|
| 1 |
2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 |
16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 |
23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 |
30 | 31 | |
|
|
|
|
|
|
|
พระสงฆ์กับอำนาจรัฐไทย : บทเรียนจากอดีต - พระธรรมยุตสายอีสาน
ผศ. ธีระพงษ์ มีไธสง สาขาวิชาศาสนาและปรัชญา คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม
ไม่ว่าสมัยใดๆ ตั้งแต่ครั้งพุทธกาล พระสงฆ์ได้เข้าไปมีส่วนทางการเมืองมากบ้างน้อยบ้าง เมื่อพุทธศาสนาเข้ามาในเมืองไทย อาจเริ่มพบหลักฐานตั้งแต่สมัยสุโขทัย อยุธยา ธนบุรี และรัตนโกสินทร์
แม้พระสงฆ์จะมีบทบาทอย่างมากต่อบ้านเมือง โดยเฉพาะในภาวะที่สังคมเผชิญกับวิกฤติการณ์ด้านการปกครอง พระสงฆ์ที่เป็นพระเถระผู้ใหญ่หลายรูป ได้แสดงบทบาทต่อบ้านในฐานะเป็นพลเมือง
แต่ทางการปกครองในองค์กรสงฆ์แล้ว กลับพบว่า สถาบันสงฆ์ไทยตกอยู่ภายใต้อำนาจของพระมหากษัตริย์มาตลอด สอดคล้องกับความเห็นของ ชัยอนันต์ สมุทวณิช ที่กล่าวถึงพระมหากษัตริย์ในสมัยโบราณ ไม่มีอาวุธที่จะสามารถควบคุมการลุกฮือของสามัญชนจำนวนมากๆ ได้
เครื่องมือในการควบคุมพฤติกรรมที่ดีที่สุด คือ การสร้างความเชื่อในความเป็นอภิมนุษย์ให้สามัญชนเกิดความกลัวเกรง และยอมรับนับถือ (๒๕๔๑ : ๔๑-๔๖)
และความเชื่อที่มีพลังมากคือความเชื่อทางศาสนา ในศาสนาฮินดูมีชุดความเชื่อแบบเทวราช และศาสนาพุทธมีชุดความเชื่อแบบพระโพธิสัตว์ ซึ่งชุดความเชื่อทั้งสองเอื้อต่อการนำมาอธิบายและตีความให้สนับสนุนสถานะอันสูงส่งของพระมหากษัตริย์ได้เป็นอย่างดี
ทำให้พระมหากษัตริย์ในสมัยโบราณทรงนำมาเป็นเครื่องมือในการปกครองบ้านเมืองได้อย่างมีประสิทธิภาพ สอดคล้องกับ ฉัตรทิพย์ นาถสุภา ได้ตั้งข้อสังเกตไว้ว่า ศาสนาพุทธถูกผสมผสานด้วยศาสนาพราหมณ์ และถูกตีความในลักษณะที่สนับสนุนระบบศักดินา
เช่น การทำพิธีกรรมความศักดิ์สิทธิ์ในพระราชพิธีต่างๆ เพื่อแสดงให้เห็นว่า พระมหากษัตริย์ทรงเป็นเทวดาอวตาร ย่อมมีความชอบธรรมที่จะปกครองสิทธิ์ขาดแต่เพียงผู้เดียว (๒๕๑๗ : ๔๔)
ในขณะเดียวกัน สถาบันนักบวชซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของศาสนา ก็ยอมรับสถานะการอยู่ภายใต้การปกครองของพระมหากษัตริย์ เพื่อให้รักษาความมั่นคงของศาสนา
