++ ผีตาโขน..ในประเพณีบุญหลวง อ.ด่านซ้าย ++

ขับรถผ่านอำเภอด่านซ้ายครั้งใดก็เห็นตามป้ายทางเข้าเมืองมีรูปผีตาโขนติดอยู่ และมีอีกหลายที่ เลยนึกอยากจะมาดูเขาแห่ขบวนและการละเล่นผีตาโขนที่ด่านซ้ายบ้าง .... หลังจากเปิดดูกำหนดการปี 2560 นี้แล้ว ถึงรู้ว่างานปีนี้เขามี 24-26 มิถุนายน จึงวางแผนว่าปีนี้ต้องไปชมให้ได้ซึ่งวันแห่ขบวนและการละเล่นจะตรงกับวันที่ 25 มิถุนายน .... พอถึงวันที่ 25 มิ.ย. เราตื่นกันตั้งแต่ตี 3 ขับออกจากบ้านที่ขอนแก่นโดยหวังว่าจะไปให้ถึงด่านซ้ายประมาณ 9.30 น. ซึ่งในกำหนดการขบวนต่างๆจะไปรวมกันที่ที่ว่าการอำเภอด่านซ้าย และตั้งใจว่าจะไปถ่ายภาพที่นั่นก่อน การขับวันนั้นเป็นไปตามแผนคือไปถึงอำเภอภูเรือประมาณ 7.45 น. เราแวะวัดป่าห้วยลาดเพื่อนำน้ำเปล่าที่เราซื้อติดรถมา 4 โหลเอาไปถวายหลวงพ่อ (เราซื้อน้ำติดไว้ในรถ ถ้าสะดวกวัดไหนเรากะว่าจะถวายพระที่วัดนั้น ชอบทำบุญถวายน้ำแก่พระภิกษุสามเณรครับ) หลังรับพรจากท่านเสร็จก็แวะทานมื้อเช้าที่ริมถนน อ.ภูเรือ ได้อาหารใส่ท้องเต็ม ก็บึ่งต่อไป อ.ด่านซ้ายทันที โดยก่อนเข้าตัวอำเภอด่านซ้าเราแวะทำธุระที่ปั๊ม ปตท. ก่อน และตรงนั้นเองเราถึงรู้ว่าผู้คนมาเที่ยวงานผีตาโขนมากมาย .... ขับเข้าด่านซ้ายรถเริ่มหนาตาขึ้น พอถึงหน้าโรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช ก็เห็นรถติดมากมาย เราเลยต้องวนหาที่จอด พอดีไปได้แถวๆอู่ข้างๆโลตัส ซึ่งห่างจากที่จัดงานที่วัดโพนชัยไกลโขทีเดียว. ยินดีต้อนรับเข้าสู่ "ดินแดนแห่งสัจจะและไมตรี ประเพณีผีตาโขน" อ.ด่านซ้าย เลย การเดินทางมาที่ อ.ด่านซ้ายในปัจจุบันสามารถมาได้ จาก อ. เมืองเลย ผ่าน อ.ภูเรือ แล้วเข้าด่านซ้าย เลยไปก็จะเป็น อ.นครไทย จ.พิษณุโลก ซึ่งเราสามารถขับมาจากทางนั้นได้อีกเส้นทางหนึ่ง หรือจาก กรุงเทพฯ ผ่าน จ.เพชรบูรณ์ ไป อ.หล่มสัก อ.หล่มเก่า แล้วเข้าสูู่ด่านซ้ายก็ได้เช่นกัน ซึ่งแต่ละเส้นทางสะดวกสะบายมาก ถนนดีครับ .... มาด่านซ้ายนอกจากจะได้ชมการละเล่นผีตาโขนแล้ว ยังจะได้ไหว้พระที่พระธาตุศรีสองรักอีกด้วย ถ้าเป็นหน้าเดือนมกราคมที่ดอกนางพญาเสือโคร่งออก ท่านสามารถขับจากหล่มเก่า แวะเข้าทาง อบต.