ปรึกษาปัญหาอาชีพแปล

มีผู้อ่านส่งอีเมลมายาวมาก ขอคำปรึกษาว่าจะทำอาชีพแปลต่อไปดีมั้ย ต้องปรับปรุงยังไง สับสนชีวิต(นี่เราเป็นอาจารย์แนะแนวไปแล้วรึ) เห็นว่ามีประโยชน์ เลยขอเอามาลงให้อ่านกัน

ถาม

“หนูจบมนุษย์-อังกฤษม.เชียงใหม่ สาขาวรรณคดี หนูอยากแปลนิยาย ตั้งแต่เรียนจบหนูพยายามส่งตัวอย่างงานแปลไปให้สำนักพิมพ์ แต่ไม่มีที่ไหนรับหนูคิดว่าตัวเองคงฝีมือห่วย ก็เลยหางานอะไรก็ได้ที่ใช้ภาษาอังกฤษทำแทน

ปัญหาของหนูคืองานแปลซับไม่พอกิน งานเขียนก็มาเป็นพักๆเยอะบ้าง น้อยบ้าง (แต่ก็ฝืนทำมาจนตอนนี้ได้)ใครๆก็แนะนำว่าให้ไปหางานประจำทำแล้วเลิกทำ 2 งานอิสระนี้หรือทำงานประจำ + ทำ 2 งานนี้ควบไปด้วย ใจหนูชอบงานอิสระทั้ง2 ที่นี้ค่ะแต่หนูอยากทำงานที่ได้เงินมากพอโดยใช้การแปลเป็นเครื่องมือหาเงิน หนูไม่รู้ว่าควรหางานยังไงหนูจะไปวงการแปลบทภาพยนตร์คงเป็นไปไม่ได้ ไกลเกินเอื้อมไป ฝีมือยังไม่ถึงถ้าหนูจะทำงานแปลประจำ หนูจะแปลบริษัทอะไรได้ หนูไม่มีความถนัดทางวิศวะ การแพทย์การตลาด กฏหมาย หนูทำมาแต่บันเทิงคดี ท่องเที่ยว อาหาร

หนูแนบไฟล์งานมาให้พี่ดูค่ะไฟล์แรกเป็นต้นฉบับภาษาอังกฤษ ไฟล์ที่ 2 เป็นบทแปลจากอังกฤษเป็นไทยไฟล์ที่ 3 เป็นงานเขียนที่หนูทำให้บริษัทหนึ่งอยากขอความเห็นหน่อยค่ะ”

ตอบ

“งานแปลซับไทเทิลจำได้ว่าเงินดีก็ต่อเมื่อเป็นหนังเข้าโรง หลายปีมาแล้วคนแปลได้เรื่องละหลายหมื่นแต่มีเวลาทำงานแค่ 2 วันเพราะหนังจะเข้ามาไทยแค่ไม่กี่วันก่อนฉายจริงแปลกันไม่ต้องหลับต้องนอนเลย อีกอย่างคือได้ยินมาว่าจะมีแค่ไม่กี่คนที่ได้แปลซับไทเทิล เห็นว่าเพราะมีเส้นสายภายในเลยได้แปล

งานแปลซับไทเทิลสำหรับรายการทีวี เงินไม่ดีอยู่แล้วพี่เคยเห็นเขาประกาศรับสมัคร พอเห็นราคาแล้วก็ไม่ทำดีกว่า พี่เดาว่าแปลไปแล้วเขาก็ไม่ได้มีคนตรวจแก้ก่อนออกอากาศหรือเปล่าเท่ากับว่านักแปลจะไม่มีวันได้พัฒนาฝีมือเลย คนดูเวลาเห็นอะไรที่แปลผิดเขาไม่เสียเวลามาแจ้งบริษัท เขาออกพันทิพโน่น เม้าท์กระจายสมัยพี่เรียนแปลก็นั่งจับผิดกันอย่างนี้แหละ ดูหนังไปก็ขำไปทั้งๆที่เป็นหนังฆาตกรรมนะเนี่ย

ถ้ารู้ว่าแปลซับไทเทิลไม่พอกินทำไมไม่เลิกทำล่ะ พี่ว่าปัญหาของหนูคือหนูยังหาโฟกัสของตัวเองไม่เจอ เลือกสักทางว่าจะไปทางไหนตลาดงานแปลแข่งขันกันสูง แล้วส่วนใหญ่จะใช้วิธีตัดราคากัน มันเป็น red oceanstrategy ทำไมเราไม่ใช้ blue ocean strategy ล่ะคะหาตลาดที่ในไทยยังไม่ค่อยมี เช่น แปลงานสายวิทยาศาสตร์ แปลงานสายวิศวกรรม ของพี่ก็คืองานแปล NAATI ในไทยตอนนี้เหลือพี่คนเดียวแล้ว(ที่มีชื่อในเว็บไซต์ NAATI คนอื่นก็อาจจะมีแต่เขาไม่ต้องการให้บริการก็เลยขอไม่ให้ใส่ชื่อ)

