M81 กังหันแสนสวยงาม

ภาพที่คมชัดที่สุดเท่าที่เคยถ่ายมาของกาแลคซีกังหัน M81 เผยแพร่ในการประชุม AAS ในโฮโนลูลู ฮาวาย



m81 :



กาแลคซีที่สวยงามแห่งนี้ทำมุมเอียงกับแนวสายตาของเรา ทำให้เห็นโครงสร้างกังหันเหมือนมองจากมุมสูง บางครั้งนักดาราศาสตร์ก็เรียก M81 ว่า Bode’s Galaxy เพื่อเป็นเกียรติกับ Johann Bode นักดาราศาสตร์เยอรมันผู้ค้นพบกาแลคซีแห่งนี้ในปี 1774

M81 เป็นกาแลคซีกังหันประเภท Sb กาแลคซีแห่งนี้มีความคล้ายคลึงกับทางช้างเผือกของเรา ภาพนี้ให้รายละเอียดโครงสร้างทั่วไปของกาแลคซีกังหันได้ดีกว่า แม้ว่ากาแลคซีจะอยู่ไกลออกไป 11.6 ล้านปีแสง แต่ภาพจากกล้องโทรทรรศน์อวกาศฮับเบิลของนาซ่าก็คมมากจนสามารถเห็นดาวฤกษ์ดวงเดี่ยวๆ ได้ Andreas Zezas จากศูนย์ดาราศาสตร์ฟิสิกส์ฮาร์วาร์ด-สมิธโซเนียน ผู้นำเสนองานในการประชุม กล่าวว่า รายละเอียดที่น่าตื่นตาตื่นใจในภาพนี้ทำให้เราแทบลืมหายใจ เราสามารถเห็นดาวแต่ละดวงเหมือนเม็ดทรายขนาดเล็ก ถ้าขยายภาพมากๆ ก็จะเห็นกาแลคซีพื้นหลังจำนวนมากผ่านแขนกังหันของ M81 และรอบๆ กาแลคซีด้วย Zezas อธิบายรายละเอียดต่างๆ ที่ปรากฏในภาพ ไม่ว่าจะเป็น บริเวณ HII(บริเวณที่ก๊าซไฮโดรเจนแตกตัวเป็นไอออนจากรังสีของดาวอายุน้อย จะเห็นเป็นสีแดง), กลุ่มของดาวประเภท O และ B, กระจุกดาวเปิด, กระจุกดาวทรงกลม และแม้แต่ดาวฤกษ์ดวงเดี่ยวในแขนกังหัน

แขนกังหันซึ่งหมุนวนออกจากนิวเคลียส ประกอบด้วยดาวฤกษ์สีฟ้าร้อนอายุน้อยก่อตัวในช่วงไม่กี่ล้านปีที่ผ่านมา แขนกังหันยังเป็นที่อยู่ของประชากรดาวที่ก่อตัวในช่วงก่อตัวดาวฤกษ์ก่อนหน้านี้ที่เริ่มเมื่อ 6 ร้อยล้านปีก่อน บริเวณสีเขียวเป็นแถบที่มีการก่อตัวดาวฤกษ์สว่างอย่างหนาแน่น แสงอุลตราไวโอเลตจากดาวร้อนอายุน้อยนี้กระตุ้นให้ก๊าซไฮโดรเจนรอบๆ เรืองแสงขึ้น แถบฝุ่นคดเคี้ยวก็หมุนวนออกจากนิวเคลียสของ M81 ด้วยเช่นกัน การมีแถบฝุ่นแสดงว่าการก่อตัวดาวฤกษ์กำลังเกิดขึ้นตามเส้นทางสู่นิวเคลียส Zezas กล่าว

ส่วนป่องที่ใจกลางกาแลคซีประกอบด้วยดาวฤกษ์อายุมากกว่าและแดงกว่า มันมีขนาดใหญ่กว่าส่วนป่องของทางช้างเผือกอย่างมาก มีหลุมดำขนาด 70 ล้านเท่าดวงอาทิตย์อยู่ในใจกลาง M81 เป็นหลุมดำที่ใหญ่กว่าหลุมดำของทางช้างเผือกประมาณ 15 เท่า งานวิจัยของฮับเบิลก่อนหน้านี้แสดงว่าขนาดของหลุมดำที่ใจกลางในกาแลคซีแห่งหนึ่งๆ จะเป็นสัดส่วนกับมวลส่วนป่องของกาแลคซีนั้น

Zezas มีเป้าหมายหลายประการในการวิจัย M81 ประการแรก เขาตั้งเป้าจะทำแผนที่กิจกรรมการก่อตัวดาวภายในกาแลคซี ประการที่สอง เขาต้องการจะเข้าใจว่ากระจุกดาวก่อตัวขึ้นในตำแหน่งไหนและเมื่อไร ประการที่สาม เขาต้องการจะทำแผนที่และศึกษาหลุมดำและดาวนิวตรอนภายในกาแลคซี M81 อาจจะอยู่ในกระบวนการก่อตัวดาวอย่างคึกคักไปตามแขนกังหันอันเนื่องมาจากการผ่านเข้าใกล้ของกาแลคซีกังหันเพื่อนบ้าน NGC 3077 และ M82 ซึ่งเป็นกาแลคซีใกล้เคียงที่มีการก่อตัวดาวฤกษ์อย่างบ้าคลั่ง(starburst galaxy) เมื่อประมาณ 3 ร้อยล้านปีก่อน นักดาราศาสตร์วางแผนจะใช้ภาพฮับเบิลเพื่อศึกษาประวัติการก่อตัวดาวของกาแลคซีและศึกษาว่าประวัตินี้เกี่ยวข้องกับดาวนิวตรอนและหลุมดำที่เห็นในการสำรวจ M81 ด้วยรังสีเอกซ์อย่างไร การสำรวจรังสีเอกซ์ทำโดยหอสังเกตการณ์รังสีเอกซ์จันทราของนาซ่า

M81 เป็นกาแลคซีที่สว่างที่สุดแห่งหนึ่งที่สามารถเห็นได้จากโลก มันจะอยู่สูงบนท้องฟ้าในกลุ่มดาวที่หมุนไปรอบๆ ขั้วโลก กลุ่มดาวหมีใหญ่(Ursa Major) ด้วยแมกนิจูดปรากฏที่ 6.8 มันอยู่ที่ขีดจำกัดการมองเห็นด้วยตาเปล่าพอดี ขนาดเชิงมุมของกาแลคซีแห่งนี้ใกล้เคียงกับขนาดจันทร์เพ็ญ

ข้อมูลจากฮับเบิลได้จากกล้องเพื่อการสำรวจชั้นสูง(ACS) ในปี 2004 จนถึง 2006 ภาพประกอบสีนี้เกิดจากภาพที่ถ่ายในช่วงสีฟ้า, สีที่ตาเห็น และอินฟราเรด 90 ภาพ ภาพนี้ใช้เวลาถ่ายรวมทั้งสิ้น 2.5 วัน






แหล่งที่มา:
hubblesite.org : Hubble photographs grand design spiral galaxy M81
astronomy.com : M81 in all its glory

rook [sararook@hotmail.com] :รายงาน

..........................................................................

Create Date : 18 กรกฎาคม 2550		1 comments
Last Update : 7 กันยายน 2550 15:28:00 น.
Counter : 5255 Pageviews.
Share Tweet