The Buried Forest
สถานที่แห่งชีวิต

พล พะยาบ
คอลัมน์อาทิตย์เธียเตอร์ มติชนรายวัน 21 ตุลาคม 2550

---

ไม่มีเรื่องราวให้เล่ามากนักใน The Buried Forest หรือ Umoregi หนังปี 2005 ของผู้กำกับฯ โคเฮ โองูริ ตัวละครส่วนใหญ่ไร้ชื่อ และแทบจะไม่เกี่ยวข้องกันนอกจากความรู้จักมักคุ้นเพราะเป็นคนเมืองเดียวกัน นั่นคือเมืองเล็กๆ ในชนบทที่มีคนอยู่อาศัยไม่มากนัก แต่มีเรื่องแปลกๆ เกิดขึ้นตลอดเวลา

เท่าที่พอจะเล่าได้...เด็กสาววัยรุ่น 3 คน ผลัดกันแต่งเรื่องต่อเนื่องโดยเริ่มต้นด้วย “เจ้าของร้านขายสัตว์เลี้ยงมีอูฐอยู่ตัวหนึ่ง...” เรื่องแต่งดำเนินต่อไปไม่สิ้นสุด ตอนหนึ่งเล่าถึงอูฐตัวนั้นที่เริ่มคิดถึงทะเลทรายและฟากฟ้าถิ่นเกิด และเล่าถึงปลาวาฬเกยตื้นที่กำลังสิ้นหวัง

หนึ่งในสามสาวคือ มาจิ ผู้เงียบขรึม เธอมีเพื่อนสนิทเป็นผู้ชายชื่อ โทโมะ ทั้งสองมักจะเดินเที่ยวไปตามสถานที่ร้างไร้ผู้คน เช่น บ้านเก่าของโทโมะซึ่งเคยเป็นร้านถ่ายรูป หรือบนถนนยกระดับซึ่งถูกสร้างค้างไว้

อีกกลุ่มตัวละครเป็นพ่อค้า 3-4 คน ในตลาดเล็กๆ ที่มักจะพูดคุยกันถึงเรื่องเก่าๆ มี ซันจัง(อาซาโน่ ทาดาโนบุ) ซึ่ง(คาดว่า)เป็นน้องของพ่อค้าคนหนึ่ง เป็นลูกพี่ในแก๊งรถซิ่ง มีคุณยายที่นั่งประท้วงหน้าบ้านเพราะลูกหลานลงมติส่งเธอไปอยู่บ้านพักคนชรา มีช่างไม้ที่หันไปขับแท็กซี่หลังจากลูกสาวเสียชีวิตเพราะโรคร้าย

ยังมีเรื่องราวปลีกย่อยอีกมากมาย แต่เรื่องราวหรือเหตุการณ์สำคัญที่สุดเกิดขึ้นหลังจากพายุฝนผ่านพ้น ชาวนาพบตอไม้ขนาดใหญ่ฝังอยู่ใต้ผืนดิน การขุดค้นดำเนินต่อไปพร้อมกับข้อเท็จจริงปรากฏว่าเดิมพื้นที่ตรงนั้นเป็นป่าอายุหลายพันปี แต่ถูกกลบฝังจากการระเบิดของภูเขาไฟ

ฉากสุดท้ายเป็นงานเทศกาลลอยโคมซึ่งย้ายมาจัดบริเวณ “ป่า” ชาวเมืองพากันมาเที่ยวชมความงามของธรรมชาติและโคมไฟประดิษฐ์รูปต่างๆ หนึ่งในนั้นคือปลาวาฬที่เคยเกยตื้นในเรื่องแต่งของสามสาว บัดนี้ได้กลายเป็นโคมไฟผูกติดกับลูกโป่งลอยสูงสู่ฟากฟ้า ตามด้วยโคมรูปม้าสีแดงของซันจัง

แล้วหนังที่ไม่มีเรื่องราวให้เล่ามากนักก็จบลงตรงนั้น...

ด้วยเรื่องราวที่กล่าวถึง รวมทั้งเรื่องปลีกย่อยอันเป็นเอกเทศอีกมากมาย พอจะสรุปได้ว่าหนังกำลังพูดถึง 2 ประเด็นใหญ่ที่เชื่อมโยงถึงกัน ประเด็นแรกคือการดำรงอยู่ของสังคมเล็กๆ ที่มีความเป็นมายาวนาน กับประเด็นความหมายของการดำรงอยู่ของ “ชีวิต” ในสถานที่หนึ่งๆ


เกี่ยวกับประเด็นแรก บทสนทนา ฉาก และตัวละครที่ปรากฏแบบไม่สลักสำคัญนักบอกเราว่า เมืองเล็กๆ แห่งนี้มีความเป็นมายาวนาน ไม่ใช่ในความหมายของดินแดนโบราณ หรือสถานที่ทางประวัติศาสตร์ แต่เป็นชุมชนเก่าที่สืบทอดผู้คนมาอย่างน้อย 2 รุ่น หญิงชราบอกว่าแม่ของเธออยู่ในเทือกเขา ส่วนพ่อค้าคนหนึ่งบอกว่าพ่อย้ายมาจากโตเกียว ขณะที่เรื่องเล่าจากหญิงชรา ธรรมเนียมบูชาเทพเจ้า ภาพที่มาจิมองเห็น และภาพที่ถูกใส่แทรกเกี่ยวกับตำนานท้องถิ่นล้วนแต่แสดงให้รู้ว่าชุมชนแห่งนี้มีอายุพอสมควร