แต่นั่นหมายความว่าต้องฝึกปรือฝีมือหรือเรียนเพิ่มเติมเพื่อให้ได้คุณสมบัติด้วยหนูต้องหาอะไรไว้เป็นเครื่องมือต่อรอง เช่น ลูกค้าถามว่าทำไมราคาของคุณสูงกว่าตลาด พี่ตอบได้ว่า (ก) จบการแปลมาโดยตรง (ข)ได้รับการรับรองจากประเทศออสเตรเลีย (ค) มีใบผู้เชี่ยวชาญของศาลยุติธรรม (ง)มีลูกค้าบริษัทใหญ่ๆ หลายรายให้ความไว้วางใจ (ง)ยังไงก็ราคาถูกกว่าจ้างบริษัทแปลเพราะไม่โดนค่าหัวคิว ช่วงแรกๆ ที่พี่ได้ NAATI พี่ไม่ได้โฆษณาลูกค้าจากต่างประเทศติดต่อมาเอง แล้วงานก็มาเรื่อยๆ เงินดีด้วยค่ะนั่นก็เพราะพี่มีคุณสมบัติที่ลูกค้าต้องการ

เหมือนหนูอยากให้ผู้ชายมาขอแต่งงานหนูก็ต้องทำตัวให้มีคุณค่า (เช่น สวยทั้งภายในและภายนอก ขยัน ทำงานเก่งรักครอบครัว) ผู้ชายจะได้อยากมาขอ ยอมทุ่มสินสอด

ส่วนงานแปลซับไทเทิลของหนู ดูที่พี่แก้มาให้ 2 หน้านะคะ ถ้าหนูเรียนการแปลที่มหาวิทยาลัยหนูจะมีทฤษฎีไว้เป็นเครื่องมือในการแปล มีเหตุผลว่าทำไมควรแปลอย่างนี้ทำอย่างนี้แล้วอะไรมันขาดไป

ส่วนงานเขียน เราเขียนยังไงก็ไม่เหมือนเจ้าของภาษา ถ้าหนูจะทำแนวนี้ต่อแนะนำให้บริษัทที่จ้างเขาหา editor แก้ด้วย (น่าจะมี) พอ editorแก้เสร็จแล้ว ต้องส่งมาให้หนูดู จะได้รู้ว่าผิดตรงไหน งานต่อไปจะได้ปรับปรุงได้

สำหรับงานเลขาที่ต้องแปลเอกสารด้วย ตอนพี่ทำเมื่อ 7 ปีที่แล้ว พี่ได้เงินเดือน 70k ตอนลาออกมาเงินเดือนรวมสวัสดิการของพี่ก็แสนกว่าๆ แล้ว บริษัทผู้สำรวจความเสียหาย(กรณีเคลมประกัน) ที่น้องทำงานอยู่พี่รู้จักงานแปลในส่วนนี้เป็นงานที่ต้องระวังเรื่องความถูกต้องมากๆ เพราะเป็นลักษณะของเอกสารกฎหมายถ้าแปลผิด มีสิทธิประเมินราคาผิด ทำตามเงื่อนไขผิด จะมีการฟ้องร้องตามมาได้ งานแปลแนวนี้เลยมักจะได้ค่าแปลสูงกว่าเพราะนักแปลต้องตรวจสอบหลายรอบกว่าจะปล่อยงานตัวเองออกมาได้

เรื่องงานแปลวรรณกรรมไม่มีใครรับพิจารณาส่วนหนึ่งน่าจะเป็นเพราะใครๆ ก็อยากแปลวรรณกรรม สำนักพิมพ์ตัวเลือกเขาเยอะนี่กว่าจะได้งานในมือ ยากอยู่แล้ว หลายๆ เล่มได้เงินมาไม่มากนะบางสำนักพิมพ์ได้เล่มละ 20k แต่แปลกัน 3 เดือนกว่าจะเสร็จ ในขณะที่แปลงานเอกสาร 2 วันก็ได้แล้วค่ะอีกอย่างคือ สังเกตในตลาด นักแปลหน้าใหม่จะไม่ค่อยมี (อันนี้พี่คิดเองนะ) คนที่ได้แปลหนังสือBest Seller จะเป็นนักแปลที่มีชื่อเสียงอยู่แล้วซึ่งก็จะได้ค่าแปลเยอะด้วยหน้าใหม่ๆ อย่างหนู (หรืออย่างพี่) ไม่ได้เอาไปกินหรอก