กกสะทอนและขึ้นไปชมดอกนางพญาเสือโคร่งที่ภูโลมโลได้อีกด้วย. กำหนดการงานประเพณีบุญหลวงและการละเล่นผีตาโขน ประจำปี 2560 (เอามาให้อ่านเพื่อให้เห็นภาพในวัน เวลา และกิจกรรมต่างๆ) กิจกรรมที่น่าสนใจภายในงานประเพณีบุญหลวงและการละเล่นผีตาโขน” ประจำปี 2560 ท่านจะได้พบกับขบวนแห่ผีตาโขนน้อย ผีตาโขนใหญ่ ขบวนนางรำ ขบวนแห่จากตำบลต่างๆ ทั่วด่านซ้าย การประกวดเต้นผีตาโขน และความสนุกอื่นๆอีกมากมาย ดังกำหนดการต่อไปนี้ วันเสาร์ที่ 24 มิถุนายน 2560 เวลา 03.00 น. – พิธีบวชพราหมณ์ ณ อุโบสถวัดโพนชัย เวลา 04.00 น. – พิธีเปิดพระอุปคุต เวลา 06.00 น. – พิธีตักบาตรแด่พระสงฆ์ เวลา 08.30 น. – พิธีบายศรีสู่ขวัญเจ้าพ่อกวน วันอาทิตย์ที่ 25 มิถุนายน 2560 เวลา 09.30 น. – ขบวนแห่พร้อมกันหน้าที่ว่าการอำเภอด่านซ้าย เวลา 10.00 น. – พิธีเปิดงานบุญหลวงและการละเล่นผีตาโขน ประจำปี 2560 เวลา 13.00 น. – ชมกิจกรรมการแสดงบนเวทีกลาง เวลา 15.00 น. – พิธีบายศรีสู่ขวัญพระเวสสันดร ณ บ้านเจ้าพ่อกวน – พิธีจุดบั้งไฟบูชาพญาแถนเพื่อขอฝน (หลังวัดโพนชัย) พิธีทิ้งหน้ากากผีตาโขน (ท่าวังเวิน) วัดโพนชัย เวลา 19.00 น. – พิธีเจริญพุทธมนต์ ณ วัดโพนชัย วันจันทร์ที่ 26 มิถุนายน 2560 เวลา 04.00 น. – พิธีเทศน์มหาชาติ 13 กัณฑ์ ณ วัดโพนชัย – ชมขบวนแห่ต้นกัณฑ์เทศน์ ถนนแก้วอาสา...ที่แห่ขบวน งานประเพณีบุญหลวงและการละเล่นผีตาโขน ช่วงเวลา : ระหว่างปลายเดือนมิถุนายนถึงช่วงต้นเดือนกรกฎาคม (ปีนี้จัดขึ้นระหว่างวันที่ 24 - 26 มิถุนายน 2560) ณ วัดโพนชัยและหน้าที่ว่าการอำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย ประเพณีบุญหลวงเป็นประเพณีที่ได้รวมเอางานบุญฮีตเดือน 4 (บุญเผวส) ฮีตเดือน 5 (บุญสงกรานต์) ฮีตเดือน 6 (บุญบั้งไฟ) และฮีตเดือน 7 (บุญซำฮะ) มาจัดขึ้นพร้อมกันในช่วงเดือน 8 ของทุกปี ซึ่งมักจะอยู่ระหว่างปลายเดือนมิถุนายนถึงช่วงต้นเดือนกรกฎาคมของทุกปีเพื่อ เป็นการบูชาอารักษ์หลักเมือง และพิธีการบวงสรวงดวงวิญญาณอันศักดิ์สิทธิ์ของเจ้าในอดีตซึ่งจะมีขึ้นในช่วง เดือน 8 ของทุกปี ทั้งนี้เจ้าพ่อกวน เป็นผู้กำหนดวันโดยผ่านพิธีการเข้าทรงล่วงหน้า มักจะอยู่ระหว่างปลายเดือนมิถุนายนถึงช่วงต้นเดือนกรกฎาคม การละเล่นผีตาโขนเป็นประเพณีไทยที่เป็นเอกลักษณ์ประจำจังหวัดเลย แสดงในงาน “บุญหลวง” ซึ่งเป็นการรวมเอาบุญผะเหวดและบุญบั้งไฟเป็นบุญเดียวกัน เพื่อเป็นการบูชาอารักษ์หลักเมือง และพิธีการบวงสรวงดวงวิญญาณอันศักดิ์สิทธิ์ของเจ้าในอดีต และเป็นประเพณีที่ใกล้เคียงกับการบูชาบรรพบุรุษของอาณาจักรล้านช้างหลวงพระบาง  ในอีกที่มาหนึ่งกล่าวกันว่า การแห่ผีตาโขนเกิดขึ้นเมื่อครั้งที่พระเวสสันดรและนางมัทรีจะเดินทางออกจากป่ากลับสู่เมืองบรรดา ผีป่าหลายตนและสัตว์นานาชนิดอาลัยรักจึงพาแห่แหนแฝงตัวแฝงตน มากับชาวบ้านเพื่อมาส่งทั้งสองพระองค์กลับเมือง