยกของหนัก กิจกรรมหนัก ๆ และการออกกำลังกาย
• รับประทานอาหารอ่อน ๆ 
• ดื่มน้ำให้มาก ๆ
• ประคบเย็นบริเวณแผล เพื่อลดอาการบวม
• แจ้งแพทย์ทันทีหากมีอาการผิดปกติ เช่น ไข้ หนาวสั่น แผลบวมแดง หรือมีหนองไหลจากแผล

แต่ทั้งนี้ ระยะเวลาการพักฟื้นอาจแตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย เช่น ชนิดของการผ่าตัด, ขนาดและตำแหน่งของก้อน, สุขภาพโดยรวมของผู้ป่วย และการดูแลตัวเองหลังผ่าตัดไทรอยด์ เพราะผู้ป่วยที่ดูแลตัวเองตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัดมักมีระยะเวลาพักฟื้นสั้นกว่า

สรุปเกี่ยวกับการผ่าตัดไทรอยด์

การผ่าตัดต่อมไทรอยด์ เป็นการผ่าตัดเพื่อเอาต่อมไทรอยด์ทั้งหมดหรือบางส่วนออก แบ่งเป็นการผ่าตัดไทรอยด์แบบเปิดและการผ่าตัดไทรอยด์แบบส่องกล้อง โดยทั่วไปถือว่าเป็นการผ่าตัดที่ปลอดภัย แต่ก็อาจจะมีผลข้างเคียงหลังผ่าตัดไทรอยด์เกิดขึ้นได้ โดยแพทย์จะพิจารณาหลายปัจจัยก่อนตัดสินใจว่าผู้ป่วยควรผ่าตัดไทรอยด์หรือไม่ ทั้งนี้ ควรมีการเตรียมตัวก่อนผ่าตัดไทรอยด์และปฏิบัติตามแนวทางการดูแลตัวเองหลังผ่าตัดต่อมไทรอยด์ของแพทย์อย่างเคร่งครัด