BlogGang.com : : sirivinit :

ฉลอง 500 ปี ไทย - โปรตุเกส

ฉลอง500ปี ไทย-โปรตุเกส

วิภาวี จุฬามณี

หลักฐานทางประวัติศาสตร์ในสมัยอยุธยา แสดงให้เห็นว่าไทยกับ "โปรตุเกส" มีความสัมพันธ์มาช้านานนับตั้งแต่คณะทูตโปรตุเกสล่องเรือจากมะละกามาเจริญสัมพันธไมตรีกับสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 คาดว่าในราวปี พ.ศ.2054 จวบจนวันนี้ เป็นเวลา 500 ปีแล้ว

กรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม จึงร่วมกับสถานเอกอัครราชทูตโปรตุเกสประจำประเทศไทย จัดโครงการเฉลิมฉลอง 500 ปี ความสัมพันธ์ไทย-โปรตุเกสขึ้น ประกอบด้วยกิจกรรมสัมมนาทางวิชาการ การก่อสร้างศาลาไทยในกรุงลิสบอน เมืองหลวงโปรตุเกส

สำหรับเวทีสัมมนาวิชาการที่ผ่านไปมีเรื่องราวความสัมพันธ์ไทย-โปรตุเกสที่น่าสนใจหลายหัวข้อ หนึ่งในนั้นคือเรื่องคนไทยเชื้อสายโปรตุเกสที่ตั้งถิ่นฐานอยู่ในกรุงเทพฯ ได้แก่ ชุมชนวัดอิมมาคูเลต คอนเซ็ปชัญ และชุมชนซางตาครู้ส ละแวกกุฎีจีน

น.อ.ศราวุธ วงศ์เงินยวง ผอ.สภาภิบาลวัดคอนเซ็ปชัญ หนึ่งในลูกหลานชาวโปรตุเกส แนะนำชุมชนของตัวเองว่าตั้งอยู่บริเวณโรงเรียนเซนต์คาเบรียล สามเสน มีโบสถ์หลังใหญ่สร้างขึ้นตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 3

มีวัดน้อย เป็นวัดหลังแรก เดิมสร้างด้วยไม้ และได้รับการบูรณะใหม่ภายหลัง รวมถึงสุสานเก่าที่ตั้งมาพร้อมหมู่บ้านในปี ค.ศ. 1674 หรือกว่า 300 ปีมาแล้ว

ในแง่มุมทางวัฒนธรรมนั้น น.อ.ศราวุธบอก ว่ายังมีคำโปรตุเกสบางคำที่ยังใช้สืบต่อกันมาถึงทุกวันนี้ อาทิ "ไป๋" แปลว่า "พ่อ", "ติง" แปลว่า "อา หรือน้าชาย", "เต" แปลว่า "อา หรือน้าหญิง" และ "อาโว" หมายถึง "ยาย"

นอกจากนี้ ยังมีคำภาษาเขมรปะปนอยู่ประปราย เพราะในสมัยรัชกาลที่ 1 มีชาวเขมรอพยพมาอยู่ในหมู่บ้านแห่งนี้ด้วย

ขณะที่ อาจารย์แสงเดือน โพธิ์ไทร รองผอ.สภาภิบาลวัดคอนเซ็ปชัญ ให้ข้อมูลเสริมว่า นอกจากภาษาแล้วยังมีวัฒนธรรมการแต่งกาย และอาหารโปรตุเกสหลงเหลืออยู่

อาทิ "ขนมฝรั่ง" ที่ทำเฉพาะช่วงคริสต์มาสและวันขึ้นปีใหม่ รวมถึง "สตูว์" สารพัดชนิด และ "ขนมปะแตน" หรือ "ขนมปาสแตล" ลักษณะคล้าย "กะหรี่ปั๊บ" ภายในเป็นไส้หอมผัดกับหมูและถั่ว