เรียกกันว่า “ผีตามคน” หรือ “ผีตาขน” จนกลายมาเป็น “ผีตาโขน” อย่างในปัจจุบัน ประเพณีนี้มีมาตั้งแต่เมื่อใดไม่ปรากฏหลักฐาน มีการเล่าขานและจัดงานประเพณีนี้ติดต่อกันมารุ่นปู่ย่าตาทวด สู่ลูกหลานจนปัจจุบัน (คงมีมาแล้วเป็น 100 ปี) ถนนแก้วอาสา ที่ใช้แห่ขบวนผีตาโขน  ส่วนวันเทศน์ ชาวบ้านทยอยไปฟังเทศน์ในวิหารวัดโพนชัยตั้งแต่ตี 2 เชื่อกันว่าผู้ใดฟังเทศน์มหาชาติจนครบ 13 กัณฑ์จะได้เกิดในยุคพระศรีอริยเมตไตรยที่มีแต่ความสงบสุข ทว่ากว่าจะครบทุกกัณฑ์ก็กินเวลาจนถึงช่วงเย็น ต้องมีสมาธิและความอดทนอย่างมาก ขณะเดียวกันในช่วงเช้ามีพิธีสวดซำฮะ ชาวบ้านจะนำข้าวเหนียวนึ่ง อาหารแห้งและน้ำมาใส่ในกระทงใบตอง เพื่อให้ทานกับเทวดาอารักษ์ เลี้ยงผีเจ้าผีนาย และร่วมกันทำพิธีสะเดาะเคราะห์และสืบชะตาชุมชนให้มีความร่มเย็น แล้วจึงนำกระทงไปลอยในแม่น้ำหมันซึ่งถือว่าได้ชำระสิ่งไม่ดีให้ไหลออกไปจากหมู่บ้าน จากนั้นมีพิธีคารวะพระเจ้าใหญ่ พระประธานในวิหารวัดโพนชัยเพื่อเป็นสิริมงคล เมื่อชาวบ้านได้ขวัญกำลังใจก็พร้อมแล้วสำหรับการทำมาเลี้ยงชีพต่อไป งานบุญหลวงที่ด่านซ้ายก็เสร็จสิ้นลง  ผีตาโขน Colourful Mask การแต่งกายผีตาโขน ผู้เข้าร่วมในพิธีนี้จะแต่งกายคล้ายผีและปีศาจใส่หน้ากากขนาดใหญ่ เครื่องแต่งกายของผีตาโขน ส่วนใหญ่มักประกอบด้วย       ส่วนหัวหรือที่เรียกว่าหน้ากากนั้น ทำด้วย "หวด" หรือภาชนะที่ใช้นึ่งข้าวเหนียว ซึ่งเป็นส่วนด้านบนดูคล้ายหมวก ส่วนหน้านั้นทำจากโคนก้านมะพร้าว นำมาตัดปาดให้เป็นรูปหน้ากากและเจาะช่องตา จมูกนั้นทำจากไม้เนื้ออ่อน แกะให้เป็นรูปทรงต่าง ๆ ตามแต่จินตนาการของผู้สร้างสรรค์ โดยทำเป็นลักษณะยาวแหลมคล้ายงวงช้าง ส่วนเขานั้นทำจากปลีมะพร้าวแห้ง โดยนำส่วนประกอบต่าง ๆ มาเย็บติดเข้าไว้ด้วยกัน และทาสีสันวาดลวดลายไปบนด้านหน้าของหน้ากากนั้น ๆ หลังจากนั้นจะเย็บเศษผ้าติดไว้บริเวณด้านบน(หลัง) เพื่อให้คลุมส่วนคอของผู้ใส่ไปจนถึงไหล่ ด้านเสื้อผ้าหรือเครื่องแต่งกาย นั้น เป็นชุดที่ทำจากเศษผ้านำมาเย็บติดกัน และมี "หมากกะแหล่ง" หรือกระดิ่ง (คล้ายกับที่แขวนคอโค, กระบือ) แขวนผูกไว้บริเวณเอว เพื่อให้เกิดเสียงดังเป็นจังหวะเวลาเดิน และส่ายสะโพก ส่วนประกอบสุดท้าย คือ ดาบหรือง้าว ที่จะทำจากไม้เนื้ออ่อน ในขบวนแห่จะประกอบไปด้วยการร้องรำทำเพลงอย่างสนุกสนาน การละเล่นผีตาโขนที่ลานวัดโพนชัย ประกอบดนตรีอีสานในทำนองที่เร้าใจ พิพิธภัณฑ์ผีตาโขนในบริเวณวัดโพนชัย ขบวนแห่เจ้าเจ้าพ่อกวน เจ้าแม่นางเทียม ผีที่ทำจากฟาง การทอดผ้าป่าลอยฟ้า ขบวนแห่และการละเล่นผีตาโขนตามถนน..... ชุดพระเวสสันดร มัทรี กัณหา ชาลี และชูชก อันนี้ก็...