กาลเวลาสะท้อนภาพของอีสานให้ได้เห็นกันอย่างชัดเจนว่า ความเป็นมาแต่อดีต ขัดกับความเป็นไปในปัจจุบันอย่างขาวกับดำ ในภาคอีสานภาคเดียวเราพบหลักฐานการพัฒนาการสังคมของสังคม มนุษย์ผู้สร้างรากฐานอารยธรรมในแผ่นดินที่เป็นประเทศไทยในปัจจุบันต่อเนื่องกันมาทุกยุคทุกสมัยตามลำดับขั้นพัฒนาการ ตั้งแต่ชุมชนระดับครอบครัวจนถึงหมู่บ้าน เมือง และแคว้น รวมแล้วกว่า 1500 แห่ง ด้วยกัน เป็นข้อพิสูจน์ว่า ณ ผืนแผ่นดินแห่งนี้ คนหลายยุคสมัยมาตั้งถิ่นฐานทำกินแต่เมื่อหลายหมื่นหรืออาจหลายแสนปีมาแล้ว
ตารางแสดงแหล่งโบราณคดีที่ค้นพบแล้ว พ.ศ 2531
| จังหวัด | เมืองโบราณ | ปราสาท ปรางค์ หรือกู่ | กลุ่มเตา | จารึก (หลัก) | แหล่งโบราณคดี ประเภทอื่น |
| นครราชสีมา บุรีรัมย์ ศรีสะเกษ สุรินทร์ อุบลราชธานี | ๑๙๒ ๑๔๓ ๗๙ ๘๘ ๒๔ | ๓๖ ๖๑ ๑๒ ๓๓ ๕ | ๑ ๑๑ __ ๑ __ | ๒๕ ๑๙ ๘ ๘ ๒๒ | ๖๒ ๑๘ ๙๙ ๑ ๓๓ |
ที่มาของข้อมูล : อีสานล่าง กองโบราณคดี กรมศิลปากร, ๒๕๓๑
บทวิเคราะห์ข้อมูลจากตาราง
อันดับ1.โคราชหรือนครราชสีมา มีแหล่งโบราณคดีที่พบแล้วมากทีสุด แสดงถึงการมีฐานทรัพยากรและชุมชนมากที่สุด มีปราสาทหินพิมาย เป็นศูนย์กลางความมั่งคั่ง
อันดับ2. บุรีรัมย์ มีกลุ่มเตาเผามาก แสดงถึงชุมชนแห่งนี้มีอุตสากรรมที่มีเทคโนโลยีที่ก้าวหน้ามากขึ้น มีปราสาทหินพนมรุ้ง เป็นศูนย์กลางความมั่งคั่ง
อันดับ3. ศรีสะเกษ มีการกระจายของแหล่งโบราณคดีและชุมชนค่อนข้างหลากหลาย มีปราสาทหินเขาพระวิหาร เป็นศูนย์กลางความมั่งคั่ง
อันดับ4. สุรินทร์ มีกลุ่มเมืองโบราณ มากกว่าอันดับสาม มีปราสาทและเทวสถานหลายแห่งมีอายุเก่าแก่ย้อนไปถึงพุทธศตวรรษที่12 มีจุดเด่นขณะนี้คือชุมชนชาวกูยและการเลี้ยงช้าง
อันดับ5. อุบลราชานี จังหวัดใหญ่ มีแหล่งโบราณทีพบแล้วน้อยกว่าเพื่อน มีภาพเขียนผาแต้ม อายุ3000 ปี ยืนยันความเก่าแก่ ในอดีต และน่าจะมีปราสาทหินวัดภู แขวงจำปาสัก ในดินแดนลาว ที่เก่าแก่ที่สุดเป็นศูนย์กลางความมั่งคั่ง ในยุคพระเจ้าจิตรเสน พุทธศตวรรษที่12 และสัณนิษฐานว่าจิตรเสนลุกจากที่นี้ไปเป็นใหญ่ทีอาณาจักรขอม เพราะเอาชื่อเมืองทีนี่ไปตั้งชื่อในดินแดนขอมอาทิเช่น อีสานปุระ และชื่อพระเจ้ายโสวรรมัน เป็นต้น
ในคู่มือท่องเที่ยว เส้นทางปราสาทหิน ฉบับอภินันทนาการ จากอนุสาร อ. ส. ท นั้นได้ยืนยันว่าภูมิภาคอีสานเป็นดินแดนต้นกำเนิดอารยธรรมขอมในยุคแรกก่อนที่จะแผ่ขยายเป็นอาณาจักรอันยิ่งใหญ่ในภูมิภาคลุ่มแม่น้ำโขงครอบคลุมเมืองพระนครในดินแดนเขมรต่ำแห่งประเทศกัมพูชา กว้างไกลจดดินแดนเขมรสูง หรือภาคอีสานของประเทศไทยในปัจจุบัน
ในสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 ได้สร้างถนนจากเมืองพระนครผ่านหัวเมืองน้อยใหญ่มุ่งตรงถึงเมืองพิมาย ซึ่งเป็นชุมชนโบราณขนาดใหญ่ปลายเส้นทาง ตลอดเส้นทางดังกล่าวจึง ปรากฎโบราณสถานต่างๆที่ล้วนประดับประดาไปด้วยศิลปกรรมอันงดงามมากมาย เปรียบเสมือนสมบัติอันล้ำค่าแห่งดินแดนอารยธรรมโบราณอีสานมายาวนาน
ผู้ติดตามบล็อก : 50 คน [