"ลูกหลานโปรตุเกสในชุมชนของเราตอนนี้เหลืออยู่ 9 นามสกุล ทุกวันนี้ยังสานต่อประเพณีที่ปฏิบัติกันมาตั้งแต่อดีต ทั้งประเพณี Good Friday หรือวันศุกร์ศักดิ์สิทธิ์ และการขอพรปีใหม่ ลูกหลานจะรวมตัวกันไปคุกเข่าไหว้ญาติผู้ใหญ่ ผู้ใหญ่ก็จะให้เงินเล็กๆน้อยๆ และกินเลี้ยงขนมกันเป็นที่สนุกสนาน"

ด้าน อรุณี โยธาพิทักษ์ ลูกหลานโปรตุเกสชุมชนซางตาครู้ส หลังชุมชนวัดอิมมาคูเลต คอนเซ็ปชัญ 95 ปี อธิบายว่า "ซางตาครู้ส" แปลว่า "ไม้กางเขนศักดิ์สิทธิ์" เป็นชุมชนที่ได้รับที่ดินจากพระเจ้าตากสิน ในปี พ.ศ.2312 เนื่องจากชาวโปรตุเกสช่วยต่อสู้จนกอบกู้เอกราชได้สำเร็จ

ส่วนประเพณีวันสำคัญที่ปฏิบัติสืบทอดกันมา ได้แก่ วันเทิดทูนมหากางเขน ตรงกับวันที่ 14 ก.ย.ของทุกปี ชาวชุมชนจะร่วมกันแห่พระธาตุไม้กางเขน เชื่อกันว่าเป็นไม้กางเขนที่พระเยซูถูกตรึง

และในเดือน พ.ค. มีประเพณีแห่รูปแม่พระ ส่วนวันศีลมหาสนิท โดยพระถือรัศมี ซึ่งมีแผ่นศีลมหาสนิทอยู่ภายใน มีเด็กๆ โปรยดอกไม้นำขบวน ก่อนเชิญศีลมหาสนิทเข้าโบสถ์

นอกจากนี้ ยังมีพิธีถอดพระ หมายถึง การเชิญพระศพพระเยซูขนาดเท่าคนจริงลงจากไม้กางเขนในวันศุกร์ศักดิ์สิทธิ์ ในประเทศไทยมีเพียง 3 วัดเท่านั้นที่จัดพิธีนี้ คือ วัดซางตาครู้ส วัดคอนเซ็ปชัญ และวัดกัลหว่าร์

ชุมชนโปรตุเกสแห่งแรกสุด ได้แก่ "หมู่บ้านโปรตุเกส" จ.พระนครศรีอยุธยา ซึ่งสมเด็จพระไชยราชาธิราช กษัตริย์อยุธยา พระราชทานที่ดินให้ในปีพ.ศ. 2088

โดยเลือกทำเลนอกพระนครด้านใต้ ริมฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยาเป็นที่ตั้ง และในวาระสมโภชรัตนโกสินทร์ 200 ปี เมื่อพ.ศ.2525 ประเทศโปรตุเกสต้องการร่วมแสดงความยินดีด้วย จึงร่วมกับกรมศิลปากรขุดแต่งโบราณสถานที่หมู่บ้านโปรตุเกสในปี พ.ศ.2527 โดยมี อาจารย์ปฏิพัฒน์ พุ่มพงษ์แพทย์ นักโบราณคดี กรมศิลปากร เป็นหัวหน้าชุด

"ตอนเริ่มทำงาน เราพบว่าบริเวณแนวฐานโบสถ์มีรอยขุดเยอะมาก เพราะเป็นที่ฝังศพเด็ก และขุดพบถ้วยชามอีกมาก ที่สำคัญคือขุดเจอกระดูก 2 โครง ที่หน้าอกมีเหล็กปักอยู่ ตอนนั้นคนแตกตื่นมาก เพราะไม่เคยขุดเจอโครงกระดูกในอยุธยามาก่อน เมื่อฝนตกน้ำขังหลุมขุดค้น คนก็เอาน้ำไปกิน เพราะเชื่อว่าจะช่วยให้โรคร้ายหายได้"

