“ตามธรรมเนียมโบราณของการสร้างพระเมรุ จะมีการปั้นสัตว์หิมพานต์ ซึ่งเป็นสัตว์ในจินตนาการของช่าง โดยมีลักษณะของสัตว์หลายชนิดประกอบกันในตัวเดียว เป็นการนำรูปคนมาปนรูปสิงห์ การนำรูปยักษ์มาปนกับมังกรและลิง อาทิ ครุฑ ช้างน้ำ นาค กินนร โดยนำมาประกอบที่พระเมรุ ด้วย เปรียบเหมือนเขาพระสุเมรุจะส่งเสด็จสู่เทวาลัยสถานบรรพต อีกทั้งจากบันทึกทางประวัติศาสตร์การสร้างพระเมรุมาศ สมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 ก็ได้มีการนำสัตว์หิมพานต์มาตกแต่งเช่นกัน ทั้งนี้ ในส่วนของพระเมรุ สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอฯ จะมีการปั้นสัตว์หิมพานต์ขึ้นมาประดับบริเวณบันไดทางขึ้นพระเมรุ ทั้ง 3 ด้าน”

...นี่เป็นการระบุของ น.อ.อาวุธ เงินชูกลิ่น อดีตอธิบดีกรมศิลปากร ประธานคณะทำงานฝ่ายก่อสร้างพระเมรุที่จะใช้ใน พระราชพิธีพระศพ สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ ซึ่งล่าสุดทางคณะทำงานก็มีการสรุปเรื่องสัตว์หิมพานต์ที่ช่างจะปั้นประดับพระเมรุแล้ว

“สัตว์หิมพานต์” เป็นหนึ่งในองค์ประกอบพระเมรุแม้จะเป็นสัตว์ในจินตนาการ...แต่ก็มีความน่าสนใจ...

ทั้งนี้ เมื่อมีจินตนาการเรื่อง “สัตว์หิมพานต์” ก็ย่อมจะต้องมีป่าที่สัตว์เหล่านี้อยู่ด้วย ซึ่งก็คือ “ป่าหิมพานต์” และมีตำนานว่าไว้ว่า...ป่าหิมพานต์นั้นตั้งอยู่บน “เขาหิมพานต์” หรือหิมาลายา (หิมาลัย) โดยคำว่า “หิมาลายา” นั้นเป็นคำที่มีรากศัพท์มาจากภาษาสันสกฤต แปลว่าสถานที่ซึ่งถูกปกคลุมด้วยหิมะ

ภูเขาหิมพานต์ประดิษฐานอยู่ในชมพูทวีป มีเนื้อที่ประมาณ 3,000 โยชน์ (1 โยชน์ เท่ากับ 10 ไมล์ หรือ 16 กิโลเมตร) วัดโดยรอบได้ 9,000 โยชน์ ประดับด้วยยอด 84,000 ยอด มีสระใหญ่ 7 สระคือ... 1. สระอโนดาต, 2. สระกัณณมุณฑะ, 3. สระรถการะ, 4. สระฉัททันตะ, 5. สระกุณาละ, 6. สระมัณฑากินี, 7. สระสีหัปปาตะ โดยในบรรดาสระใหญ่ทั้ง 7 นั้น สระอโนดาตจะแวดล้อมไปด้วยภูเขาทั้ง 5 ที่จัดเป็นยอดเขาหิมพานต์ ซึ่งยอดเขาทุกยอดมีส่วนสูงและสัณฐาน 200 โยชน์ กว้างและยาว 50 โยชน์

ตามตำนานกล่าวไว้ว่า...ในป่าหิมพานต์นี้เต็มไปด้วยสัตว์นานาชนิดซึ่งล้วนแต่แปลกประหลาด ต่างจากสัตว์ที่มีในโลกมนุษย์ และในโลกแห่งความเป็นจริงนั้นว่ากันว่าสัตว์เหล่านี้เกิดจากจินตนาการของจิตรกรที่ได้สรรค์สร้างภาพต่าง ๆ จากเอกสารเก่าต่าง ๆ แต่จะอย่างไรชื่อเรียกรวม ๆ ก็คือ “สัตว์หิมพานต์”

และข้อมูล “สัตว์หิมพานต์” นั้น จาก เว็บไซต์หิมพานต์ ดอทคอม (www.himmapan. com) ระบุว่า... นายช่วง สเลลานนท์ ผู้ประพันธ์ หนังสือ “ศิลปไทย” ในปี พ.ศ. 2494 ได้มีการกล่าวถึง “สัตว์หิมพานต์” โดยจำแนกเป็น 3 ประเภทคือ สัตว์ทวิบาท (สองขา), สัตว์จตุบาท (สี่ขา), สัตว์ประเภทปลา

อย่างไรก็ดี ทางเว็บไซต์นี้ได้ทำการจำแนกสัตว์หิมพานต์ตามความคล้ายคลึงทางสรีรภาพของสัตว์ เพื่อให้จดจำได้ง่ายขึ้น ซึ่งก็สามารถจำแนกสัตว์หิมพานต์ได้ 15 ประเภท รวมแล้วเป็นหลักร้อยชนิด กล่าวคือ....