แต่อำนาจครอบงำศาสนาดังกล่าว ดูเหมือนจะคลี่คลายในปลายสมัยรัชกาลที่ ๓ เห็นได้จากพระองค์ได้ทรงมอบหมายงานของคณะสงฆ์ทั้งหมดให้อยู่ในการปกครองของเจ้าฟ้ามงกุฎซึ่งทรงผนวชเป็นพระวชิรญาณภิกขุอยู่ที่วัดบวรนิเวศวิหาร
ทำให้พระวชิรญาณภิกขุทรงปฏิรูปองค์กรสงฆ์ไทยที่ย่อหย่อนต่อพระวินัยได้อย่างดี กอปรกับพระองค์ทรงผนวชและศึกษาเล่าเรียนพระไตรปิฎกจนช่ำชองถึงขนาดเป็นปราชญ์ทางภาษาบาลี และทรงมีอำนาจในการตัดสินพระราชหฤทัยอย่างแท้จริง
ทำให้ทรงปฏิรูปองค์กรสงฆ์ได้รวดเร็วโดยตั้งคณะธรรมยุติกนิกายขึ้น จากการมอบอำนาจการปกครองให้แก่พระวชิรญาณภิกขุ ดูเหมือนว่าอำนาจการปกครองคณะสงฆ์จะเป็นขององค์กรอย่างเบ็ดเสร็จ
แต่ในข้อเท็จจริงแล้ว พระวชิรญาณภิกขุ นอกจากมีฐานะเป็นพระสงฆ์แล้ว ยังมีฐานะเป็นเชื้อพระวงศ์ (เจ้าฟ้ามงกุฎ) อยู่ด้วย ดังนั้น จึงไม่อาจกล่าวได้ว่า อำนาจการปกครองคณะสงฆ์ได้ถูกถ่ายโอนให้แก่องค์กรสงฆ์อย่างเต็มที่
สุดท้ายแล้วก็เป็นเพียงการบริหารที่แอบชิดอยู่กับแวดวงศ์ของพระมหากษัตริย์ แต่เผอิญพระมหากษัตริย์ทรงเป็นพระภิกษุเท่านั้น
อย่างไรก็ตาม แต่เมื่อพระวชิรญาณภิกขุทรงลาผนวชแล้วเสด็จขึ้นครองราชย์เป็นพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ พระองค์ก็ได้ทรงรวบการปกครองคณะสงฆ์เข้ามาอยู่ภายใต้อำนาจพระมหากษัตริย์
จนถึงรัชกาลที่ ๕-๖ เงื่อนไขของการล่าอาณานิคมของจักรวรรดิตะวันตก ทำให้หัวเมืองอีสานซึ่งเป็นฝั่งขวาของแม่น้ำโขงอาจถูกผนวกเข้าเป็นส่วนหนึ่งของลาว เพราะคนอีสานมีวัฒนธรรมประเพณีและวิถีชีวิตที่เป็นแบบลาว
จึงทรงมีนโยบายที่จะทำคนอีสาน (ลาว) ให้เป็นไทยผ่านการตีความหลักธรรมคำสอนในศาสนาพุทธให้สอดคล้องกับผลประโยชน์ของชาติและนโยบายของชาติ ถึงกับสอนว่า การสู้รบเพื่อชาตินั้นไม่ถือว่าผิดศีล
เพราะแม้พระพุทธองค์ก็ได้ทรงอนุญาตแล้ว (ดูรายละเอียดในเทศนาเสือป่า ของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว น. ๑๒๐) ทำให้พุทธศาสนากลายเป็นกลไกของรัฐเพื่อตอบสนองอุดมการณ์ของชาติ