เดือนก่อนพี่เห็นหนังสือตัดเย็บเสื้อผ้าของสำนักพิมพ์หนึ่งเขาแปลมาจากภาษาต่างประเทศ พี่ยังสนใจเลย มันเป็นแนวที่ไม่น่าจะมีใครแปลมากนัก ถ้าอยากจะแปลสายหนังสือลองหาหนังสือแนวแปลกๆ มาแปลแล้วส่งสำนักพิมพ์มั้ย

แต่ก่อนอื่น ไปสมัครเรียนการแปลซะเพื่อให้พื้นฐานแน่นเหมือนเวลาเราเรียนภาษาอังกฤษ เราต้องเริ่มจาก ABC ant cat dog กว่าจะผูกประโยคเรียงแกรมมาได้ พอได้พื้นฐานแน่นแล้ว หนูก็จะพลิกแพลงประโยคที่แปลดัดแปลงออกมาให้เหมาะกับต้นฉบับได้โดยความหมายไม่ผิดเพี้ยน

อ้อ พี่ไม่แนะนำให้ออกจากงานประจำอยู่ดีนะคะ งานแปลเป็นงานที่มีรายได้ไม่สม่ำเสมอของพี่ เดือนที่ได้มากสุดคือ สองแสนกว่าบาท เดือนที่ได้น้อยสุดก็สองหมื่นกว่าบาท เฉลี่ยทั้งปีแล้วก็พออยู่ได้แนะนำให้หนูทำคู่กับงานประจำไปอย่างนี้แหละค่ะ เก็บเงิน provident fund ไปเรื่อยๆวันไหนเจ้านายให้ออก ค่อยคิดอีกทีว่าจะทำยังไงต่อ

ถามต่อ

"ได้เงินน้อยแล้วทำทำไม"พี่เคยตกหลุมรักอะไรสักอย่างไหมคะ หนูตกหลุมรักการแปลซับ แต่ที่หนูสับสนเพราะว่าหนูต้องเอาเงินไปซื้อข้าวของเครื่องใช้ ต้องให้แม่ใช้จ่ายทีต้องคิดแล้วคิดอีก แต่การจะมีเงินเยอะขึ้น จะไปเป็นนักแปลวงการอื่นหนูรู้ตัวว่าฝีมือห่วย เลยไม่รู้จะไปวงการไหนดี แต่จนเดี๋ยวนี้ก็ยังคิดไม่ตกแต่ก็มีแนวทางจากคำแนะนำพี่แล้วล่ะค่ะ

การทำงานเขียนที่หนูบอก มีคนตรวจค่ะแต่พี่เค้าไม่เน้นไวยากรณ์ เน้นมีคีย์วเวิร์ดที่คนชอบ search เยอะๆเพื่อให้ติดเพจแรงค์สูงๆ เช่น งานเขียนท่องเที่ยว จะต้องมีคีย์เวิร์ดtravel, attraction, hotel, tourist ในงานเยอะๆ

หนูคิดแล้วคิดอีก หนูคิดว่าจะแปลซับไปอีกปีหนูขอใช้เวลาหนึ่งปีจากนี้ อดทนไปกับมัน ฝึกปรือไปกับมัน ปีหน้าหนูคงสมัครบริษัทที่ต้องการนักแปลแล้วเก็บเงินเรียนโท.แปลเพิ่มมูลค่าให้ตัวเองอย่างที่พี่บอก แต่เนื่องจากไม่มีเงิน แล้วยังไม่เก่งหนทางยาวไกลจริงๆค่ะ ยังไงก็ขอบคุณพี่ที่สละเวลาอ่านและให้คำแนะนำค่ะ

ปล.หนูไม่คิดเลยว่าพี่จะตอบเมลคนอย่างหนูหนูดีใจมากค่ะ”

ตอบ

ถ้าพี่ตอบช้าไม่ต้องตกใจ แสดงว่าติดงาน แต่ถ้าเกินหนึ่งสัปดาห์แสดงว่าลืม อีเมลมาถามได้

เรื่องแปลซับ ลักษณะของภาษาจะเป็นภาษาเอามันส์อ่านง่ายสบายตา กระชับ ห้ามใช้คำสะกดยากๆ พี่เห็นที่คิวซีตรวจแล้ว เออเขาก็แก้ได้ดีนะ ถ้าให้พี่มาแปล พี่ก็คงฝืดๆ เหมือนหนูเพราะพี่มาคนละสาย

