ไม่ทราบมาก่อนว่ากัมพูชาเคยเสียเอกราชให้ประเทศไทย
สมัยกรุงธนบุรีถึงรัชกาลที่4

“ประวัติศาสตร์ไทย เขมร”

ในสมัยกรุงธนบุรี สมเด็จประเจ้าตากสินมหาราช นอกจากจะทรงกอบกู้เอกราชให้ประเทศไทยแล้ว ยังทรงขยายพระราชอาณาจักรไทยออกไปอย่างกว้างขวาง เป็นยุคที่ไทยเป็นมหาอำนาจในแหลมอินโดจีนอย่างแท้จริง

ทิศเหนือ ทรงขยายอาณาเขตไทยไปถึงรัฐไทยใหญ่ สิบสองปันนา สิบสองจุไท รวมทั้งเมืองไล เชียงค้อ เชียงตุง เชียงรุ้ง แสนหวีในจีน และเดียนเบียนฟูในเวียดนาม

ทิศตะวันตก ขยายอณาเขตไปยังแคว้นมอญ เมืองมะริด ทวายและตะนาวศรีในพม่า

ทิศตะวันออก ขยายอณาเขตไปถึงแคว้นลาว เขมร ตั้งแต่หลวงพระบาง เวียงจันทร จำปาศักดิ์ เสียมราช ศรีโสภณ พระตะบอง โพธิสัตว์ และพนมเปญ

ทิศใต้ ขยายอาณาเขตไปถึงรัฐกลันตัน ตรังกานู ไทรบุรี ปะลิส และเกาะหมาก หรือปีนังในมาเลเซีย

จะเห็นว่าราชอาณาจักรไทยในสมัยพระเจ้าตากสิน กว้างใหญ่ไพศาลแค่ไหน และตกทอดมาถึงกรุงรัตนโกสินทร์ตอนต้น
ในเวลานั้น เขมร หรือ กัมพูชา ยังเป็นรัฐกันชนระหว่าง ญวน เวียดนาม กับไทย ไม่เคยเป็นประเทศอิสระ ถ้าไม่เป็นเมืองขึ้นไทย ก็เป็นเมืองขึ้นญวน แล้วแต่ช่วงไหนใครจะเข็มแข็งกว่ากัน
ว่ากันถ้าช่วงไหนเขมรตั้งเมืองหลวงที่เมืองอุดงมีชัย ก็มัจะขึ้นกับไทยเพราะเมืองอุดงมีชัยอยู่ในที่ดอน ไปมากับเมืองไทยสะดวก แต่ยามใดที่เขมรตั้งเมืองหลวงที่ พนมเปญ ก็มักไปขึ้นกับญวน เพราะไปมาทางเรือกับญวนได้สะดก

เวลานี้เมืองหลวงตั้งอยู่ที่พนมเปญจึงขึ้นกับญวน เหิมเกริมกับไทยมีนักประวัติศาสตร์วิเคราะกันว่า เขมรปัจจุบันเป็นคนพื้นเมืองที่ไม่ได้สืบเชื้อสายมาจาก ราชอาณาจักขอม ของพระเจ้าชัยวรันในอดีตผู้สร้างนครวัด นครธม ซึ่งเชื่อกันว่ามาจากอินเดีย เป็นผู้ปกครองแผ่นดินขอม แต่หลังจารกนั้นได้ย้ายกลับไปอินเดีย และปล่อยให้คนเขมรคนท้องถิ่นปกครองตนเองมาถึงปัจจุบัน

แม้เขมรจะเป็นประเทศราชของไทยในสมัยต้นรัตนโกสินทร์ แต่ไทยก็ไม่เคยกดขี่ข่มแหงหรือเรียกร้องอะไรจากเขมรเกินเหตุ นอกจากยอมให้ไทยแต่งตั้งกษัตริย์เขมร และต้องส่งเครื่องราชบรรณาการให้ไทยอย่างน้อยปีละ 3 ครั้ง แต่ถ้าญวนได้ปกครองเขมรเมื่อไรก็จะพยายามกลืนชาติ เพื่อให้เขมรเป็นญวนให้หมด

ปลายปี 2383 เมื่อ 171 ปีก่อนชาวเขมรได้ลุกฮือขึ้นต่อต้านการปกครองของญวน จนลุกลามไปทั่วประเทศ เขมรได้ขอความช่วยเหลือจากไทย
สมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ส่งเจ้าพระยาบดินทรเดชา นำทัพไปช่วย และรับสั่งให้กองทัพลาวตีขนาบข้าง และสถาปนา “นักองค์ด้วง” ซึ่งมีความสนิทชิดเชื้อกับราชสำนักสยามขึ้นเป็นกษัตริย์เขมรองค์ใหม่ แต่ก็ไม่อาจขับไล่ญวนออกไปได้หมด
สงครามยืดเยื้อมาหลายปี จนต่างฝ่ายต่างอ่อนกำลังลง ประกอบกับเกิดโรคระบาด ญวนจึงขอเจรจาสงบศึก โดยยอมรับนักองค์ด้วงเป็นกษัตริย์เขมร และส่งคืนเจ้าเขมรทุกองค์ที่จับตัวไป กษัตริย์เขมรจึงส่งเครื่องราชบรรณาการมาให้ไทยทุกปี

จนกระทั่งปี 2410 ดินแดนขมรส่วใหญ่ก็ถูกฝรั่งเศสบีบบังคับเอาไปจากไทย ยกเว้นเสียมราช พระตะบอง ยังอยู่กับไทย โดยมีการปักปันเขตแดนชัดเจนถ้าไทยยกเอา แผนที่ฝรั่งเศส ที่เขียนในสัญญาที่เซ็นกันเมื่อวันที่ 15 กรกฏาคม 2410 ขึ้นมาอ้างบ้างเขมรคงต้องคืนพื้นที่อีกค่อนประเทศให้ไทย ไม่ใช่แค่พื้นที่ 4.6 ตรางกิโลเมตรบนเขาพระวิหารแน่นอน

คอลัมน์หมายเหตุประเทศไทย
โดย “ลมเปลี่ยนทิศ”
นสพ ไทยรัฐ วันศุกร์ที่ 4 กุมภาพันธ์ 2554