ในขณะเดียวกัน คนอีสานมีลักษณะยึดมั่นและศรัทธาในพุทธศาสนาอย่างแนบแน่น ทำให้พระองค์ทรงพยายามจะปรับเปลี่ยนคนอีสานซึ่งมีวัฒนธรรมแบบลาวให้กลายเป็นคนไทย จึงได้ส่งพระสงฆ์ชาวอีสานซึ่งมาบวชและฝึกอุดมการณ์แบบรัฐไทยผ่านธรรมยุติกนิกายไปเพื่อปฏิรูปหัวเมืองอีสาน
เริ่มจากการสร้างวัดสุปัฏนาราม เป็นศูนย์กลางธรรมยุตแห่งแรกในการเผยแพร่อุดมการณ์รัฐชาติ ทำให้ประเพณี วิถีชีวิต และภูมิปัญญาท้องถิ่นอีสานถูกทำให้ล้าหลัง และสูญหายไป เช่น หนังสือผูกที่จารึกด้วยอักษรลาว และอักษรธรรมซึ่งบันทึกภูมิปัญญาที่หลากหลาย
การมีส่วนร่วมของชุมชนในการดูแลรักษาและตรวจสอบวัดรวมถึงพระสงฆ์ พระสงฆ์เองถูกดึงออกจากชุมชนไปผูกติดกับอำนาจสถาบันสงฆ์แห่งชาติ ทำเกิดให้ช่องว่างระหว่างพระสงฆ์กับชาวบ้านมากยิ่งขึ้น
นิธิ เอียวศรีวงศ์ ตั้งข้อสังเกตไว้ว่า หลังพระราชบัญญัติการปกครองคณะสงฆ์ ๒๔๕๑ วัดที่เป็นศูนย์กลางของชุมชนในฐานะเป็นวัดของชาวบ้านถูกรัฐยึดเอาไปเป็นของรัฐฝ่ายเดียว ความรู้สึกผูกพันกับวัดเหมือนเป็นสมบัติของชุมชนจึงเริ่มจืดจางลงไปตั้งแต่นั้น (นิธิ เอียวศรีวงศ์ ใน //www.matichon.co.th)
นอกจากนั้น พิธีฮดสรงซึ่งเป็นพิธีกรรมยกย่องพระสงฆ์แบบโบราณล้านช้างให้มีตำแหน่ง ก็ถูกทำให้ผิดพระราชบัญญัติคณะสงฆ์ไทย ซึ่งให้อำนาจเบ็ดเสร็จแก่มหาเถรสมาคมในการแต่งตั้ง-ถอดถอนสมณศักดิ์พระสงฆ์
กระบวนการคัดสรรพระสงฆ์ที่เกิดจากการมีส่วนร่วมของชุมชนหายไป พระสงฆ์อีสานจะได้รับสมณศักดิ์ได้ต้องเป็นไปตามอำนาจของพระเถระผู้ปกครอง ซึ่งอาจจะให้ความดีความชอบเฉพาะแก่พระสงฆ์บางรูปที่ตนเองเห็นชอบ โดยปราศจากความเห็น หรือการมีส่วนร่วมของชุมชน
สุดท้าย วัดกับชุมชนจึงมีปฏิสัมพันธ์ในลักษณะที่เหินห่าง
เดิมชาวอีสานมักเรียกวัดในชุมชนของตนเองว่า เป็นวัดบ้านเฮา แต่ปัจจุบันไม่สามารถเรียกเช่นนั้นได้อย่างเต็มปากเต็มคำ เพราะวัดกลายเป็นสมบัติของรัฐส่วนกลางไปแล้ว
ขอบคุณ มติชนออนไลน์ ผศ. ธีระพงษ์ มีไธสง
สิริสวัสดิ์โสรวารค่ะ
Create Date : 15 มีนาคม 2557 |
Last Update : 15 มีนาคม 2557 11:28:34 น. |
|
0 comments
|
Counter : 2025 Pageviews. |
|
|
|
|
|
|
/
2558
2556
2555
น้ำใจจากคุณ krittut 2554
2553
สิริสวัสดิ์วรวาร
เปรมปรีดิ์มานรื่นรมณีย์นะคะ
ยินดีต้อนรับ
สู่บล็อกของคนใฝ่รู้ สำหรับผู้ใส่ใจใฝ่รู้ค่ะ