ส่วนแปลบทความ ภาษาอังกฤษหนูก็พอใช้ได้ แต่เห็นทแม่งๆอยู่หลายจุด อันนี้ editor แก้ได้ ถ้าเน้นแปลสายนี้ก็ได้เงินดีเหมือนกันพี่เห็นมีประมาณ 800 คำ อย่างต่ำน่าจะได้คำละ 2 บาท = 1,600 บาทนะ แต่นั่นหมายความว่าต้องแปลเป๊ะๆมาก

ถ้าหนูทำงานแล้วคนแปลตรวจแก้ไม่ละเอียดความรู้ของหนูก็จะอยู่กับที่ ของพี่แปล ทนายแก้มาทีพี่จะเห็นแล้วว่าที่ถูกต้องจริงๆ เป็นยังไง งานกฎหมายเพี้ยนไม่ได้แม้แต่ตัวเดียวเดี๋ยวโดนฟ้อง พี่ก็เก็บความรู้ตรงนี้ไปเรื่อยๆ เป็นการพัฒนาตัวเอง

พี่ไม่ได้ตกหลุมรักงานแปลนะ พี่ชอบเย็บผ้า ชอบมากกกกแต่มันทำเป็นอาชีพไม่ได้เพราะมันใช้เวลานานกว่าจะเย็บได้แต่ละตัว เคยฝันว่าวันนึงจะเปิดกิจการเล็กๆ ตัวเองออกแบบที่จับของร้อนปลอกหมอน ของใช้ในบ้าน แล้วให้ลูกค้า 1-2 คนเย็บไว้ แล้วก็ขายทางอินเตอร์เน็ต ได้แต่คิดยังไม่ลงมือซะที (หมอดูเคยบอกตั้งแต่อายุ 19 แล้วว่าเป็นคนคิดช้า คิดนาน หลายๆ ทีก็พลาดโอกาส)

ฉะนั้นกรณีของน้องรักงานแปล แต่มันยึดเป็นอาชีพหลักไม่ได้ก็ทำเป็นอาชีพเสริมอย่างนี้ไป หรือวันไหนถ้าเงินเดือนประจำสูงมาก อยู่ได้สบายก็อาจจะรับงานแปลไว้เพื่อประเทืองปัญญา เลือกเฉพาะงานที่ทำแล้วสมองได้ทำงานไม่จำเป็นต้องรับงานที่แปลลวกๆ เงินน้อยๆ อีกต่อไป(อยากให้ไปค้นกระทู้ในพันทิพเรื่องงานแปลก๋วยเตี๋ยวเรือจัง อ่านแล้วตรัสรู้เลยว่าทำไม)

ถ้าภาษาอังกฤษของหนูระดับนี้พี่ว่าทำงานเลขาเงินเดือนน่าจะได้สัก 40k อย่างต่ำนะถ้าไม่ถึง ลองไปถามเจ้านายว่าต้องพัฒนาตรงไหน หลายๆ บริษัทให้เงินเดือนเยอะมาก สมัยพี่ผ่อนบ้านของตัวเองเดือนละ12k บาท เมื่อ 10 ปีที่แล้วเงินเดือนพี่ 23k เอง แต่มีโอทีทุกวัน ตอนนั้นส่งน้องชาย 2 คนเรียนประถม(พ่อแม่เสียหมด เลยต้องรับมาเลี้ยง) ตัวเองก็เรียนปริญญาโท จุฬา ยังงงๆหมุนเงินทันได้ไงไม่รู้ (ทุกวันนี้ก็ยังแค้นสำนักพิมพ์ที่มันโกงค่าแปลไป25k มันจะรู้มั้ยว่านั่นค่าเทอมน้องชั้น)

ปล.พี่ตอบอีเมลทุกคนค่ะ อีเมลลูกค้าพี่ก็อธิบายละเอียดอย่างนี้เหมือนกัน(จะมีนักแปลกี่คนยอมเสียเวลามาให้ข้อมูลลูกค้า แฟนบอกว่า บอกลูกค้ามากๆ เขาไปทำเองเธอก็ไม่ได้งานทำนะ เออ ไม่เป็นไร ช่วยๆ กันประหยัด ไม่คิดมาก)

สนใจพูดคุยเรื่องการแปลอีเมลมาที่ natchaon@yahoo.com

ณัชชาอร ชูเชิดศักดิ์ NAATINo. 67061 ออสเตรเลีย