คชสีห์


สัตว์ประเภทกิเลน ได้แก่ กิเลนจีน, กิเลนไทย, กิเลนปีก สัตว์ประเภทกวาง ได้แก่ มารีศ, พานรมฤค, อัปสรสีหะ สัตว์ประเภทสิงห์ ได้แก่ บัณฑุราชสีห์, กาฬสีหะ, ไกรสรราชสีห์, ติณสีหะ, เกสรสิงห์, เหมราช, คชสีห์, ไกรสรจำแลง, ไกรสรคาวี, ไกรสรนาคา, ไกรสรปักษา, โลโต, พยัคฆ์ไกรสร, สางแปรง, สกุณไกรสร, สิงฆ์, สิงหคาวี, สิงหคักคา, สิงหพานร, สิงโตจีน, สีหรามังกร, เทพนรสีห์, ฑิชากรจตุบท, โต, โตเทพ สิงฆนัต, ทักทอ

สัตว์ประเภทม้า ได้แก่ ดุรงค์ไกรสร, ดุรงค์ปักษิน, เหมราอัสดร, ม้า, ม้าปีก, งายไส, สินธพกุญชร, สินธกนธี, โตเทพอัสดร, อัสดรเหรา, อัสดรวิหค สัตว์ประเภทช้าง ได้แก่ เอราวัณ, กรินทร์ปักษา, วารีกุญชร, ช้างเผือก สัตว์ประเภทวัวควาย ได้แก่ มังกรวิหค, ทรพี/ทรพา สัตว์ประเภทลิง ได้แก่ กบิลปักษา, มัจฉานุ

สัตว์ประเภทนก ได้แก่ อสูรปักษา, อสุรวายุภักษ์, ไก่, นกการเวก, ครุฑ, หงส์, หงส์จีน, คชปักษา, มยุระคนธรรพ์, มยุระเวนไตย, มังกรสกุณี, นาคปักษี, นาคปักษิณ, นกหัสดี, นกอินทรี, นกเทศ, พยัคฆ์เวนไตย, นกสดายุ, เสือปีก, สกุณเหรา, สินธุปักษี, สีหสุบรรณ, สุบรรณเหรา, นกสัมพาที, เทพกินนร, เทพกินรี, เทพปักษี, นกทัณฑิมา

สัตว์ประเภทปลา ได้แก่ เหมวาริน, กุญชรวารี, มัจฉนาคา, มัจฉวาฬ, นางเงือก, ปลาควาย, ปลาเสือ, ศฤงคมัสยา สัตว์ประเภทจระเข้ ได้แก่ กุมภีร์นิมิต, เหรา สัตว์ประเภทมนุษย์ ได้แก่ คนธรรพ์, มักกะลีผล

นอกจากนี้อีก 4 ประเภท จาก 15 ประเภท “สัตว์หิมพานต์” ตามที่ www.himmapan.com จำแนกไว้ก็คือ... สัตว์ประเภทแรด, สัตว์ประเภทสุนัข, สัตว์ประเภทปู และสัตว์ประเภทนาค

“3 คู่ที่จะ ประดับอยู่หน้าบันไดทางขึ้นพระเมรุ จะเป็นสัตว์หิมพานต์ประเภท ทวิบาท คือสัตว์ 2 เท้า เช่น นกทัณฑิมา กินนร กินรี นรนารี เป็นต้น ส่วนสัตว์ที่จะใช้ ประดับในสวนรอบ ๆ พระเมรุ จะเป็นสัตว์หิมพานต์ประเภท จตุบาท คือสัตว์ 4 เท้า เช่น ม้าลี่ คชวารี นรสิงห์ เป็นต้น ทั้งนี้ สัตว์หิมพานต์ที่ใช้ประดับทางขึ้นบันได หากเลือกสัตว์ชนิดใดก็จะต้องประดับเป็นคู่” ...ผอ.สำนักช่างสิบหมู่ ธนะชัย สุวรรณวัฒนะ ระบุ

ก็นับว่าน่าสนใจ-น่าติดตามรอดู “ความงดงามทางศิลปะ”

“สัตว์หิมพานต์” ประดับพระเมรุ...ในพระราชพิธีพระศพ

น้อมส่งเสด็จ “สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอฯ” สู่สวรรคาลัย.

Create Date : 24 มกราคม 2551
Last Update : 24 มกราคม 2551 2:52:31 น.		0 comments
Counter : 16385 Pageviews.
Share Tweet