เชิญอ่านตามสบายนะคะ
มีดีๆให้คุณได้ทราบหลากหลายค่ะ
๑ - ๑/๑ ฉันรักในหลวง
๒.๓.๑๐.๑๕.๓๐.๒๔.๕๙.๖๓.๙๐.ธรรมะ
๔ - ๔/๑ รวมพลคนดัง
๕. ศาสนาพุทธสุดประเสริฐ
๖. ความรู้ทั่วไปในศาสนาพุทธ
๗. ๑๖. ประวัติศาสตร์
๘ - ๙/๑ ไม้ดอก ไม้ใบ
๑๑ - ๑๑/๑ เกม
๑๒.๓๗.๔๐-๔๓.๕๓.๗๕.๘๖.ศิลปะเทศ
๑๔ - ๑๔/๑. ๒๐๘. ข่าวคนดังเทศ
๑๘. ๑๙. ๒๒. ราชวงศ์ไทย
๒๐.๑๑๖-๑๑๖/๒ ๑๙๐-๑๙๐/๘ ละคร ทีวี
๒๑. ๓๑. ๒๐๘. ราชวงศ์เทศ
๒๔. นักเขียนไทย
๒๔/๑. กลอนชั้นบรมครู
๒๙/๑-๒๙/๔โปสการ์ดจากเพื่อนบล็อก
๓๓. สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช
๓๙.๑๘๑-๑๘๑/๗ สุธาโภชน์รสเลิศล้ำ
๔๑.๔๒.๕๐.๕๘.๖๐.๖๑.๘๖.มหาวิหาร
๕๗. ปราสาท พระราชวัง คฤหาสน์เทศ
๖๒. วัด
๖๕ - ๖๕/๑ การ์ตูน
๖๕/๒. นิทานเซน
๖๗. ความตายมาพรากให้จากไป
๖๙ - ๖๙/๒ สารพัดสัตว์
๗๔. สุนัข
๗๖. อุทยานสวรรค์
๗๗. ซูเปอร์แมน - แบทแมน
๗๘ - ๘๓. แสตมป์สะสม
๘๕-๘๕/๑ หนังสือสะสม
๘๗ - ๘๗/๒ ๒๑๕ ข่าวกีฬา
๘๙. ๘๙/๑ จีนแผ่นดินใหญ่
๙๐/๑ .ทิเบต
๙๑. จันทร์สูริย์ดารา
๙๒. สมเด็จพระปิยมหาราชเจ้า
๙๓ - ๙๓/๒ ภาพยนตร์
๙๔ - ๙๔/๓ ยานยนต์
๙๕ - ๙๕/๑ ดูดวง
๙๖ - ๙๖/๑ . ๒๑๑ วิทยาศาสตร์
๙๗ - ๙๗/๑.๒๐๙ แวดวงวรรณกรรม
๙๘. ภาพพุทธประวัติ
๙๙. ๑๒๗ - ๑๒๗/๑ ดนตรี
๑๐๑. ป้าย R สะสม
๑๐๒. บัตรภาพตราไปรฯสะสม
๑๐๓. DIY
๑๐๗/๑ เล่าเรื่องเมืองญี่ปุ่น
๑๐๘ - ๑๐๘/๑ หนังสือ
๑๑๓ - ๑๑๓/๑ บ้านสวย
๑๑๕. พระเครื่อง
๑๒๐. พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
๑๒๓. เจ้าฟ้าเพชรรัตน์ฯ
๑๒๕. เหรียญที่ระลึก
๑๒๕/๑ เหรียญสะสมต่างประเทศ
๑๒๕/๒ เหรียญที่ระลึกจังหวัด
๑๒๕/๓ ธนบัตรที่ระลึก
๑๒๕/๔ บัตรโทรศัพท์
๑๒๕/๕ กล่องไม้ขีด และอื่นๆ
๑๓๑.เรื่องสั้นชั้นครู"เจียวต้าย"
๑๖๔.บล็อกพิเศษ วันเดียวอั๊พ 100
เอนทรี่ ให้คุณป้า"ร่มไม้เย็น"ชม
๑๙๐/๓ เรื่องย่อละคร
๑๙๓. คดีเขาพระวิหาร
๒๑๒. ศิลปะ
๒๑๗. วิถีแห่งอำนาจ บูเช็กเทียน
๒๑๗/๑.วิถีแห่งอำนาจ เจงกิสข่าน
๒๑๗/๒.วิถีแห่งอำนาจ จูหยวนจาง
๒๑๗/๓.วิถีแห่งอำนาจ ซูสีไทเฮา
๒๑๗/๔.วิถีแห่งอำนาจ หงซิ่วฉวน
๒๑๗/๕.วิถีแห่งอำนาจ แฮรี่ พอตเตอร์
ข่าวทั่วไปล่าสุด บล็อกล่างสุดค่ะ
เปิดบล็อก 1 มกราคม 2552
08.27 - 250811
207 flags collected 300316
|
|
|
|
|
|
|
|