BlogGang.com : : sirivinit :

ธรรมเนียม-หนังสือที่ระลึก งานพระศพ-บรมศพ 3 พระนางอันเป็นที่รัก แห่ง 3 รัชกาล

พระนางเรือล่ม พระบรมราชเทวีในรัชกาลที่ 5
พระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวี ในรัชกาลที่ 6
และสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินี ในรัชกาลที่ 7

ครั้งหนึ่ง “ศ.ดร.บวรศักดิ์ อุวรรโณ” อดีตเลขาธิการคณะรัฐมนตรี เคยเล่าถึง “เลขาธิการนายกรัฐมนตรี” รุ่นพี่ ที่เป็นญาติ ชื่อ “ดร.วิษณุ เครืองาม” ว่า “เป็นผู้ฉลาด มหัศจรรย์ พันลึก”

ท่านเล่าว่า สาเหตุที่ “ดร.วิษณุ” เรียนเก่ง-จำเก่ง-ถ่ายทอดเก่ง จนได้เป็น “ศาสตรจารย์” ตั่งแต่อายุ 24 ปี ว่า

“ตอนเรียนหนังสือ ท่านอาจารย์วิษณุ มักไปงานพระราชทานเพลิงศพ งานพระศพเจ้านาย ที่วัดเทพศิรินทราวาส เพื่อขอรับแจก-รับพระราชทาน หนังสืออนุสรณ์ ที่ระลึกในงานพระศพ เจ้านายจากราชตระกูล ต่างๆ ซึ่งจะเรียบเรียงชีวะประวัติ และงานราชการที่เคยทำตามแบบโบราณราชประเพณี”

“หนังสือที่ระลึกในงานศพ บางครั้ง ยังรวบรวมความรู้ด้านประวัติศาสตร์ โบราณคดี และการอ้างอิงเหตุการณ์และสภาพสังคมในแต่ละสมัยด้วย”

“...จากนั้นเมื่อได้รับแจกหนังสือ ดร.วิษณุ จะนำมาอ่าน 1 จบ เมื่ออ่านจบแล้ว ก็จะปิดหนังสือ แล้วลงมือเขียน เรื่องจากหนังสือดังกล่าว ว่าท่านจดจำประวัติของเจ้านายต่างๆ หรือธรรมเนียมต่างๆ ที่ถูกบรรจุไว้ในหนังสือได้ครบถ้วนหรือไม่ ซึ่งส่วนใหญ่ท่านบันทึกได้ครบถ้วน” ดร.บวรศักดิ์ กล่าวถึง ดร.วิษณุไว้เช่นนี้

แต่สำหรับการจัดงานพระบรมศพและพระศพ แต่ละครั้งจะมีธรรมเนียมแจกของ พิมพ์หนังสือ พระราชทาน เพื่ออุทิศแก่เจ้านายพระองค์ที่ล่วงลับ

ดังเมื่อวันที่ 3 สิงหาคม 2554 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนินไปทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจแทนพระองค์ ในพระราชพิธีทรงบำเพ็ญพระราชกุศลสัตตมวารพระราชทานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณวดี ครบ 7 วัน

ในการนี้ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้สำนักราชเลขาธิการ จัดพิมพ์หนังสือเรื่อง "การประดิษฐานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี" เพื่อพระราชทานในพระราชพิธี

โดยนำมาแจกจ่ายให้กับบุคคลสำคัญ และคณะทูตานุทูตจากประเทศต่างๆ รวมถึงประชาชน ที่มาร่วมในพิธีบำเพ็ญพระราชกุศลฯ

เนื้อหาในหนังสือ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระอนุสรณ์คำนึงถึงสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี พระราชธิดาพระองค์เดียว ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ผู้เป็นสมเด็จพระบรมปิตุลาธิราช ว่า

"ทรงเป็นกุลเชษฐ์แห่งพระบรมราชวงศ์ ทรงเป็นที่เคารพนับถือในหมู่พระบรมวงศานุวงศ์ และทรงบำเพ็ญพระกรณียกิจที่เป็นคุณประโยชน์แก่บ้านเมืองนานัปการ เมื่อสิ้นพระชนม์ในวันพุธที่ 27 กรกฎาคม พุทธศักราช 2554 เป็นเหตุให้ทรงเศร้าสลดพระราชหฤทัย และเป็นที่โศกาลัยของประชาชนทุกหมู่เหล่า”

ภายในหนังสือยังมีพระฉายา ลักษณ์ของสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ฉายเมื่อ พ.ศ. 2548 ทรงฉลองพระองค์ลูกไม้และผ้าคลุมพระ อังสาสีน้ำเงินเข้ม ซึ่งเป็นสีที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดให้ใช้เป็นสีประจำพระองค์ ประดับเครื่องขัตติยราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติคุณรุ่งเรืองยิ่ง มหาจักรีบรมราชวงศ์ (ฝ่ายใน)

ธรรมเนียมการพิมพ์หนังสืออนุสรณ์งานศพ เล่มแรกเกิดขึ้นใน พ.ศ.2423 โดยสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงโปรดเกล้าฯ ให้จัดพิมพ์ “หนังสือสวดมนต์” แจกในงานพระเมรุพระศพสมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ พระบรมราชเทวี หรือพระนางเรือล่ม กับเจ้าฟ้ากรรณาภรณ์เพชรรัตน์ พระราชทานแด่พระสงฆ์ไทยทุกวัด