ผี สนุกสนาน..พร้อมกับการขอถ่ายภาพของนักท่องเที่ยว ปีนี้ที่ส่วนกิจกรรมภายในบริเวณวัดโพนชัย ได้จัดให้นักท่องเที่ยวลงทะเบียนเพื่อทดลองเพนท์หน้ากากผีตาโขน และบนเวทีมีผู้เชี่ยวชาญด้านการเพนท์หน้ากากมาอธิบายวิธีการลงสีและการใช้สี รวมถึงสาธิตให้นักท่องเที่ยวชมด้วย นอกจากนั้นยังมีมุมสวยๆให้นักท่องเที่ยวได้ถ่ายภาพกับชุดผีตาโขนด้วย ซึ่งก็ได้รับความสนใจจากนักท่องเที่ยวมากพอควร ในงานมีการแสดงการเพนท์หน้ากากจากผู้เชี่ยวชาญ และเปิดให้นักท่องเที่ยวร่วมเพนท์ด้วย สรุปแล้วงานประเพณีบุญหลวงเป็นประเพณีที่แปลกจากงานประณีฮีต 12 คอง 14 ในหลายพื้นที่ในภาคอีสานที่ผู้เขียนไปเห็นมา ซึ่งที่แปลกแบบเห็นได้ชัดคือการจัดเอาตอนภูตผีปีศาจออกมาแสดงความดีใจที่พระเวสสันดร นางมัทรี กัณหา และชาลี ในนิทานชาดกกำลังเสด็จกลับเข้าเมือง โดยเน้นที่การละเล่นผีตาโขนในขบวนแห่เป็นไฮท์ไลท์ของงาน ซึ่งก็ประทับใจแก่ผู้มาชมเป็นอย่างมาก จนเป็นงานที่ขึ้นชื่อของทาง อ.ด่านซ้าย และจังหวัดเลย .... แต่มีบางอย่างที่ผู้เขียนอยากเห็นในอนาคต คือการจัดระเบียบผู้ชมในระหว่างขบวนแห่ โดยไม่ให้ผู้ชมเข้าไปในขบวน เพื่อให้เป็นระเบียบและให้นักท่องเที่ยวได้ชมภาพบรรยากาศงานแห่ที่สวยงามอยู่แล้วอย่างทั่วถึง ผู้เขียนเข้าใจนะครับว่าทุกท่านอยากถ่ายภาพกับผู้แสดงผีตาโขนไว้เป็นที่ระลึก แต่น่าจะมีที่ให้นักท่องเที่ยวเหล่านั้นได้ถ่ายภาพกับผู้แสดงต่างหากโดยไม่รบกวนขบวนแห่ครับ .... งานการละเล่นผีตาโขนคงต้องยิ่งใหญ่ต่อไปในอนาคต ไม่แพ้งาน Mask Festival ในที่ต่างๆทั่วโลก ความเป็นระเบียบเรียบร้อยในงานจะช่วยเสริมสร้างให้งานดูสวยงามตระการตามากกว่าที่เป็นอยู่ครับ. ปล. ฮีตสิบสองมาจากคำ 2 คำ คือ ฮีต กับ สิบสอง ฮีตมาจากคำว่า จารีต หมายถึงสิ่งที่ปฏิบัติสืบต่อกันมาจนกลายเป็นประเพณีที่ดีงาม ชาวอีสาน เรียกว่า จาฮีต หรือฮีต สิบสองในหนึ่งปี คองสิบสี่ หมายถึง ครองธรรม 14 อย่าง เป็นกรอบหรือแนวทางที่ใช้ปฏิบัติระหว่างกัน ของผู้ปกครองกับผู้ใต้ปกครอง พระสงฆ์ และระหว่างบุคคลทั่วไป เพื่อความสงบสุขร่มเย็นของ บ้านเมือง... อ่านเพิ่ม : //www.baanmaha.com ลาด้วยภาพการแต่งกายแบบผีตาโขน อ.ด่านซ้าย จ.เลยครับ _________________________

Create Date : 04 กรกฎาคม 2560		19 comments
Last Update : 4 กรกฎาคม 2560 9:14:17 น.
Counter : 6898 Pageviews.
Share Tweet