อาจารย์ปฏิพัฒน์ย้อนเหตุการณ์และอธิบายต่อว่า โครงกระดูกที่พบมีฟันใหญ่เหมือนพวกคอเคซอยด์เป็นตระกูลคนยุโรป อีกทั้งยังพบว่าบางโครงหันหัวไปทางทิศตะวักตก

สันนิษฐานว่าเป็นโครงกระดูกของบาทหลวงเสมือนยืนอยู่หน้าแท่นบูชาหันหน้าเข้าหาศาสนิกชน ขณะที่โครงกระดูกส่วนใหญ่หันไปทิศตรงข้าม สันนิษฐานว่าเป็นศาสนิกชนที่หันหน้าไปทางแท่นบูชา

ที่น่าสนใจ มีโครงหนึ่งกะโหลกศีรษะด้านหน้าร้าว คาดว่าเป็นบาทหลวงที่ตามประวัติบอกว่าถูกทำร้าย เพราะขัดแย้งเรื่องการเผยแพร่ศาสนา อีกโครงถูกโรยด้วยปูนขาว สันนิษฐานว่าเสียชีวิตเพราะโรคระบาดจึงโรยปูนขาวไว้ไม่ให้เชื้อแผ

อย่างไรก็ตาม โครงกระดูกที่จัดแสดงอยู่ในปัจจุบันเป็นของจำลอง เพราะบริเวณนี้ถูกน้ำท่วมบ่อยครั้ง จึงย้ายของจริงไปเก็บไว้ที่อื่นเพื่อป้องกันความเสียหาย

ด้าน ลุงโกศล ธารีจิตร ลูกหลานเชื้อสายโปรตุเกสในวัย 78 ปี ร่วมเล่าว่า บรรพบุรุษเป็นคนโปรตุเกส ที่มาแต่งงานกับชาวอยุธยาและอยู่ที่นี่มาตลอด ลูกหลานที่เหลืออยู่ 10 กว่าครอบครัวจะจัดงานอุทิศให้บรรพบุรุษทุกปี ทุกวันนี้แม้จะพูดภาษาโปรตุเกสไม่ได้ ทำอาหารโปรตุเกสไม่เป็น แต่สิ่งที่ปฏิบัติติดต่อกันมาคือพิธีทางคริสต์ศาสนาที่ไม่เคยว่างเว้น

"ภูมิใจในเชื้อสายโปรตุเกส เพราะเรามาช่วยเหลือ ถึงเราไม่ใช่ตัวจริง แต่บรรพบุรุษของเราก็ได้มาช่วย เอาอาวุธยุทโธปกรณ์ต่างๆ เข้ามา มาช่วยสอนภาษา สอนทำขนม สถานที่ตรงนี้เป็นที่ศักดิ์สิทธิ์ เราอยู่ที่นี่เวลาเกิดเรื่องอะไรก็รู้สึกเหมือนมีบรรพบุรุษคอยช่วยเหลือ" ลุงโกศลภูมิใจ

ใครที่ไปเยือนหมู่บ้านโปรตุเกสในวันนี้ นอกจากซากโบสถ์และโครงกระดูกโบราณ อาจไม่เห็นร่องรอยอื่นชัดเจนนัก แต่สิ่งที่ยังคงอยู่ไม่เปลี่ยนแปลงคือความสัมพันธ์อันดีระหว่าง 2 ประเทศที่เจริญงอกงามมา 500 ปีแล้ว

หน้า 4

ขอขอบคุณ

ข่าวสดออนไลน์
คุณ วิภาวี จุฬามณี

อาทิตยวารสิริวิบูลย์ค่ะ

Create Date : 24 กรกฎาคม 2554

0 comments

Last Update : 27 มีนาคม 2555 21:41:07 น.

Counter : 1210 Pageviews.