จากนั้นใน พ.ศ.2447 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงมีพระราชดำริว่า “หนังสือที่แจกเป็นการอธิบายธรรมะ ลึกซึ้ง คนไม่ชอบอ่าน” จึงโปรดให้พิมพ์ “นิทานนิบาตชาดกตอนต้น” พระราชทานเป็นของแจก ในการพระศพ กรมขุนสุพรรณภาควดี เป็นพระราชธิดาพระองค์แรกในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่เจ้าคุณพระประยูรวงศ์ (เจ้าคุณจอมมารดาแพ)

ในงานพระศพ สมเด็จเจ้าฟ้ามหิดลอดุลยเดช กรมขุนสงขลานครินทร ครบปัญญาสมวาร (ครบรอบ 50 วัน) เมื่อวันที่ 13 พฤศจิกายน 2472 มีการจัดพิมพ์ “พระราชประวัติ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวก่อนเสวยราชย์” โดยสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงเรียบเรียงทูลเกล้าฯ ถวาย

ในงานพระบรมศพสมเด็จพระนางเจ้ารำไพรรรณี พระบรมราชินี ในรัชกาลที่ 7 รัฐบาลได้จัดพิมพ์หนังสือเรื่อง “งานพระเมรุมาศสมัยกรุงรัตนโกสินทร์” เนื้อหาประกอบด้วย งานพระเมรุมาศและพระเมรุสมัยกรุงศรีอยุธยาและกรุงรัตนโกสินทร์ จำนวน 10,000 เล่ม เพื่อแจกในงาน

นอกจากนี้พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พิมพ์หนังสือ “พระราชประวัติ สมเด็จพระนางเจ้ารำไพรรรณี พระบรมราชินี ในรัชกาลที่ 7” พระราชทาน 10,000 เล่ม เพื่อแจกในงานพระบรมศพ ณ เมรุมาศ ท้องสนามหลวงในวันที 9 เมษายน 2528

ในงานพระราชทานเพลิงพระศพ พระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวี ในรัชกาลที่ 6 ณ เมรุวัดเทพศิรินทราวาส เมื่อ วันเสาร์ที่ 8 มีนาคม พ.ศ.2529 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า โปรดกระหม่อมให้พิมพ์พระราชทาน

เรื่อง "แนวพระราชดำริทางการเมืองในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว" เนื้อหาเป็นพระราชดำริด้านการพัฒนาการเมืองในกระบวนการปกครองท้องถิ่น ให้ความรู้ในทางประวัติศาสตร์ การเมืองและการปกครอง อย่างกว้างขวาง

นอกจากนั้น สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ทรงโปรดให้จัดพิมพ์ บทพระราชนิพนธ์ของทูลกระหม่อมก๊ะ (พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว) เรื่อง “พญาราชวังสัน กับ สามัคคีเสวก” และจัดพิมพ์ พระราชนิพนธ์โคลงสุภาษิต คัดจากหนังสือพิมพ์ดุสิตสมิท ระหว่างช่วงปี พ.ศ.2461-2463 แจกในงานด้วย

คนไทยส่วนใหญ่จำได้ว่า ในงานถวายพระเพลิงพระบรมศพ สมเด็จพระศรีนครินทรา บรมราชชนนี เมื่อ พ.ศ. 2539 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดพิมพ์หนังสือ 3 เรื่อง เพื่อแจกในการนี้

เรื่องแรก คือ หนังสือ COURT ข่าวราชการ เล่ม 1 และ เล่ม 2 ซึ่งเจ้านาย 11 พระองค์ช่วยกันแต่ง (ตีพิมพ์ในสมัยรัชกาลที่ 5 )

เรื่องที่สอง หนังสือพระธรรมเทศนา ในโอกาสที่ทรงบำเพ็ญพระราชกุศลสัปดาห์ถวายพระบรมศพ (บำเพ็ญพระราชกุศลทุก 7 วัน) ต่อจากการพระราชกุศลสตมาห (100 วัน)

เรื่องที่สาม หนังสือประมวลรูปถ่ายสิ่งของต่างๆ ที่มีผู้นำมาถวายสักการะ พระบรมศพ ณ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท ระหว่างวันที่ 26 กรกฏาคม 2538 ถึงวันที่ 8 มีนาคม 2539

ในงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอเจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์วันที่ 14 -19 พฤศจิกายน 2551 มีการจัดทำจดหมายเหตุและหนังสือที่ระลึก แจกหลังงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพทั้งหมด 9 รายการ

อาทิ หนังสือพระประวัติและพระกรณียกิจ, พระประวัติและพระกรณียกิจ ในฉบับอักษรเบล, จดหมายเหตุพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพและ จดหมายเหตุประชาชน

หนังสือ-อนุสรณ์ การพระบรมศพ การพระศพ ของเจ้านาย ยังคงเป็นแหล่งศึกษาประวัติศาสตร์ ตราบเท่าทุกวันนี้

(อิศรินทร์ หนูเมือง)

ขอขอบคุณ

กรุงเทพธุรกิจออนไลน์
คุณ อิศรินทร์ หนูเมือง

อาทิตยวารสิริสวัสดิ์ค่ะ

ขอความกรุณาช่วยโหวต TBA ด้วยนะคะ
ขอบพระคุณมากค่ะ
กดที่นี่ค่ะ

sirivinit

Create Date : 14 สิงหาคม 2554

0 comments

Last Update : 14 สิงหาคม 2554 15:14:00 น.

Counter : 4229 Pageviews.