เมืองแห่งนี้ไม่มีทางรถไฟ ทำให้ตลาดเล็กๆ ยังอยู่ได้ มิเช่นนั้นคนคงเดินทางไปซื้อของในเมืองกันหมด อย่างไรก็ตาม เมืองเล็กๆ นี้ก็มีซุปเปอร์มาร์เก็ตเปิดไฟสว่าง ร้านถ่ายรูปด้วยกล้องแบบเก่าของญาติโทโมะปิดไปเมื่อ 5 ปีก่อน มีคนรุ่นหลังที่ย้ายออกไป เช่นแม่ของโทโมะซึ่งเปิดบาร์ในเมือง ลูกสาวของหญิงชราที่ย้ายไปอยู่โตเกียว ขณะที่บทสนทนาระหว่างพ่อค้า 2 คน บอกให้รู้ว่าสมัยก่อนมีเด็กเยอะแยะ นั่นหมายถึงการหายไปของครอบครัวจำนวนไม่น้อย

ฉากที่โทโมะแวะไปหาแม่ที่ร้านแล้วทั้งสองทะเลาะกันรุนแรง กับคำบอกเล่าของหญิงชราว่าลูกๆ จะให้เธอไปอยู่บ้านพักคนชรา ล้วนแต่สื่อถึงภาพด้านลบของเมือง และการดำรงอยู่อย่างอ่อนแรงของสังคมเล็กๆ ในชนบท

ความหมายของสถานที่เด่นชัดขึ้นด้วยเรื่องราวอีกชุดหนึ่ง ได้แก่ คำบอกเล่าของหญิงชราว่าแม่ของเธอไม่ยอมย้ายออกจากเทือกเขาจนกระทั่งเสียชีวิต เช่นเดียวกับตัวเธอเองไม่อยากไปอยู่บ้านพักคนชราเพราะต้องการอยู่กับลูกหลาน เรื่องแต่งของสามสาวที่ว่าอูฐเริ่มคิดถึงทะเลทรายและฟากฟ้าที่จากมา กับปลาวาฬที่หลงจากท้องทะเลมาเกยตื้น ทั้งหมดนี้ต่างสื่อถึงสถานที่ที่มีความหมายต่อชีวิต

การค้นพบป่าอายุหลายพันปีที่ถูกฝัง กับคำพูดของช่างไม้ที่ว่าไม้ยังมีชีวิตอยู่เสมอ ยิ่งตอกย้ำให้เข้าใจว่าการดำรงอยู่ของบางสิ่งบางอย่างนั้นแนบแน่นอยู่กับสถานที่...ไม่ว่าที่แห่งนั้นจะเปลี่ยนสภาพไปเช่นไร

ฉากต่อเนื่องที่มาจิมองเห็นภาพวาดปลาวาฬขนาดใหญ่บนตู้คอนเทนเนอร์บนรถบรรทุกที่แล่นอยู่ในเมือง เธอวิ่งตามไปก่อนจะคลาดกัน ระหว่างการตามหานั้นมาจิพบเห็นการกวาดจับพวกลักลอบเข้าเมือง สักพักเธอจึงพบรถคันดังกล่าวจอดอยู่ เห็นเงาสะท้อนรูปปลาวาฬบนพื้นถนนที่เจิ่งนองด้วยน้ำฝนราวกับว่าปลาวาฬกำลังเกยตื้นอยู่ในเมืองใหญ่ ถือว่าเป็นฉากสื่อความหมายที่ดีที่สุดในหนังเรื่องนี้ และเป็นที่มาของฉากจบที่มาจิและเพื่อนๆ ทำโคมรูปปลาวาฬเพื่อปลดปล่อยมันเป็นอิสระ

เท่าที่ดูข้อมูลงานสร้าง ไม่พบระบุว่าเมืองเล็กๆ ในหนังคือเมืองอะไร อยู่ที่ไหน ซึ่งหมายถึงผู้สร้างสมมุติเมืองนี้ขึ้นมา อย่างไรก็ตาม “ป่าถูกฝัง” อันเป็นชื่อเรื่องชวนให้นึกถึงสถานที่จริงของญี่ปุ่น ที่แรกคือเมืองอุโอสุ ในโทยาม่า ซึ่งมีพิพิธภัณฑ์ป่าถูกฝังเช่นกัน เมืองนี้มีความพิเศษตรงที่มีปรากฏการณ์ธรรมชาติน่าอัศจรรย์หลายอย่าง สอดคล้องกับเรื่องราวแปลกๆ ในเมืองอันเป็นฉากหลังของหนัง เพียงแต่ป่าถูกฝังของเมืองอุโอสุไม่ได้เกิดจากการระเบิดของภูเขาไฟ แต่เป็นเพราะระดับน้ำทะเลที่สูงท่วมพื้นที่ป่า

ส่วนป่าถูกฝังจากภูเขาไฟคล้ายกับในหนังอยู่ที่เกาะฮอนชู ภูเขาซันเบ ในอำเภอชิมาเนะ ซึ่งค้นพบป่าถูกฝังช่วง 20 ปีที่ผ่านมา และเปิดเป็นอุทยานซันเบ อาซุกิฮาระ ให้คนทั่วไปได้เข้าชม

หนังเรียบเรื่อยเชื่องช้า ประกอบด้วยฉากไร้ที่มาที่ไปจำนวนมาก หากใครไม่มีปัญหาว่าต้องดูหนังที่มีเรื่องราวชัดเจนจับต้องได้จะพบว่าหนังนุ่มนวลงดงามยิ่งนัก โดยเฉพาะการกำกับภาพของ โนริโอะ เทรานูมะ น่าสนใจตั้งแต่ฉากแรกจนถึงฉากสุดท้าย

สัมผัสความเรียบง่าย อบอุ่น มีชีวิตชีวา โดยไม่ต้องขุดค้นหาให้เสียเวลา